آیا تفاهمنامه استراتژیک افغانستان و ایران عملی است؟

این تفاهمنامه زمانی امضا شد که مقام های امریکایی بر امضای موافقتنامه امنیتی با افغانستان تاکید می کنند ولی دولت افغانستان گفتگو بر سر این موافقتنامه را به حالت تعلیق در آورده است.

ایران با حضور نیروهای بین المللی در افغانستان مخالف است و برای جلوگیری از امضای توافقنامه همکاری های استراتژیک بین افغانستان و امریکا تلاش کرده است.

شاه حسین مرتضوی، روزنامه نگار و آگاه مسایل سیاسی می گوید که حکومت افغانستان از این طریق می خواهد فشار بیشتری بر ایالات متحده امریکا وارد کند: «این موافقتنامه بیشتر یک پیام سیاسی است که مخاطبش امریکا است. آقای کرزی با این تفاهمنامه خواست نشان دهد که ما می توانیم با دشمنان  درجه یک امریکا نیز همکار شویم، در صورتی که امریکا با ما همکاری نکند.»

با وجود انتقاد صریح مقام های ایران از حضور نیروهای امریکایی در افغانستان، مقام های حکومت افغانستان همواره گفته اند که ایران در ده سال اخیر در عرصه های سیاسی و اقتصادی با افغانستان همکار بوده است.

همکاری‌های انتظامی و امنیتی

در متن تفاهمنامه افغانستان و ایران آمده است که دو کشور در زمینه های انتظامی همکاری می کنند. انتقال تجارب و آموزش نیروهای انتظامی، همکاری و انتقال تجارب در مبارزه با تروریسم و جرایم سازمان یافته و همچنین برگزاری رزمایش های مشترک انتظامی برای مبارزه با تروریسم و مواد مخدر از جمله این همکاری ها خوانده شده است. اما آگاهان مسایل نظامی می گویند که عملی کردن چنین تعهداتی عملا ناممکن است.

جنرال عتیق الله امرخیل،کارشناس مسایل نظامی می گوید ایالات متحده امریکا اجازه نخواهد داد تا ایران و افغانستان در موجودیت نیروهای امریکایی، دست به رزمایش مشترک بزنند و یا افغانستان اطلاعات انتظامی خود را با ایران که مخالف امریکا است، شریک کند.

آقای امرخیل می گوید: «امریکا در مساله افغانستان بی تفاوت نیست. طوری نیست که افغانستان هرچه بخواهد، بتواند آن را انجام دهد.»

به باور آقای امرخیل امریکا در مدت یازده سال گذشته در عرصه نظامی و امنیتی افغانستان سرمایه گذاری کرده است. او می گوید در حال حاضر تجهیزات و تمام مصارف اردوی ملی افغانستان از سوی امریکا تامین می شود و در چنین صورتی شریک کردن اطلاعات و همکاری های انتظامی عملا ناممکن است.

مبارزه با تهدیدات مشترک؟

براساس متن تفاهمنامه استراتژیک افغانستان و ایران دو کشور توافق کرده اند تا با تهدیدات مشترک مبارزه کنند. تفاهمنامه گفته است که دو کشور با در نظرداشت تهدیدات مشترک و لزوم همکاری برای حفظ امنیت دو کشور، با هم همکاری می کنند.

اما آگاهان می گویند همکاری در مبارزه با تهدیدات مشترک عملا مفهومی ندارد، زیرا نیروهای بین المللی و به خصوص امریکا در یازده سال اخیر با پول و نیروی انسانی از افغانستان دفاع کرده اند.

آقای مرتضوی می گوید القاعده و طالبان دشمنان افغانستان اند، در حالی که ایران برای منافع خود با گروه طالبان همکاری می کند: «بیشترین مشکل ایران به خاطر تبعیض علیه اقلیت های کرد و بلوچ و عرب و آذری است. در حالی که ما با پدیده طالبانیزم و القاعده قرار داریم. [در 12 سال اخیر] هیچ وقت ایران در برابر القاعده و طالبان موضع نداشته، هیچ وقت موضع این ها (طالبان) را ملاها و مجتهدانش حرام اعلام نکرده و حملات انتحاری را نیز محکوم نکرده اند. بنابراین ما دشمن مشترک با ایران نداریم.»

آقای امرخیل نیز می گوید ایران طالبان را حمایت می کند و به این گروه سلاح و مهمات می دهد. به باور تحلیلگران دو کشور تنها در عرصه مبارزه با مواد مخدر می توانند همکاری داشته باشند.

این آگاه مسایل نظامی می گوید برگزاری رزمایش مشترک نظامی ایران و افغانستان در پهلوی نیروهای نظامی ایالات متحده امریکا امکان ناپذیر نیست.

متحدان ضعیف بجای همکاران قوی

آگاهان مسایل سیاسی می گویند امضای چنین تفاهمنامه ای با ایران ایالات متحده امریکا را از ادامه کمک به افغانستان دلسرد می کند. جامعه جهانی تعهد کرده است که با ادامه کمک های مالی، حکومت و نیروهای امنیتی افغانستان را حمایت می نمایند.

حمیدالله فاروقی، استاد دانشگاه کابل می گوید ایران و سایر کشورهای منطقه حتی هند، توانایی حمایت مالی از افغانستان را ندارند. آقای فاروقی می گوید اردوی ملی افغانستان توسط ایالات متحده امریکا تمویل و تجهیز می شود و امکان شریک کردن معلومات نظامی با ایران ممکن است منجر به قطع این کمک ها شود.

فاروقی گفت: «ممکن تضاد منافع به ترتیبی شود که افغانستان از همکاری های جامعه جهانی بهره مند نشود و از طرف دیگر همسایه های ما توانایی، کفایت و علاقه ای برای حمایت از نیروهای امنیتی ما ندارند.»

این آگاه مسایل سیاسی می گوید حکومت افغانستان با سیاست های گنگ و چند پهلو اعتماد جامعه جهانی را از دست داده و با همسایه هایی نزدیک شده که افغانستان را «یک کشور اشغال شده» می خوانند.

به باور آقای فاروقی کشورهای همسایه افغانستان نه تنها قادر به همکاری با افغانستان نیستند بلکه بارها به خاک افغانستان تجاوز کرده اند و با حمایت از گروه های شورشی، تلاش کرده اند اهداف خود را در افغانستان به دست آورند.

این تفاهمنامه در سفر اخیر رییس جمهور کرزی و هیات همراه او به ایران امضا شد. در پای این سند، امضاهای رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی افغانستان و سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیده می شود.