10 χρόνια μετά την τραγωδία στο Κουρσκ

Πανταχού παρόντες στον τύπο είναι ο πρόεδρος της Ρωσίας Ντιμτρι Μεντβέντιεφ και ο πρωθυπουργός Βλάντιμιρ Πούτιν αυτήν την περίοδο των μεγάλων πυρκαγιών στη χώρα τους. Δίνουν την εικόνα πολιτικών που ξέρουν να διαχειρίζονται τις κρίσεις. Δεν είναι όμως απορίας άξιο. Τουλάχιστον σε ότι αφορά τον Πούτιν ενεργοποιήθηκαν τα αντανακλαστικά του από την αποτυχία να διαχειριστεί μια άλλη καταστροφή, αυτή στο υποβρύχιο Κουρσκ.

Ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία

Η είδηση που έκανε το γύρο του κόσμου στις 14 Αύγουστου του 2000 ήταν πολύ σύντομη, "υπάρχει κατάσταση ανάγκης στη θάλασσα του Μπάρεντς", λέει ο δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο, "αλλά γίνεται κάθε προσπάθεια για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα".

Τι είχε συμβεί; Δύο μέρες νωρίτερα το Κουρσκ, το πιο σύγχρονο πυρηνικό υποβρύχιο του ρωσικού ναυτικού βυθίστηκε.

Οι σεισμολόγοι κατέγραψαν την έκρηξη στο βυθό και οι δυτικοί εμπειρογνώμονες αμέσως υπέθεσαν ότι επρόκειτο για το Κουρσκ. Αλλά όταν ρωτήθηκε ο νεοεκλεγείς τότε πρόεδρος Πούτιν, που έκανε διακοπές στη Μαύρη Θάλασσα, τι συνέβη στο υποβρύχιο απάντησε μονολεκτικά, "βυθίστηκε". Ήταν ένα από τα πιο βασικά λάθη της προεδρίας του. Χάθηκε πολύτιμος χρόνος, η Ρωσία αρνήθηκε να δεχθεί βοήθεια από το εξωτερικό, επειδή οι στρατιωτικοί φοβόντουσαν ότι οι ξένοι θα μπορούσαν να μάθουν σημαντικά μυστικά. Οι αρχές μετέφεραν τους συγγενείς του πληρώματος στο Μουρμάνσκ, όπου πέρασαν ώρες ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία.

Μια μητέρα είχε πει τα εξής: «Όταν στείλαμε το γιο μας στο ναυτικό, νομίσαμε ότι τον σώσαμε από τον πόλεμο στην Τσετσενία. Τώρα όμως φαίνεται ότι πνίγηκε στη Βόρειο Θάλασσα».

Οι πληροφορίες που έπαιρναν οι συγγενείς ήταν αμφιλεγόμενες: Ό,τι ακούγονταν ήχοι από χτυπήματα, ενώ 3 μέρες αργότερα κυκλοφόρησε η είδηση πως δεν σκοτώθηκαν και τα 118 μέλη του πληρώματος και ότι 20 ναύτες ήταν εγκλωβισμένοι σε ένα σημείο του υποβρυχίου, όπου υπήρχε αρκετό οξυγόνο για να σωθούν, όμως το ρωσικό ναυτικό ήταν ανήμπορο να ανοίξει το σημείο αυτό για να σωθούν οι ναύτες.

Πουθενά ο Πούτιν

Στο λιμάνι του Μουρμάνσκ εκτυλίχθηκαν δραματικές σκηνές και η απελπισία των συγγενών μεγάλωνε συνεχώς. Αλλά ο Πούτιν συνέχιζε τις διακοπές του. Η στάση του επικρίθηκε από όλες τις πλευρές. Μάλιστα ο αντιπολιτευόμενος Μπόρις Νεμζώφ είχε πει τα εξής σε τηλεοπτικά κανάλια που δεν ελέγχονταν τότε από το κράτος.

«Η συμπεριφορά του προέδρου μας είναι αναξιοπρεπής. Οι ναύτες μας βρίσκονται σε δεινή θέση. Ο Πούτιν δεν έχει το δικαίωμα να κάνει διακοπές».

Στις εκκλησιές όλοι προσεύχονταν, η Ρωσία ήταν σε κατάσταση σοκ, κάθε λεπτό, κάθε ώρα μετρούσε. Αλλά απραξία, κανένας Πούτιν, καμιά διαχείριση της καταστροφής.

Από αυτοαποκαλούμενους εμπειρογνώμονες άκουγε κανείς τα πιο άγρια σενάρια, ότι αμερικανικό υποβρύχιο έξυσε το Κουρσκ, και ότι μάλιστα έριξε πυρά, όπως υποστήριζαν μέχρι τέλους οι Ρώσοι στρατηγοί. Και μετά από 10 μέρες ήρθαν ειδικοί από την Αγγλία και τη Νορβηγία, άνοιξαν το υποβρύχιο, αλλά το πλήρωμα ήταν ήδη νεκρό από έλλειψη οξυγόνου. Και μόνο τότε ο ναύαρχος του βόρειου στόλου έκανε δηλώσεις στις τηλεοπτικές κάμαρες. «Απευθύνομαι στις μητέρες και τις συζύγους των ναυτών του Κουρσκ. Το κακό μας βρήκε, αλλά η ζωή συνεχίζεται. Μεγαλώστε τα παιδιά σας. Σας ζητώ να με συγχωρήσετε, γιατί δεν μπόρεσα να σώσω τους άνδρες σας».

Λίγες μέρες μετά το ατύχημα ήρθε ο Πούτιν στο λιμάνι του Μουρμάνσκ και μίλησε στους συγγενείς των θυμάτων.

Το λάθος να κάνει διακοπές, όταν έχει βρει τη χώρα του καταστροφή, δεν το ξανάκανε.

Τα δε τηλεοπτικά κανάλια που τον επέκριναν τα έκλεισε σιγά-σιγά. Δύο χρόνια αργότερα διαπιστώθηκε σε ειδική έρευνα ότι στο υποβρύχιο εξερράγη μια χαλασμένη τορπίλη.

Hermann Krause/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. σύνταξης Βιβή Παπαναγιώτου