Το φθηνό χρήμα κατάρα για την Πορτογαλία;

Ο Zoάο Σεσάρ ντας Νέβες, καθηγητής Οικονομικών στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας, μιλά με τα χειρότερα λόγια για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. «Τα μέτρα που έλαβε δεν λύνουν προβλήματα αλλά επιδρούν όπως μια ισχυρή ηρεμιστική ένεση», δηλώνει κατηγορηματικά. Βέβαια η πρόθεση της ΕΚΤ με την πολιτική των μηδενικών επιτοκίων ήταν να βοηθήσει ακριβώς τις προβληματικές χώρες της νότιας Ευρώπης. Με φθηνά δάνεια μπορούν να ενισχυθούν οι επενδύσεις στην ακινητοποιημένη οικονομία, να τονωθεί η ανάπτυξη και η κατανάλωση. «Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει», παρατηρεί ο Πορτογάλος καθηγητής. «Γι´ αυτό και όλοι είναι τώρα είναι θυμωμένοι με την ΕΚΤ, οι πλούσιες χώρες του βορρά και οι φτωχές του νότου".

Δεν γίνονται νέες επενδύσεις

Θα περίμενε κανείς ότι η Πορτογαλία θα είχε κάθε λόγο να χαίρεται: από τότε που η ΕΚΤ μοιράζει σχεδόν τζάμπα εκατομμύρια, έπεσαν δραστικά οι τόκοι για τα πορτογαλικά ομόλογα. Μεσοπρόθεσμα κοστίζουν στο κράτος λιγότερο από 2%, μακροπρόθεσμα κάτι λιγότερο από 3%. Αυτή η εξέλιξη συμβάλλει στη μείωση του χρέους και διευκολύνει διάφορες κινήσεις στον προϋπολογισμό. Η υπεραφθονία ρευστότητας ευνοεί τις επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη. «Μόνο που τα λεφτά δεν φτάνουν εκεί που πρέπει να φτάσουν» διαπιστώνει ο Zoάο Σεσάρ ντας Νέβες. «Ο κατάλογος με τις τράπεζες που θέλουν να δανειστούν χρήματα είναι τεράστιος», λέει από την πλευρά του ο Βίκτορ Ολιβέιρα, επικεφαλής της εταιρείας Vangest που παράγει και πωλεί σε όλο τον κόσμο ειδικές φόρμες για τη βιομηχανία και η οποία δεν έχει ανάγκη από δάνεια.

Όμως επειδή στο παρελθόν οι τράπεζες στην Πορτογαλία τοποθέτησαν τόσα πολλά χρήματα κυριολεκτικά στην άμμο, τώρα δίνουν δάνεια μόνο όταν είναι απόλυτα βέβαιες ότι δεν θα χάσουν. Επενδύσεις για επεκτάσεις επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ή ίδρυση νέων επιχειρήσεων που θα μπορούσαν να τονώσουν την ανάπτυξη, δεν διαγράφονται στον ορίζοντα. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είναι και πιο τολμηρές, δεν παίρνουν τίποτα. Το φθηνό χρήμα έχει καταχωνιαστεί στις τράπεζες.

Κακοί οιωνοί

Αντίθετα στον αέρα βγαίνουν ήδη οι πρώτες εικασίες για φούσκες: τα ακίνητα κυρίως στην πρωτεύουσα πωλούνται σε απίστευτες τιμές. Την εμφάνισή τους κάνουν και πάλι καταναλωτικά δάνεια. Το φτηνό χρήμα από την ΕΚΤ οδηγεί στις γνωστές ατραπούς του δανεισμού και αποτελεί ένα πολύ κακό σημάδι, προειδοποιεί ο καθηγητής Σεζάρ ντας Νέβες. Βέβαια, υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου από την ΕΕ που δυσκολεύουν τον κρατικό δανεισμό, αλλά κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι επινοητικοί δήμαρχοι δεν θα ιδρύσουν κρατικές εταιρείες για να πάρουν φτηνά δάνεια. Τέτοιες πρακτικές οδήγησαν στο παρελθόν τη χώρα στην κατακόρυφη αύξηση του κρατικού χρέους.

Εκείνο που φοβάται ο Πορτογάλος οικονομολόγος είναι μήπως οδηγήσει η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων τη χώρα του στο κακό παρελθόν. Κυρίως όμως αφαιρεί από τους πολιτικούς την πίεση για μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να είχαν γίνει από καιρό και τη λήψη αντιλαϊκών αποφάσεων και μεταρρυθμίσεων. Δευτερευόντως η ΕΚΤ με την πολιτική της κρατά στη ζωή πορτογαλικές τράπεζες που χωρίς το φτηνό χρήμα θα είχαν καταρρεύσει. «Είναι γεγονός ότι εάν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είχε πάρει αυτή την απόφαση, θα είχαν καταρρεύσει οι τράπεζες, αλλά έτσι δεν επιλύονται τα δομικά προβλήματά μας, απλά μετατίθενται χρονικά» διαπιστώνει ο Σεζάρ ντας Νέβες.

Επιστροφή στο κακό παρελθόν

Και έτσι η ζωή συνεχίζεται όπως μέχρι τώρα, Τουλάχιστον οι μικρομεσαίοι που επλήγησαν όσο κανείς άλλος από την κρίση, χαίρονται από την ανέλπιστη ευλογία του φτηνού χρήματος της ΕΚΤ. Κυρίως οι δημόσιοι υπάλληλοι, που έχουν σταθερό αλλά και κατασχέσιμο εισόδημα, δανείζοντα λεφτά από την τράπεζα και αγοράζουν ακριβά προϊόντα γνωστών εταιρειών. Επενδύουν σε ακριβά αυτοκίνητα και διαμερίσματα που πολύ συχνά ούτε καν χρειάζονται. Με άλλα λόγια, αντί να ευνοηθεί η οικονομική ανάπτυξη της χώρας ξοδεύεται δανεικό χρήμα σε καταναλωτικά αγαθά. Έτσι, προδιαγράφονται οι συνθήκες για την επόμενη κρίση στην Πορτογαλία, αυτή τη φορά και χάρη στην πολιτική των μηδενικών επιτοκίων της ΕΚΤ.

Γιόχεν Φάγκετ / Ειρήνη Αναστασοπούλου