«Συγγνώμη» με ευρωπαϊκές βλέψεις

Ο Σέρβος πρόεδρος παρακάλεσε «γονυπετής» εξ ονόματος της Σερβίας και όλων των συμπατριωτών του, να συγχωρεθεί η χώρα του για τη σφαγή 8000 περίπου Βόσνιων Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα της Βοσνίας από σερβοβοσνιακά στρατεύματα τον Ιούλιο του 1995. Στα αποσπάσματα συνέντευξης που έδωσε στη βοσνιακή τηλεόραση BHRT, ο Τόμισλαβ Νίκολιτς αρκέστηκε πάντως να μιλήσει για «έγκλημα». Ο όρος γενοκτονία δεν βγήκε ποτέ από τα χείλη του σέρβου προέδρου, παρά το γεγονός ότι η σφαγή της Σρεμπρένιτσα έχει αναγνωριστεί ως τέτοια (γενοκτονία) από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το 2007. Σε ό,τι αφορά τις κατηγορίες περί γενοκτονίας, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι αυτές «θα πρέπει πρώτα να αποδειχθούν», υποστηρίζοντας ότι την ευθύνη για τη σφαγή φέρουν μεμονωμένα άτομα και όχι το σερβικό κράτος.

Παρότι δεν αναγνώρισε τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα ως γενοκτονία, η συγγνώμη του Νίκολιτς προκαλεί αίσθηση σε πολλούς σχολιαστές, καθώς είναι ενδεικτική μιας αλλαγής στη στάση του σέρβου προέδρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγο μετά την ανάληψη του αξιώματός του το Μάιο του 2012, ο Νίκολιτς είχε επισύρει την μήνιν της διεθνούς κοινότητας εναντίον του δηλώνοντας δημόσια ότι η σφαγή της Σρεμπρένιτσα δεν συνιστά γενοκτονία. Η έκπληξη για τη συγγνώμη παίρνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις δεδομένου του πολιτικού παρελθόντος του Νίκολιτς, ο οποίος είναι γνωστό ότι πριν την ανάληψη του προεδρικού αξιώματος αρνούνταν σθεναρά να αναγνωρίσει τα σερβικά εγκλήματα πολέμου, συνεργαζόμενος μάλιστα στενά με εκπροσώπους του ακροδεξιού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος.

Σύγχυση για το νόημα της δήλωσης

Μετά την επίμαχη δήλωση, έχουν αρχίσει στη Σερβία και τη Βοσνία οι υποθέσεις για το τί όντως είπε ή ήθελε να πει ο Τόμισλαβ Νίκολιτς. Εκτιμάται ότι η ασάφεια και η αμφισημία των δηλώσεων του σέρβου προέδρου ήταν εσκεμμένες, ώστε να επιτρέπεται ένα ευρύ φάσμα πολιτικών ερμηνειών.
Στη Σερβία άλλοι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, άλλοι μισοάδειο. Η Νατάσα Κάντιτς, ιδρύτρια της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων «Ταμείο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» υπογράμμισε στην DW τη σπουδαιότητα της δήλωσης Νίκολιτς, καθώς «κανείς δεν έχει πει κάτι ανάλογο μέχρι σήμερα στη Σερβία». Η Κάντιτς θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να εστιάζει κανείς τόσο πολύ στο αν είπε ή όχι τη λέξη «γενοκτονία» και παραπέμπει στο ακραία εθνικιστικό προφίλ που είχε καλλιεργήσει τα προηγούμενα χρόνια ο σέρβος πρόεδρος.

Η συγγνώμη του σέρβου προέδρου μπορεί να ερμηνευθεί στα συμφραζόμενα των πολιτικών προσπαθειών της Σερβίας για πραγμάτωση των ευρωπαϊκών της βλέψεων. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται άλλωστε και η προ ημερών συμφωνία Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου με τη διαμεσολάβηση της ΕΕ για εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων, που αποτέλεσαν μέχρι σήμερα βασικό σημείο εμπλοκής της ευρωπαϊκής προοπτικής του Βελιγραδίου εμποδίζοντας την έναρξη των σχετικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Δεν πείθονται οι «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα»

Ο Τομισλαβ Νίκολιτς φαίνεται να επιλέγει τώρα ηπιότερους τόνους, υιοθετώντας μιά πιο φιλοευρωπαϊκή γλώσσα.  Υπό αυτό το πρίσμα εξετάζει τη στάση Νίκολιτς και ο δικηγόρος και ακτιβιστής υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Σρνα Πόποβιτς, ο οποίος δεν πιστεύει «ότι ήταν μία ειλικρινής συγγνώμη, αλλά είναι μόνο ένας πολιτικός τακτικισμός». Εκτίμηση που δικαιώνεται από τις πρώτες αντιδράσεις στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, όπου δεν πείστηκε σχεδόν κανείς από τη δήλωση του σέρβου προέδρου. Κι ενώ το περιεχόμενο και οι πιθανές προεκτάσεις της συγγνώμης βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση, η πρόεδρος της ένωσης «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα» Μουνίρα Σούμπασιτς, δήλωσε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο AFP ότι «δεν πιστεύει ότι ο Νίκολιτς εννοεί ειλικρινά όσα είπε". Η Σούμπασιτς τόνισε ότι «θέλουμε να ακούσουμε τον σέρβο πρόεδρο και τη Σερβία να λένε τη λέξη ‘γενοκτονία’» σχολιάζοντας ότι «έγκλημα» μπορεί να είναι για παράδειγμα και η κλοπή μιας τσάντας.

Το Βελιγράδι, το οποίο υποστήριξε στρατιωτικά τους Σέρβους στην Κροατία και τη Βοσνία κατά τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, αρνούνταν επί σειρά ετών να αναγνωρίσει επίσημα οποιαδήποτε ευθύνη για τα εγκλήματα πολέμου στις γειτονικές της χώρες. Μόλις το 2010 το σερβικό κοινοβούλιο ζήτησε συγγνώμη για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Ωστόσο, οι σέρβοι βουλευτές απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν στο κείμενο του ψηφίσματός τους τη λέξη «γενοκτονία».

Σύμφωνα με τη διευθύντρια της σύνταξης Νοτιοανατολικής Ευρώπης της DW Βέριτσα Σπάσοφκσκα, η συγγνώμη του Νίκολιτς αποτελεί ένα βήμα στο δρόμο προς τη συμφιλίωση. Ωστόσο, εκτιμά, «μόνο όταν αυτά τα λόγια συνοδευθούν από πράξεις που να δείχνουν ότι αυτή η συμφιλίωση είναι πραγματικά επιθυμητή, θα μπορέσουν τα θύματα του πολέμου από τη Βοσνία να δεχθούν αυτή τη συγγνώμη».

Afdp, dpa / Zoran Arbutina / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου