Τα όρια της δημοσιογραφικής έρευνας

Τις τελευταίες δεκαετίες σκάνδαλα ξεσπούν κάθε τόσο και στον χώρο των γερμανικών ΜΜΕ. Το περιοδικό Stern για παράδειγμα δημοσίευσε με μεγάλο ταρατατζούμ το 1983 τα υποτιθέμενα ημερολόγια του Άντολφ Χίτλερ, για τα οποία είχε πληρώσει πάνω από 9 εκατομμύρια μάρκα. Λίγο αργότερα αποδείχθηκε ότι τα ημερολόγια δεν ήταν γνήσια και το περιοδικό είχε πέσει θύμα του πλαστογράφου Κόνραντ Κούγιαου, στη συνέχεια μάλιστα η πολύκροτη αυτή υπόθεση γυρίστηκε και ταινία.

Ο διαγκωνισμός για την υψηλή ακροαματικότητα έπαιξε ρόλο και στην κάλυψη της περίφημης υπόθεσης ομηρίας του Γκλάντμπεκ τον Αύγουστο του 1988. Δυο γκάνγκστερ είχαν ληστέψει ένα υποκατάστημα της Deutsche Bank και στην προσπάθειά τους να διαφύγουν συνέλαβαν ομήρους, ένας δεκαπεντάχρονος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από τον ένα εκ των δύο δραστών, ενώ κατά την επέμβαση της αστυνομίας έχασε τη ζωή της μια δεκαοκτάχρονη. Το πρόβλημα ήταν ότι η ομηρία μεταδιδόταν ζωντανά από την τηλεόραση και δημοσιογράφοι έπαιρναν συνεντεύξεις από τους γκάνγκστερ. Όλα αυτά προκάλεσαν τότε μια μεγάλη συζήτηση για την ευθύνη και τα όρια της ενημέρωσης και της δημοσιογραφίας.

Πάντως μέχρι στιγμής στη Γερμανία δεν υπήρξε περίπτωση ανάλογη με αυτή της βρετανικής εφημερίδας News of the World, όπου δημοσιογράφοι παραβίαζαν συνειδητά και συστηματικά τους νόμους. Το γερμανικό Συμβούλιο Δεοντολογίας Τύπου, αποτελούμενο από εκπροσώπους των εκδοτών και των δημοσιογραφικών σωματείων, παίζει το ρόλο ενός οικειοθελούς αυτοελέγχου του κλάδου, εποπτεύει την τήρηση της δεοντολογίας και δέχεται προσφυγές όσων νιώθουν να θίγονται από τη δουλειά των ΜΜΕ. Αυτή η δεοντολογία, διατυπωμένη στον Κώδικα περί Τύπου, προβλέπει μεταξύ άλλων ότι οι δημοσιογράφοι οφείλουν να τηρούν τους νόμους και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν αθέμιτες μεθόδους κατά τις έρευνές τους. Η παραβίαση αυτής της δεοντολογίας οδηγεί το συμβούλιο σε δημόσια μομφή κατά του συγκεκριμένου κάθε φορά ΜΜΕ. Η εκπρόσωπος τύπου του Συμβουλίου Τύπου Έλα Βάσινκ αποδίδει το βρετανικό σκάνδαλο στον έντονο λαϊκισμό και εκχυδαϊσμό του βρετανικού τύπου, μια τάση που φαίνεται να βρίσκει την αποδοχή του κοινού.

Η εφημερίδα News of the World ανήκε εξάλλου στον μεγιστάνα του τύπου Ρούπερτ Μέρντοχ, ο οποίος κυριαρχεί στη βρετανική αγορά των ΜΜΕ. Η κυριαρχία των ολίγων στην αγορά όμως δημιουργεί την εντύπωση ότι αυτοί οι ολίγοι έχουν απόλυτη ελευθερία κινήσεων. Στη Γερμανία έχει καταβληθεί προσπάθεια να αποτραπεί η υπερβολική συγκέντρωση στον χώρο των μίντια, λέει ο Μίχαελ Χάλερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Πρακτικής Δημοσιογραφικής Έρευνας στη Λειψία: «Η νομοθεσία μας είναι αυστηρή όσον αφορά τη δημιουργία καρτέλ στον τύπο, γι’ αυτό για παράδειγμα το 2006 δεν επετράπη στο συγκρότημα Σπρίνγκερ που εκδίδει τη λαϊκή Bild να αγοράσει τον τηλεοπτικό όμιλο ProSiebenSat1.“ Στη Γερμανία τέλος το ποινικό δίκαιο περιφρουρεί καλύτερα από ότι στη Μεγάλη Βρετανία την προστασία της προσωπικότητας και επανειλημμένα δημόσια κυρίως πρόσωπα έχουν προσφύγει με επιτυχία κατά διαφόρων ΜΜΕ. Το πλαίσιο εδώ λειτουργεί καλύτερα, πράγμα που φυσικά δεν μπορεί να αποκλείσει εκ των προτέρων τη μία ή την άλλη εξαίρεση.