Όταν το γκραφίτι ανάγεται σε τέχνη

Η 28χρονη σήμερα Μάξι Κρέτσμαν θυμάται ακόμη τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν είχε πρωτοαντικρίσει με θαυμασμό το έργο του Γάλλου καλλιτέχνη στον τοίχο ενός κτηρίου της γερμανικής πόλης. Με το πέρασμα των ετών η εικόνα της Παρθένου με το θείο βρέφος στην αγκαλιά της κρύφτηκε κάτω από αφίσες.

Η Μάξι Κρέτσμαν, που ασχολείται εδώ και 5 χρόνια επαγγελματικά με την τέχνη διοργανώνοντας μεταξύ άλλων το διεθνές φεστιβάλ αστικής τέχνης IBUg, είδε και πάλι συμπτωματικά το γνωστό της γκραφίτι να ξεπροβάλλει κάτω από κάποιες σκισμένες αφίσες. Ένιωσε, όπως και πριν από 20 χρόνια, ότι δεν πρόκειται απλά για μία βιαστική μουντζούρα σε έναν τοίχο.

Το στένσιλ ως μέσο επικοινωνίας

Ο δημιουργός του Ξαβιέ Πρου, γνωστός ως Μπελ λε Ρατ, θεωρείται ο πρόδρομος του στένσιλ, ενός είδους γκραφίτι στο οποίο χρησιμοποιείται το αρνητικό έτοιμων σχημάτων, με τη βοήθεια των οποίων αποτυπώνει το σπρέι τη θετική του παράσταση. Ο Μπελ λε Ρατ ξεκίνησε το 1981 να αποτυπώνει στα μέρη που επισκεπτόταν κατά καιρούς φράσεις και φιγούρες. Για τον ίδιο τα στένσιλ του είναι ένα μέσο επικοινωνίας.

Η παράσταση της Παρθένου με τον Ιησού στην αγκαλιά της ανακηρύχθηκε στο μεταξύ από την αρμόδια υπηρεσία προστασίας μνημείων της πόλης ως διατηρητέα. Η αρμόδια επιτροπή δεν άργησε να αποφανθεί ότι πρόκειται για ένα έργο τέχνης. Επιπλέον «ως ένα από τα τελευταία εναπομείναντα τεκμήρια της εποχής μετά την ένωση των δύο Γερμανιών, η παράσταση αυτή έχει μεγάλη αξία διατήρησης» εξηγεί η Ανεκατρίν Μερέμ από την υπηρεσία διατήρησης μνημείων στη Λειψία.

Η παράσταση του Μπελ λε Ρατ δεν αφηγείται όμως μόνο μία ιστορία για την τέχνη και τη γερμανική επανένωση. Είναι και ένα τεκμήριο αγάπης. Ο Γάλλος καλλιτέχνης είχε προσκληθεί στις αρχές του ’90 να ζωγραφίσει κάτι στους τοίχους των κτηρίων του Πανεπιστημίου της Λειψίας. Με την ευκαιρία άφησε το στίγμα του και στους δρόμους της πόλης. «Ήταν μία περίοδος τότε, κατά την οποία τα γκραφίτι δεν ποινικοποιούνταν ακόμη» αναφέρει νοσταλγικά ο Γάλλος καλλιτέχνης.
Την παράσταση της Παρθένου με το βρέφος την αφιέρωσε στη σημερινή γυναίκα του Συβίλλα, την οποία είχε γνωρίσει και ερωτευτεί τότε στη Λειψία.

Πώς διατηρείται η street art;

Το ερώτημα αν το γκραφίτι μπορεί να θεωρηθεί τέχνη απασχόλησε όμως και τις αρμόδιες υπηρεσίες στο Άαχεν. Όπως και στη Λειψία, έτσι κι εκεί αποφάσισαν να ανακηρύξουν διατηρητέα κάποια γκραφίτι, που είχαν κατά τη γνώμη τους καλλιτεχνική αξία. Στον τοίχο ενός σπιτιού της πόλης είχε σχεδιάσει ο Κλάους Πάιερ ένα ζευγάρι ερωτευμένων, το οποίο αποφασίστηκε να τεθεί υπό την προστασία των τοπικών Αρχών λόγω της αξίας του ως έργου τέχνης, αλλά και ως μέρους της ιστορίας της πόλης.

Ανάλογα παραδείγματα αναγνώρισης της καλλιτεχνικής αξίας των γκραφίτι έρχονται όμως και από την Ελβετία και τη Μ. Βρετανία. Οι κάτοικοι της βρετανικής πόλης Μπρίστολ αποφάσισαν μάλιστα με δημοψήφισμα να αναγνωρίσουν την καλλιτεχνική αξία των έργων του γνωστού καλλιτέχνη Μπάνσκι.

Τα γκραφίτι των παραπάνω καλλιτεχνών κατατάσσονται στην κατηγορίας της γνωστής ως τέχνης του δρόμου (street art) και φαίνεται ότι δεν φτιάχτηκαν για να διατηρηθούν αιώνια. Οι αποφάσεις που έκριναν κάποια από αυτά τα έργα ως διατηρητέα, φέρνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες προστασίας και συντήρησης αντιμέτωπες με μία μεγάλη πρόκληση. Πώς θα γίνει εφικτή η διατήρηση των γκραφίτι πάνω στους τοίχους; Το ερώτημα μένει να απαντηθεί στην πράξη…

Jan Schilling / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου