60 χρόνια Ινστιτούτο Γκαίτε

Γι’ αυτό η νεαρή και χωρίς ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας έκανε με το Ινστιτούτο Γκαίτε τα πρώτα προσεκτικά βήματα για να επανακτήσει διεθνώς τη χαμένη εμπιστοσύνη προς τον γερμανικό λαό και τη Γερμανία.

Σύνθημα του Ινστιτούτου ήταν τότε η «γερμανική παιδεία και κουλτούρα» - «καμία σχέση με την πολιτική».

Ταυτόχρονα ουδέποτε υπήρξε φερέφωνο του γερμανικού κράτους ή της κυβέρνησης, όπως εξηγεί ο σημερινός του πρόεδρος Κλάους-Ντίτερ Λέμαν, το Ινστιτούτο δεν ήταν ποτέ «κρατική επιχείρηση», ούτε το 1951 όταν ιδρύθηκε. Αντίθετα πρόκειται για «ανεξάρτητο, νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου», που διασφαλίζει την χρηματοδότησή του κατά «τα δύο τρίτα από το γερμανικό κοινοβούλιο και κατά το ένα τρίτο από τα έσοδά του».

Επίσης το καταστατικό του Ινστιτούτου «εγγυάται την πολιτική αυτονομία στη διαμόρφωση των προγραμμάτων και γι’ αυτό εκλαμβάνεται ως ανεξάρτητος θεσμός από όλο τον κόσμο, γι’ αυτό είναι αξιόπιστο».

Στη δεκαετία 1961 -1971 οι στόχοι του Ινστιτούτου προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα: το κίνημα του ’68 έχει αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Έτσι η επεξεργασία του τραυματικού ναζιστικού παρελθόντος, οι έννοιες της δημοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών αλλάζουν άρδην το πολιτικό σκηνικό της Γερμανίας και μαζί του και οι στόχοι του Ινστιτούτου Γκαίτε: η κουλτούρα αναδεικνύεται πια σε «τρίτο πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής της Γερμανίας», όπως δήλωνε χαρακτηριστικά ο φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Ραλφ Ντάρεντορφ (1929 – 2009), ως εκπρόσωπος τότε του υπουργείου Εξωτερικών.

Σήμερα αυτή ακριβώς η διάσταση είναι αυτονόητη και συνώνυμη του Ινστιτούτου Γκαίτε. Το επιβεβαιώνει ο πρόεδρός του Λέμαν τονίζοντας τις πολιτιστικές παρεμβάσεις του Ινστιτούτου στην Αίγυπτο, όπου έφερε σε επαφή «συνεργάτες της Υπηρεσίας Επεξεργασίας των Αρχείων της STASI με Αιγύπτιους αντιπολιτευόμενους και συνδικαλιστές», με στόχο «να μεταφερθεί η εμπειρία της Γερμανίας στην επεξεργασία του πρόσφατου παρελθόντος. Πρόκειται δηλαδή όχι μόνον για παροχή ή ανταλλαγή πολιτιστικών αγαθών, αλλά και για μεταφορά εμπειρίας της πολιτικής κουλτούρας και για προτάσεις στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα.»

Η πολιτιστική παρέμβαση του Ινστιτούτου Γκαίτε στα πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα θεωρείται σήμερα επιβεβλημένη, αυτονόητη, αλλά και αξιόπιστη. Υπόδειγμα τέτοιας παρέμβασης ήταν οι δραστηριότητες του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα την εποχή της χούντας (1967-1974).

Τα τελευταία είκοσι χρόνια το Ινστιτούτο Γκαίτε δραστηριοποιήθηκε σε νέες περιοχές: Στις χώρες του πρώην σοσιαλιστικού στρατοπέδου ιδρύοντας παραρτήματα στη Μόσχα, στη Βαρσοβία, την Κρακοβία, την Πράγα και τη Βουδαπέστη, ενώ επιδιώκει να ιδρύσει νέα παραρτήματα στην Εγγύς Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και την Κίνα.