Aυτισμός: ασθένεια ή στοιχείο του χαρακτήρα;

Ο Τζον είναι 12 χρονών και έχει αυτισμό. «Δεν μπορεί να γράψει, δεν μπορεί να μιλήσει αλλά καταλαβαίνει τα πάντα» λέει η Μόνικα Σέελε-Nάιτ, η μητέρα του. «Θα έλεγε κανείς ότι μοιάζει με ένα μωρό ενός ή δύο ετών». Οι γιατροί του Τζον διέγνωσαν ότι πάσχει από παιδικό αυτισμό όταν ήταν τριών ετών. Ο παιδικός αυτισμός εμφανίζει ως συμπτώματα τη δυσκολία εκφραστικότητας και πλαστικότητας στις κινήσεις αλλά και τη δυσκολία στην κατανόηση των συναισθημάτων. Πολλοί εμφανίζουν ψυχαναγκαστικά συμπτώματα, για παράδειγμα έχουν την τάση να επαναλαμβάνουν κινήσεις ή καθημερινές συνήθεις με εμμονικό τρόπο.

Ο Ράινερ Ντέλε είναι επίσης αυτιστικός. Μεγαλώνοντας έμαθε ότι έχει το σύνδρομο Ασπέργκερ, μία μορφή αυτισμού που συνοδεύεται από διανοητικές διαταραχές και διαταραχές στην ομιλία και την κοινωνικότητα. «Δεν καταλάβαινα πως λειτουργούν οι σχέσεις μέσα στην τάξη και οι φιλίες. Προτιμούσα να με αφήνουν μόνο, στην ησυχία μου, να διαβάζω» λέει χαρακτηριστικά ο Ράινερ Ντέλε. Η διάγνωση του Ασπέργκερ ήταν για τον ίδιο μεγάλη ανακούφιση καθώς μπορούσε πλέον να εξηγήσει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε. Σήμερα ο ίδιος είναι εκπρόσωπος του Συλλόγου Ατόμων με Ασπέργκερ στη Γερμανία. Είναι μεταφραστής και συνεργάτης της Wikipedia, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε θέματα ιστορίας και γεωγραφίας. «Πολλές φορές κάθομαι και γράφω ολόκληρες λίστες με παλιούς βασιλείς ή πρωτεύουσες», αναφέρει ο Ντέλε.

Από διανοητικά προβλήματα μέχρι σπάνιες δεξιότητες

Ενώ κάποια παιδιά με αυτισμό αργούν πολύ να μιλήσουν, άλλα πάλι μαθαίνουν να μιλούν από πολύ νωρίς. Κάποιοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην κίνηση, ενώ άλλοι παρουσιάζουν εξαιρετικές ικανότητες στην απομνημόνευση ή την αριθμητική. Κοινό γνώρισμα των περισσότερων ατόμων με αυτισμό είναι, εντούτοις, η δυσκολία στην αλληλεπίδραση με άλλους και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Παλαιότερα οι ειδικοί ξεχώριζαν εντελώς τον αυτισμό από το σύνδρομο Ασπέργκερ. Σήμερα δέχονται πως υπάρχουν κοινά σημεία, παρά τις διακυμάνσεις ως προς τα συμπτώματα που εμφανίζουν. «Ο αυτισμός δεν είναι ποιοτικά διαφορετικός από το σύνδρομο Ασπέργκερ», εξηγεί ο Σβεν Μπέλτε, διευθύντρια του Κέντρου για αναπτυξιακές διαταραχές των νευρώνων στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης. «Οι δύο αυτές μορφές αυτισμού διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την βαρύτητα των συμπτωμάτων τους». Ωστόσο οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καταλήξει ως προς το τι είναι τελικά αυτό που προκαλεί αυτισμό, υπό οποιαδήποτε μορφή.

Ερευνώντας την εγκεφαλική δραστηριότητα

Εγκεφαλογραφήματα σε άτομα με αυτισμό, δείχνουν ότι ενίοτε ορισμένες εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με την ομιλία, τη μνήμη ή τα συναισθήματα έχουν μειωμένη δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά περιοχές του εγκεφάλου που εμφανίζουν εντονότερη δραστηριότητα είναι αυτές που σχετίζονται με την επεξεργασία αντικειμένων, όπως και των ειδικότερων μερών ενός συνόλου. Σύμφωνα με το βρετανό ερευνητή Σίμον Μπάρον-Koέν τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν μία ακραία εκδοχή του ανδρικού εγκεφάλου. «Εξετάζοντας παιδιά αμέσως μετά τη γέννησή τους παρατηρήσαμε ότι όσο μεγαλύτερα ήταν τα ποσοστά προγεννητικής τεστοστερόνης στο αμνιακό υγρό εγκύων, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες εμφάνισης αυτισμού». Πέρα όμως από καθαρά γενετικούς παράγοντες, και εξωγενείς παράγοντες ενδέχεται να συμβάλουν στην εμφάνιση αυτισμού, εξηγεί ο Σβεν Μπέλτε, αναφέροντας ως παράδειγμα τις ιογενείς λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά ακόμη και μολύνσεις από τοξίνες που προέρχονται από την μόλυνση της ατμόσφαιρας. Ωστόσο ο Μπέλτε εκτιμά ότι οι παράγοντες αυτοί δεν είναι απόλυτοι και ότι η εμφάνιση αυτισμού αποτελεί κάθε φορά μεμονωμένη περίπτωση που προκύπτει από πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις.

Ως εκ τούτου η διάγνωση του αυτισμού παραμένει υποκειμενική και γίνεται ύστερα από μελέτη της συμπεριφοράς του ατόμου από νευρολόγους ή ψυχιάτρους. Μάλιστα όσο πιο περίπλοκη είναι η εκδήλωση του αυτισμού, τόσο πιο δύσκολα οι ειδικοί μπορούν να προσδιορίσουν ποιες περιπτώσεις αποτελούν όντως αυτισμό και ποιες όχι. Ωστόσο μέχρι σήμερα τα όρια μεταξύ του χαρακτηρισμού του αυτισμού ως ασθένειας ή από την άλλη πλευρά, ως ειδικής εκδήλωσης της συμπεριφοράς παραμένουν ασαφή, μιας και όλοι οι ανθρωποι, όπως αναφέρει ο Σβεν Μπέλτε, δεν αναπτύσσουν με τον ίδιο τρόπο τις κοινωνικές και νοητικές τους δεξιότητες.

Lydia Heller / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου