Προστατεύονται επαρκώς τα έργα τέχνης;

Το 1994 τρία αριστουργήματα της ζωγραφικής τέχνης εξαφανίστηκαν από την Αίθουσα Τέχνης Σιρν της Φρανκφούρτης. Αυτό που απέμεινε ήταν ένα ανοιχτόχρωμο πλαίσιο στη θέση όπου κρέμονταν προηγουμένως. «Το σύννεφο ομίχλης» του γερμανού ρομαντικού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ και τα έργα «Σκιά και Σκότος» και «Φως και Χρώμα» του Βρετανού Ουίλιαμ Τέρνερ. Τη νύχτα της 28ης Ιουλίου κλέφτες εισέβαλαν στο μουσείο, ακινητοποίησαν ένα φύλακα και έκλεψαν τους τρεις πίνακες, ολοκληρώνοντας έτσι μία από τις πιο θεαματικές κλοπές στην καλλιτεχνική ιστορία.

Σύμπραξη ανθρώπου και τεχνολογίας

«Με μία ολοκληρωμένη λύση ασφαλείας, με τη συνδρομή του ανθρώπου και της τεχνολογίας, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί πλέον», πιστεύει ο Μπερντ Βάιλερ από την ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας Securitas, που έχει αναλάβει την επιτήρηση εμπορικών κέντρων, αεροδρομίων, μουσείων και γκαλερί σε όλον τον κόσμο. Στις μέρες υπάρχει πολύ περισσότερη τεχνολογία από ό,τι παλαιότερα, σχολιάζει ο γερμανός ειδικός. «Υπάρχουν συστήματα φωτοκυττάρων που σημαίνουν άμεσα συναγερμό όταν κάποιος πλησιάζει πολύ κοντά στο έργο, αισθητήρες κίνησης και άλλοι που αντιδρούν στο φως και στις αναταράξεις. Υπάρχουν μάλιστα κάμερες υψηλής ανάλυσης, οι οποίες ενεργοποιούνται μόνο όταν κινείται κάτι θερμό. Τότε ένα υπολογιστικό πρόγραμμα αξιολογεί αν πρόκειται για κάποιο ποντίκι ή για ανθρώπους που πλησιάζουν πολύ τα εκθέματα». Στην τελευταία περίπτωση σημαίνει συναγερμός στην υπηρεσία ασφαλείας, η οποία επεμβαίνει ή καλεί την αστυνομία.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν τα νέα τεχνολογικά συστήματα κινδυνεύουν από επιθέσεις χάκερ ή μπορούν να απενεργοποιηθούν με μία απλή διακοπή ρεύματος. Ο Μπερντ Βάιλερ διαβεβαιώνει ότι είναι καλά προστατευμένα και συνεχίζουν να λειτουργούν καθ' όλη της διάρκεια της νύχτας ακόμη και «εκτός πρίζας». Ωστόσο, όπως λέει, μουσείο χωρίς φύλακες δεν πρόκειται να υπάρξει, αφού η παρουσία τους και μόνο αρκεί για να τρομάξει επίδοξους κλέφτες.

Ανασφάλιστα τα έργα των γερμανικών κρατικών μουσείων

Μία ακόμη δικλίδα ασφαλείας για τα έργα τέχνης είναι η ασφάλισή τους έναντι πιθανής κλοπής. Οι ασφαλιστικές εταιρείες εξετάζουν εξονυχιστικά κάθε περίπτωση πριν αποφασίσουν να υπογράψουν τα σχετικά συμβόλαια. Όπως λέει ο Μπερντ Τσιγκενρούκερ από την ασφαλιστική εταιρεία Artekuranz, δεν λαμβάνεται υπόψη μόνο η αξία ενός έργου αλλά και οι προδιαγραφές φύλαξής του. Ο ίδιος εκτιμά ότι μετά την κλοπή στην Αίθουσα Τέχνης Σιρν τα έργα προστατεύονται αποτελεσματικότερα, προειδοποιεί όμως ότι «υπάρχουν ακόμη τρωτά σημεία».

Πάντως κλοπές του μεγέθους της Φρανκφούρτης είναι σπάνιες, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να πουλήσει κανείς έργα παγκόσμιας φήμης. Συχνά τα κλοπιμαία ανακαλύπτονται μετά από μερικά χρόνια, παρατηρεί ο Τσιγκενρούκερ. Αυτό συνέβη και με τα κλοπιμαία της Αίθουσας Τέχνης Σιρν, τα οποία επέστρεψαν στα μουσεία, έστω κι αν χρειάστηκε να λάβουν χρήματα κλεπταποδόχοι που δεν καταδικάστηκαν ποτέ. Οι τρεις πίνακες ήταν ασφαλισμένοι έναντι του ποσού των 35 εκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, πολλά μουσεία απορρίπτουν τέτοια μέτρα. «Τα κρατικά μουσεία δεν έχουν καμία ασφάλιση, το κράτος επιλέγει κατά κανόνα να μην ασφαλίζεται. Σε αυτήν την περίπτωση το ρίσκο αναλαμβάνει ο φορολογούμενος», επισημαίνει ο Τσιγκενρούκερ.

Ο Μπερντ Βάιλερ υπογραμμίζει πάντως ότι οι πιθανές κλοπές δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Συχνότερες είναι περιπτώσεις βανδαλισμού. Ο γερμανός ειδικός σε θέματα ασφαλείας τονίζει ότι «η ασφάλεια δεν είναι 100% εγγυημένη». Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς και τα καθημερινά προβλήματα όπως «απρόσεκτους επισκέπτες και παιδικά χέρια πασαλειμμένα με σοκολάτα».

Susanne Dickel / Άρης Καλτιριμτζής