Ο μύθος του φιλειρηνικού Χριστιανού

Οι δράστες ήρθαν από την έρημο, είχαν γενειάδα, φορούσαν μαύρα και εμφορούνταν από θρησκευτικό φανατισμό. Στόχος τους να καταστρέψουν την «ειδωλολατρική» όαση, στην πόλη Παλμύρα. Είχαν βάλει στο μάτι το «αμαρτωλό» άγαλμα της θεάς Αθηνάς, που ήθελαν να αφανίσουν από προσώπου γης. Με ιερό μένος όρμησαν επί το έργον, αποκεφάλισαν τη θεά και έκαναν το σώμα της χιλιάδες κομμάτια. Και όταν τελείωσαν την επιχείρησή τους, οι σκοτεινές φιγούρες χάθηκαν και πάλι στην έρημο.

Μισαλλόδοξοι οι χριστιανοί;

Κάπως έτσι αρχίζει το βιβλίο της «Ιερό μένος» η βρετανίδα ιστορικός Κάθριν Νίξεϊ. Και σε ποιον πάει αμέσως το μυαλό μας; Στους τρομοκράτες της ισλαμιστικής οργάνωσης IS, που το 2015 κατέλαβαν την αρχαία Παλμύρα και προξένησαν απερίγραπτες καταστροφές. Μόνο που η σκηνή που περιγράφει η συγγραφέας δεν είναι από το 2015, αλλά από το 385 μ.Χ. Και οι διώκτες των θεϊκών αγαλμάτων δεν ήταν ισλαμιστές, αλλά χριστιανοί. Οι Πρωτοχριστιανοί δεν ήταν σε καμιά περίπτωση φιλειρηνικοί, όπως θέλησαν να εμφανιστούν οι ίδιοι στα χρονικά της εποχής. Στην πραγματικότητα ήταν μισαλλόδοξοι, που δεν ανέχονταν καμιά κοσμοθεωρία και πίστη πέραν της δικής τους. Και όταν ήρθαν στην εξουσία προχώρησαν στον προσηλυτισμό των αλλόδοξων και τους καταπίεσαν. Μη χριστιανοί φιλόσοφοι καταδιώχθηκαν αλύπητα και θανατώθηκαν, ελληνικοί και ρωμαϊκοί ναοί λεηλατήθηκαν, πολύτιμα έργα τέχνης καταστράφηκαν και παλιά συγγράμματα που δεν ταίριαζαν στο χριστιανικό κοσμοείδωλο καταχωνιάστηκαν. 

Το βιβλίο της Νίξεϊ, που μεταφράστηκε τώρα και στα γερμανικά, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2017 στη Βρετανία και τις ΗΠΑ και προκάλεσε μεγάλη αίσθηση. Βέβαια, τα όσα περιγράφει, δεν είναι νέα. Ήδη τον 18ο αιώνα, ο Εδουάρδος Γίββων στο φημισμένο βιβλίο του «Η Παρακμή και Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» επιχείρησε να καταρρίψει τον μύθο για την χριστιανική αύρα της πρώιμης εκκλησίας και υποστήριξε ότι παραβίαζε σε βαθμό εγκληματικό το γενικό καλό. Πριν από περίπου 20 χρόνια προστέθηκε και το δεκάτομο έργο του γερμανού θεολόγου Καρλχάιντς Ντέσνερ με τον τίτλο «Ιστορία των εγκλημάτων του Χριστιανισμού». Όμως το βιβλίο της Κάθριν Νίξεϊ είναι πιο εντυπωσιακό. Γιατί έχοντας σπουδάσει αρχαία ιστορία είναι υποδειγματικά ακριβής και καίρια στις διατυπώσεις της. Χωρίς να ξεφεύγει από τις πηγές παρουσιάζει ιστορίες με αριστουργηματικό τρόπο για ένα ευρύτερο κοινό. Κάτι που εξηγεί και την επιτυχία της.

Η ίδια σε «ιερό μένος»

Η Νίξεϊ αναφέρεται σε έργα χριστιανών πατέρων, όπως ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος. Ο θεοσεβούμενος ταγός της πίστης ήταν αρχηγός ομάδας χριστιανών φανατικών που το 392 μ. Χ. κατέστρεψε ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα της αρχαιότητας, τον Ναό του Σεράπιδος στην Αλεξάνδρεια. Στο όνομα του Χριστού έγινε και ένα από τα πλέον αποτρόπαια εγκλήματα, το λυντσάρισμα μέχρι θανάτου της φιλοσόφου και μαθηματικού Υπατίας που κατηγορήθηκε ότι ήταν μάγισσα. Στις χριστιανικές γραφές θα βρει κανείς ελάχιστα για όλα αυτά ή απλά ιστορίες παραποιημένες. Οι πραγματικοί εμπρηστές του πνεύματος κάθονταν στα γραφεία, όπου εργάζονταν. Η συγγραφέας παραθέτει ακόμη σημεία από τις γραφές σεβαστών εκκλησιαστικών πατέρων, όπως ο Άγιος Αυγουστίνος ή ο Ιωάννης Χρυσόστομος. Τα όσα γράφουν, δεν παροτρύνουν πάντα σε ειρηνικές πράξεις απέναντι σε ειδωλολάτρες. H Νίξεϊ υποστηρίζει ότι οι χριστιανοί εμφανίζονται ως θύματα και μέχρι και σήμερα παραμένουν πεισματικά εγκλωβισμένοι σε ιστορίες φρικιαστικών μαρτυρίων που πολλές φορές δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συγγραφέας βρίσκονταν η ίδια σε «ιερό μένος» καθώς έγραφε το βιβλίο της. Τα διακρίνει κανείς από μια σχετική μονομέρεια και ένα πολεμικό τόνο. Η προτίμησή της για την προχριστιανική περίοδο με την πολυμορφία της σε φιλοσοφικές σχολές και την ειρηνική συνύπαρξη των θρησκειών είναι κατανοητή. Αποκρύπτει όμως τις λιγότερο δυσάρεστες πτυχές και δεν εξηγεί γιατί ο χριστιανισμός στους απλούς ανθρώπους εξάσκησε τόση γοητεία και είχε τόση επιτυχία. Παρόλα αυτά το βιβλίο της περιλαμβάνει πολλά άγνωστα στοιχεία και γι' αυτό αξίζει κανείς να το διαβάσει.

Ζιμπίλε Πάινε / dpa