Σέρβοι μετανάστες: στο εξωτερικό για οικονομικούς λόγους

Μόνο στη Γουινέα-Μπισάου της δυτικής Αφρικής είναι χειρότερο από ό, τι στη Σερβία το φαινόμενο του brain drain, της μετανάστευσης δηλαδή των καλύτερα εκπαιδευμένων και εξειδικευμένων. Αυτό είναι το πόρισμα μελέτης του World Economic Forum, στην οποία εξετάστηκε η κατάσταση σε 133 χώρες. Και στη μελέτη αυτή στηρίζεται το βιβλίο «Η σερβική επιστημονική διασπορά» του Βλάντιμιρ Γκρέτσιτς από το Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου.

«Δυστυχώς η Σερβία δεν διαθέτει έγκυρα στατιστικά στοιχεία για το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που εγκαταλείπει τη χώρα», λέει ο Γκρέτσιτς. «Η σερβική Στατιστική Υπηρεσία δεν είναι σε θέση να συγκεντρώσει τα στοιχεία για τη μετανάστευση των Σέρβων, ούτε υπάρχει άλλο επιστημονικό ίδρυμα που να ασχολείται με αυτό το ζήτημα.»

Καμιά στατιστική για τη μετανάστευση

Σύμφωνα με τη γερμανική Στατιστική Επετηρίδα του 2011 το 2010 ζούσαν στη Γερμανία σχεδόν 200.000 Σέρβοι. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 36,5 χρόνια, κατώτερος δηλαδή από το μέσο όρο στην ίδια τη Σερβία που είναι 41,2. Επίσης κατά μέσον όρο ζουν ήδη εδώ και 19,8 χρόνια στη Γερμανία. Σε σύγκριση με το 2009 ο αριθμός των Σέρβων στη Γερμανία αυξήθηκε κατά 8,6%.

Σύμφωνα με τα στατιστικά αυτά στοιχεία στη Γερμανία ζουν περίπου 100.000 άνθρωποι από την πρώην «Σερβία και μαυροβούνιο». Ο διαχωρισμός των υπηκοοτήτων των δύο διάδοχων κρατών, Σερβίας και Μαυροβουνίου, γίνεται μόλις από τον Αύγουστο του 2006. Επίσης οι αριθμοί από το Κοσσυφοπέδιο διαχωρίζονται μόλις από το Μάιο του 2008.

Οι Σέρβοι μετανάστευαν ανέκαθεν

Η Σερβία ήταν πάντα μια χώρα προέλευσης μεταναστών, λέει ο κοινωνιολόγος Γκρέτσιτς. Τη δεκαετία του 90 οι περισσότεροι Σέρβοι μετανάστες επέλεγαν τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία σαν καινούργια πατρίδα. Μετά το 2000 το κέντρο βάρους της μετανάστευσης μετατέθηκε στις χώρες της ΕΕ.

Μετά το πέρασμα στον 21ο αιώνα άλλαξε και η φυσιογνωμία του εργατικού δυναμικού που εγκαταλείπει τη Σερβία, λέει ο καθηγητής Γκρέτσιτς. «Στη θέση των ανειδίκευτων εργαζόμενων ή αυτών με στοιχειώδη εκπαίδευση φεύγουν τώρα άνθρωποι με άριστη επαγγελματική εκπαίδευση, πολύ συχνά στα τεχνικά επαγγέλματα.»

Ένας βασικός λόγος της μετανάστευσης τη δεκαετία του 90 ήταν η πολιτική κατάσταση, ο πόλεμος και οι διεθνείς κυρώσεις κατά του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. «Πάντως και εκείνη την εποχή οι οικονομικοί λόγοι είχαν βασική σημασία», εξηγεί ο Γκρέτσιτς.

Ο πόλεμος και η μετανάστευση

«Πίσω από τη μετανάστευση κρύβονται πάντα ανάμικτες αιτίες», τονίζει και ο Ντανίλο Ράκιτς από τη σερβική μη κυβερνητική οργάνωση Grupa 484. «Φτωχια, πολιτική αβεβαιότητα, πόλεμοι και διεθνείς κυρώσεις οδήγησαν σε ένα μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από τη δεκαετία του 90 μέχρι σήμερα. Και επιλέγονταν χώρες, στις οποίες οι άνθρωποι πίστευαν ότι θα βρουν καλύτερα καταφύγιο.» Για παράδειγμα η Γερμανία.

«Πολλοί άνθρωποι από την πρώην Γιουγκοσλαβία έχουν συγγενείς στη Γερμανία», λέει ο Ράκιτς. «Είναι λοιπόν εύλογο ότι ανάμεσα σε όσους ζητούν πολιτικό άσυλο και ανάμεσα στους γκασταρμπάιτερ στη Γερμανία, αλλά και τη Σουηδία, το Βέλγιο και την Ελβετία υπάρχουν πάρα πολλοί Σέρβοι.»

Υπάρχουν όμως και Σέρβοι που επιστρέφουν από τη Γερμανία. Ο Ράντε Νίκολιτς σπούδασε οικονομικές επιστήμες στο Βελιγράδι και στη συνέχεια ήρθε στη Γερμανία με τη βοήθεια του Ιδρύματος Ζόραν Τζίντζιτς. Ήθελε μια επαγγελματική μετεκπαίδευση κι έτσι το 2010 έκανε πρακτική εξάσκηση στη Deutsche Bank.

„Εδώ δεν δίνονται στους νέους αρκετές ευκαιρίες»

«Όσο έκανα την πρακτική εξάσκηση δεν ήθελα να μείνω στη Γερμανία, αλλά να δουλέψω στη Σερβία», λέει ο νεαρός επιστήμονας. «Αν ωστόσο μακροπρόθεσμα δεν θα ήμουν ευχαριστημένος με την κατάσταση στη Σερβία, θα μπορούσα άνετα να ζήσω στο εξωτερικό. Κατ’ αρχήν όμως θα προσπαθήσω να πετύχω στην πατρίδα μου.»

Αν κάποτε αποφάσιζε να εγκαταλείψει τη Σερβία, βασικό κίνητρο θα ήταν το οικονομικό, λέει ο Ράντε Νίκολιτς. «Πιστεύω ότι έτσι σκέφτονται οι περισσότεροι νέοι στη Σερβία. Μεταναστεύουν στο εξωτερικό, επειδή εδώ δεν τους δίνονται αρκετές ευκαιρίες.»

Για οικονομικούς λόγους εξάλλου ακόμα και ένας εργαζόμενος νέος δεν μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί στη Σερβία από τους γονείς του, παραπονείται ο Νίκολιτς. Και οι δυνατότητες μετεκπαίδευσης είναι πολύ λίγες.