100 χρόνια Ρίτσος στο Βερολίνο

Σόλο κιθάρα και τραγούδι από τον Βερολινέζο μουσικό Γιάννη Ζώτο σε ένα κέντρο στην παλιά εβραϊκή συνοικία της γερμανικής πρωτεύουσας. Δεκάδες φίλοι της λογοτεχνίας και της Ελλάδας έχουν συγκεντρωθεί για να τιμήσουν τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου την Πρωτομαγιά του 1909. Πάνω από 30 Γερμανοί και Έλληνες καλλιτέχνες, λογοτέχνες, πανεπιστημιακοί, μεταφραστές από όλη τη Γερμανία απαγγέλλουν ποιήματα, τραγουδούν, εξιστορούν αναμνήσεις και αναλύουν το έργο του Ρίτσου σε ένα μαραθώνιο που ξεκίνησε στις οκτώ το βράδυ και τελείωσε τα χαράματα. Στην εκδήλωση συμμετείχε και ο Μίκης Θεοδωράκης με ένα πρόσφατο βίντεο, στο οποίο απαγγέλλει την “Εαρινή Συμφωνία” του Γιάννη Ρίτσου. Η εξαιρετική αυτή βραδιά οργανώθηκε από τον μεταφραστή του Γιάννη Ρίτσου στα γερμανικά Αστέρη Κούτουλα.

Η «Μονοβασιά» στα γερμανικά

Η όλη εκδήλωση ήταν κάτι μεταξύ χάπενινγκ και κλασικού αφιερώματος. Παράδειγμα η μουσική παρουσίαση: από τη μια ο Ελληνοσύρος ηθοποιός Γιασίν Τσαλάχ να τραγουδά ένα πανκ τραγούδι για τον Greek Lover και ο ροκάς Ράινερ Κίρχμαν τρία τραγούδια του Θεοδωράκη
και από την άλλη αυτοσχεδιασμοί επάνω σε ποιήματα του Ρίτσου από τον συνθέτη κλασικής μουσικής Κώστα Στεφάνου αλλά και μελοποιημένα ποιήματα του ποιητή από τη σοπράνο Γιοχάνα Κρούμιν. Ένα άλλο κέντρο βάρους αποτέλεσε η απαγγελία κειμένων του Γιάννη Ρίτσου στα γερμανικά: τα ερωτικά και τα ιταλικά ποιήματα, η Σονάτα του Σεληνόφωτος, ο μονόλογος από τους Δελφούς και ο ποιητικός κύκλος Μονοβασιά σε μετάφραση του Κλάους-Πέτερ Βέντεκιντ που μόλις αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Ζούρκαμπ. Ο δημοσιογράφος Έμπερχαρντ Ρόντχολτς πήρε ως αφορμή ένα από τα ποιήματα αυτού του κύκλου, το “Θρύλοι”, για να αναφερθεί στις συζητήσεις που είχε με τον Γιάννη Ρίτσο αναφορικά με τις ιστορικές πηγές, στις οποίες ανέτρεξε ο ποιητής πριν γράψει αυτό το ποίημα.

Τιμές μετ’ εμποδίων

Στην παρέμβασή του ο νεοελληνιστής και ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου της Λειψίας Γιούργκεν Βέρνερ αναφέρθηκε στα τραγελαφικά συμβάντα έως ότου αναγορευθεί ο Γιάννης Ρίτσος επίτιμος διδάκτορας αυτού του πανεπιστημίου το Μάιο του 1984. Οι προσπάθειες του καθηγητή Βέρνερ διήρκεσαν έξι ολόκληρα χρόνια. Τη μια φορά του απέρριπταν την αίτηση επειδή για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας προηγούνταν κάποιος άλλος Έλληνας, την άλλη κάποιοι αρμόδιοι φορείς δήλωναν αναρμόδιοι. Τέλος, οι προσπάθειες στέφθηκαν με επιτυχία όταν αποτάθηκε γραπτώς και απευθείας στον υπεύθυνο για θέματα εξωτερικής πολιτικής του τότε κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας Χέρμαν Άξεν. «Όταν στη συνέχεια επισκέφθηκα την Αθήνα το 1983», μας είπε ο κ. Βέρνερ, «αναζήτησα ως συνήθως την πρεσβεία της Ανατολικής Γερμανίας. Κατά τη συνομιλία μας ο πρέσβης Χορστ Μπρι με ρώτησε για τη γνώμη μου όσον αφορά τον Ρίτσο. Κατάλαβα αμέσως ότι το μέλος του πολιτικού γραφείου Χέρμαν Άξεν είχε ζητήσει να ενημερωθεί. Μετά τη συνομιλία μας ο πρέσβης Μπρί θα πρέπει να έστειλε έκθεση στο Βερολίνο, γιατί αρχές του ΄84 ο πρύτανης του πανεπιστημίου της Λειψίας, όλο χαρά και σαν να μην είχε συμβεί τίποτα, μου ανακοίνωσε ότι στην υπόθεση Ρίτσου είχε δοθεί το πράσινο φως.»

Τρέλας εγκώμιο

Αποκορύφωμα της βραδιάς ήταν οπωσδήποτε η εισήγηση που έκανε ο φιλόλογος και κριτικός Πέτερ Γκάιστ. Ο τίτλος της παρέμβασης του ήταν: Γιατί να διαβάζει κανείς Ρίτσο. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Το να διαβάζεις Ρίτσο σημαίνει να αποδέχεσαι τη βραδύτητα, τη φαντασία και μια τρέλα. Και αυτή η τρέλα των ποιητών είναι διαφορετική από την τρέλα της κερδοσκοπίας που κυριαρχεί στον κόσμο μας και η οποία πάει να καταστρέψει τον ουμανισμό και τη δημιουργικότητα. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο έχουμε ανάγκη τους μεγάλους ποιητές του 20ού αιώνα, ιδίως μετά τις υπερβολές της μεταμοντέρνας ποίησης. Και δεν εννοώ μόνο τον Ρίτσο άλλα όλους εκείνους τους μεγάλους ποιητές της μοντέρνας ποίησης που διατυπώνουν αιτήματα, τα οποία είναι σε θέση να μας συγκλονίσουν και να μας συνεγείρουν.”

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύντ.: Σπύρος Μοσκόβου