"Φτιάχνοντας κόσμους": στη Βενετία ξεκίνησε η Μπιενάλε 2009

Στα Τζιαρντίνι, τους υπέροχους κήπους της Βενετίας, βρίσκεται και το ελληνικό περίπτερο, όπου μπαίνοντας το πρώτο που βλέπει κανείς είναι ο εαυτός του από μπροστά, από δεξιά, από αριστερά και κάποια στιγμή καθόλου.

Η εγκατάσταση με καθρέφτες όπως και όλα τα υπόλοιπα έργα του ελληνικού περιπτέρου ανήκουν στον 72χρονο Λουκά Σαμαρά, ο οποίος έδωσε στην έκθεσή του τον τίτλο PARAXENA. Πρόκειται για τρεις πρόσφατες σειρές φωτογραφικών έργων και βίντεο που δημιουργήθηκαν την περίοδο ανάμεσα στο 2005 και στο 2009 και είναι τοποθετημένα δίπλα σε ένα μικρό σύνολο γλυπτών που έγιναν στα μέσα της δεκαετίας του '60. Ο Λουκάς Σαμαράς που σήμερα θεωρείται ηγετική φυσιογνωμία της αβανγκάρντ ζει εδώ και 60 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Τα πρώτα πέντε χρόνια», λέει κάπου, «συνεχώς ονειρευόμουν να επιστρέψω στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή σταμάτησαν αυτά τα όνειρα. Αλλά συνέχισα να αισθάνομαι ξένος.»

Όταν ο καλλιτέχνης γδύνεται…

Οι περισσότεροι επισκέπτες του ελληνικού περιπτέρου στέκονται μπροστά στην εγκατάσταση-βίντεο Ecdysiast and Viewers. Σε 24 παράλληλες οθόνες ο Σαμαράς παρουσιάζει 24 άτομα, γυναίκες και άνδρες, νέους και ηλικιωμένους, που όλοι τους φαίνεται να παρακολουθούν το ίδιο βίντεο. Τι βλέπουν όμως; Αυτό που κάνει τον νεαρό να ξεσπά στα γέλια, προκαλεί στον ηλικιωμένο της διπλανής οθόνης δυσφορία και στην γυναίκα παραδίπλα κάποιο σκανδαλισμό. Εάν ο επισκέπτης διέθετε περισσότερο χρόνο και έριχνε μια ματιά στο εκθεσιακό υλικό, τότε θα μάθαινε ότι αυτοί που παρακολουθούν το βίντεο είναι γνωστοί άνθρωποι της τέχνης και βλέπουν τον Λουκά Σαμαρά να γδύνεται. Αλλά οι περισσότεροι επισκέπτες δεν έχουν αυτό τον χρόνο και βιάζονται να πάνε στο επόμενο περίπτερο.

Έπιπλα και ηλεκτρονικές γάτες

77 χώρες συμμετέχουν φέτος στη Μπιενάλε, το Ισραήλ αλλά και το Αμπού Ντάμπι για πρώτη φορά. Το γερμανικό περίπτερο έχει παράδοση, αυτή τη φορά είναι όμως σχεδόν άδειο. Η Γερμανία εκπροσωπείται με μια εγκατάσταση του Βρετανού Liam Gillick. Πρόκειται για μια ατέλειωτη σειρά συναρμολογημένων επίπλων κουζίνας: ευθυγραμμισμένα και επιβλητικά. Το μόνο που ερεθίζει τη φαντασία των λίγων επισκεπτών είναι οι κινήσεις μιας ηλεκτρονικής γάτας. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης όμως απτόητος υποστηρίζει την τέχνη του: «Ό τι κάνω αποτελεί μέρος της καλλιτεχνικής μου δουλειάς. Μπορεί ορισμένες φορές να φαίνεται πρακτικό και πεζό αυτό που κάνω, αποτελεί όμως τμήμα αυτής της δουλειάς. Η ιδέα που κρύβεται πίσω από αυτό είναι μια συνεχής προσπάθεια να είσαι καλλιτέχνης.»

Σύγχυση και προβληματισμός

Μαγνήτης της φετινής Μπιενάλε είναι οι τεράστιες αίθουσες στο Arsenale, στις άλλοτε εγκαταστάσεις του πολεμικού ναυτικού που στεγάζουν την ομαδική έκθεση Fare Mondi, «Φτιάχνοντας Κόσμους», ο οποίος είναι και ο γενικός τίτλος της φετινής Μπιενάλε. Επιμελητής αυτής της έκθεσης αλλά και της Μπιενάλε είναι ο διευθυντής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Φρανκφούρτης, ο Σουηδός Ντάνιελ Μπίρνμπαουμ: «Βλέποντας αυτή την έκθεση ο επισκέπτης θα διαπιστώσει πιθανώς ότι παντού στον κόσμο επικρατεί μια σύγχυση. Πιθανώς να διαπιστώσει όμως συγχρόνως ότι παντού στον κόσμο υπάρχει κι ένας προβληματισμός για την ίδια την τέχνη, για το τι είμαστε αλλά και για ένα καινούργιο ξεκίνημα.» Οι αίθουσες αυτής της έκθεσης θυμίζουν παιδότοπο. Ο επισκέπτης μπορεί να διασχίσει την εγκατάσταση ενός Αργεντινού που μοιάζει με τεράστιο ιστό αράχνης, να πάρει μαζί του καρτ ποστάλ που φέρουν το όνομα της Βενετίας και απεικονίζουν ελέφαντες να κάνουν μπάνιο ή και να αλλάξει ακόμα τη διάταξη των αντικειμένων μιας άλλης εγκατάστασης υπό μια προϋπόθεση: να βγάλει προηγουμένως τα παπούτσια του.

Παναγιώτης Κουπαράνης, αποστολή στη Βενετία

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου