Παράλογο κυνήγι … ονομάτων για ασθένειες

Ιός από τη Bουχάν, γρίπη των χοίρων, ευλογιά των πιθήκων. Ονόματα για ιούς ή ασθένειες. Οι συνέπειες που μπορούν να προκαλέσουν είναι εντωμεταξύ γνωστές. Όταν ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού στην Κίνα στις αρχές του 2020 και εξαπλώθηκε παντού, πολλοί άνθρωποι που έμοιαζαν με Κινέζους περιθωριοποιήθηκαν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Εξαιτίας της γρίπης των χοίρων το 2009, πολλές χώρες έσφαξαν εκατομμύρια χοίρους και τώρα λόγω της ευλογιάς των πιθήκων, οι πρώτοι πίθηκοι λιθοβολήθηκαν στη Βραζιλία. Παράλογες αντιδράσεις, επειδή κάποιοι νομίζουν ότι έτσι μπορούν να προστατευθούν από τον νέο κίνδυνο.

Ο ΠΟΥ πιέζει εδώ και εβδομάδες να αλλάξει το όνομα της ευλογιάς των πιθήκων. Δεν είναι καλύτερα όμως τέτοια ονόματα αντί συνδυασμοί γραμμάτων και αριθμών όπως H1N1 για τη γρίπη των χοίρων ή Sars-CoV-2 για τον κορωνοϊό; «Αυτό που είναι εύκολο δεν είναι απαραίτητα και αυτό που χρειάζεται», λέει ο Ρίχαρντ Νέλερ από το Κέντρο Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Αναζητούνται ουδέτερα ονόματα …

Υπέγραψε τον Ιούνιο έκκληση για να χρησιμοποιηθεί κάποιο ουδέτερο όνομα για την ευλογιά των πιθήκων και να μην προστίθενται γεωγραφικοί προσδιορισμοί του τύπου «Δυτική Αφρική» ή «Λεκάνη του Κονγκό». Αυτό δίνει τη λανθασμένη εντύπωση ότι τα κρούσματα που είναι κυρίως στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία έχουν κάποια σχέση με την Αφρική. Μεροληπτικοί χαρακτηρισμοί που στιγματίζουν.

«Το πρόβλημα με τους γεωγραφικούς προσδιορισμούς είναι ότι συχνά είναι λάθος και από την άλλη πλευρά, τα μέρη από τα οποία παίρνουν το όνομά τους υφίστανται διάφορες διακρίσεις», λέει ο Ρίχαρντ Νέλερ. Για παράδειγμα, αποφεύγονται τα ταξίδια σε αυτές τις περιοχές.

Η περίφημη ισπανική γρίπη το 1918 αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην Ισπανία αλλά τα πρώτα κρούσματα είχαν εμφανιστεί νωρίτερα στις ΗΠΑ, όπως αναφέρει η Αμερικανική Εταιρεία Μικροβιολογίας. Το γεγονός ότι όροι όπως η γρίπη των χοίρων ή ο ιός της Βουχάν γρήγορα επικράτησαν, είναι ανθρώπινο, όπως επεσήμανε πάντως η Σούζαν Χάρντι, λέκτορας στο τμήμα Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.

«Ο φόβος χρειάζεται ένα όνομα …»

«Ο φόβος χρειάζεται ένα όνομα και όταν ονομάζουμε κάτι υποδηλώνουμε ότι αντιδρούμε», λέει. Εκτός αυτού πάντα, σε κάθε άσχημη κατάσταση, αναζητούνται αποδιοπομπαίοι τράγοι. Στην περίπτωση της νέας παραλλαγής του ιού της γρίπης το 2009, ήταν ‘υπεύθυνοι’ οι χοίροι, αν και ο ιός μεταφέρεται επίσης από άνθρωπο σε άνθρωπο.  

Από το 2015, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει υιοθετήσει κατευθυντήριες γραμμές για να αποτραπεί η ονομασία ασθενειών με τρόπο που να έχει αρνητικές συνέπειες στο εμπόριο, τα ταξίδια ή τον τουρισμό.

Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ονομάζεται έτσι επειδή τη δεκαετία του 1950 εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε πιθήκους στη Δανία. Θα μπορούσε επίσης να έχει ονομαστεί δανικός ιός. Η ευλογιά των πιθήκων είναι όμως πλέον σαφές ότι μπορεί να μεταφερθεί από πίθηκο σε πίθηκο, αλλά και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι φυσικοί ξενιστές είναι όμως τα τρωκτικά.

Στην σημερινή μορφή εξάπλωσης, ο ιός μεταδίδεται μέσω στενής σωματικής επαφής μεταξύ των ανθρώπων και δεν έχει καμία σχέση με τους πιθήκους. Τα ονόματα των ασθενειών αποφασίζονται πάντως από τον ΠΟΥ ενώ προκαταλήψεις και διάφορες δοξασίες για το εάν και πώς μεταδίδονται διάφορες ασθένειες υπήρχαν και μάλλον θα υπάρχουν πάντα.

Κριστιάνε Έρλιχ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου