Η όπερα «Ιδομενέας» στο Φεστιβάλ Σάλτσμπουργκ

Παλαιότερα ο Πίτερ Σέλαρς θεωρούνταν το «enfant terrible» ανάμεσα στους σκηνοθέτες όπερας, στο μεταξύ ο Αμερικανός με την θυσανωτή κόμη ανήκει στο mainstream των δημιουργών της γενιάς του. Το περασμένο Σάββατο, 27.01 σκηνοθέτησε την όπερα Ιδομενέας του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, εγκαινιάζοντας το τμήμα της όπερας στο φετινό φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ. Πρόκειται για μια ιστορία της μυθολογίας από την αρχαία Ελλάδα, με αδάμαστα θεριά της φύσης και μια ανολοκλήρωτη θυσία παιδιού, παραβολή για την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, στη θριαμβευτική υποδοχή από το κοινό διέκρινε κανείς και ψήγματα συναισθημάτων για ένα déjà-vu.

Οικολογικά μηνύματα

Το λιμπρέτο της όπερας που παίχτηκε για πρώτη φορά το 1781, βασίζεται στο μυθικό βασιλιά Ιδομενέα της Κρήτης, ο οποίος επιστρέφοντας από τον πόλεμο της Τροίας πέφτει σε θεομηνία. Εκλιπαρεί τότε τον βασιλιά Ποσειδώνα να τον σώσει και του υπόσχεται ότι μόλις φτάσει ζωντανός στην πατρίδα του, θα θυσιάσει τον πρώτο άνθρωπο που θα βρεθεί μπροστά του. Όταν επέστρεψε ο πρώτος που αντίκρισε ήταν ο γιός του Ιδαμάντης. Ο Ιδομενέας τα βάζει με την μοίρα του και νευριάζει τον Ποσειδώνα που για να τον εκδικηθεί παραγγέλνει σε ένα θεριό της θάλασσας να καταστρέψει τον κρητικό πολιτισμό. Τελικά, ο θεός υποχωρεί υπό την προϋπόθεση ότι ο Ιδομενέας θα παραδώσει στον γιό του Ιδαμάντη το σκήπτρο του βασιλείου και αυτός θα παντρευτεί την πριγκίπισσα Ίλια που κατέφυγε στην Κρήτη πριν τον Τρωικό Πόλεμο.

Μιλώντας λίγη ώρα πριν την πρεμιέρα ο Σέλαρς έδωσε στους θεατές κάτι σαν οδηγίες κατανόησης της σκηνοθεσίας του. Σε τόνο υπερθετικό ενώπιον θεατών από την πολιτική προειδοποίησε για έναν οικολογικό πολιτισμό που θα πρέπει να δρομολογηθεί από τη νέα γενιά. Ο Ιδομενέας εκπροσωπεί την παλιά γενιά που κατέστρεψε το κλίμα, ενώ το ζευγάρι Ιδαμάντης και Ίλια, τη νέα γενιά που θα πρέπει να σώσει τον κόσμο από την οικολογική καταστροφή. Στο έντυπο πρόγραμμα φιλοξενούνται δηλώσεις της νεαρής ακτιβίστριας Γκρέτας Τούνμπεργκ κι άλλων ακτιβιστών από το κίνημα Fridays for Future.

Πάνω στην σκηνή ωστόσο δεν έβλεπε κανείς πολλούς ακτιβιστές. Από την οροφή κρέμονταν γλυπτά από πλεξιγκλάς που θα μπορούσαν να είναι και πλαστικά σκουπίδια. Τμήματα του πολυεθνικού ανσάμπλ και της χορωδίας ήταν ντυμένα με πυτζάμες και φυλάσσονταν από παραστρατιωτικούς που ήταν περιβαλλοντικοί πρόσφυγες. Όταν είχε θεομηνία, αναβόσβηναν σε χρώμα μπλε και κόκκινο, πάσσαλοι από πλεξιγκλάς. Και στο τέλος, ο Σέλαρς έβαλε χορευτές από τη Χαβάη και το Κιριμπάτι να λικνίζονται αγγίζοντας τα όρια του κιτς.

Αποθεώθηκε και πάλι ο Θεόδωρος Κουρεντζής

Παρά το γεγονός ότι διαγράφηκαν σχεδόν όλα τα ρετσιτατίβο, υπήρχαν τμήματα που με την στιλιστική σκηνοθεσία του Σέλαρς δεν αναδείχθηκαν. Πολλά θύμιζαν σε γενικές γραμμές την σκηνοθεσία της όπερας «Η μεγαλοψυχία του Τίτου» που παίχτηκε πριν από δύο χρόνια και απέσπασε επαίνους. Προφανώς αυτήν την επιτυχία ήθελε να επαναλάβει ο Μάρκους Χιντερχόιζερ, γενικός διευθυντής του Φεστιβάλ Σάλτσμπουργκ.

Από φωνητικής άποψης, οι αποδόσεις ήταν ανάμεικτες. Εντυπωσιακές ήταν οι δύο εμφανίσεις της Ηλέκτρας, της αρραβωνιαστικιάς του Ιδαμάντη που απέρριψε για χάρη της Ίλιας, ρόλο που ερμήνευσε η αμερικανίδα σοπράνο Νικόλ Σεβαλιέ. Το ίδιο εντυπωσιακή ήταν και η Ίλια από την κινέζα λυρική σοπράνο Γινγκ Φανκ.Τόσο η ιρλανδέζα μέτζο σοπράνο, Πάουλα Μαρίχι ως Ιδαμάντης, όσο και οι άνδρες συνάδελφοί της, μεταξύ αυτών και ο αμερικανός τενόρος Russel Thomas, δεν έπεισαν. Η παρουσία του αρχιμουσικού Θεόδωρου Κουρεντζή με την ορχήστρα μπαρόκ του Φράιμπουργκ και τη δική του χορωδία MusicAeterna από το Περμ ξεσήκωσε και πάλι το κοινό. Ήδη, πριν από μέρες, είχε διευθύνει με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Στουτγάρδης, της οποίας είναι καλλιτεχνικός διευθυντής, την 7η Συμφωνία του Ντμίτρι Σοστακόβιτς που έκανε το κτήριο όπου στεγάζεται το φεστιβάλ, να σειστεί εκ θεμελίων από τον ενθουσιασμό του κοινού.  Ο Κουρεντζής έχει πλέον αναδειχθεί σε αναμφισβήτητο παράγοντα επιτυχίας του Φεστιβάλ στο Σάλτσμπουργκ.

Γκέρογκ Ετσχάιτ / dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου