آیا تحریم‌ها علیه ایران موثر خواهد بود؟
۱۳۹۷ اردیبهشت ۳۱, دوشنبه
استفاده از تحریم ها یا تعزیرات به عنوان ابزار فشار تاریخ طولانی دارد. اما اختلاف نظر در مورد این که آیا تحریم وسیله خوبی برای تغییر شیوه حکومت ها است یا نه، نیز به همان اندازه قدمت دارد.
گری هوفباور و همکارانش در انستیتوت تحقیقات اقتصاد بین المللی پترسن در ایالات متحده امریکا از دهه ۱۹۹۰ به این سو، یک بانک اطلاعات را ایجاد کرده اند و ۲۰۰ مورد از این گونه تحریم ها را از زمان جنگ جهانی اول تا آغاز قرن کنونی مورد بررسی قرار داده اند.
کریستیان فون سویست، رئیس بخش تحقیقات صلح و امنیت در انستیتوت مطالعات بین‌المللی و منطقه‌ای لایپزیگ در باره نتایج پژوهش انستیتوت پترسن می گوید: "این محققان در تحقیقات شان دریافته اند که تقریباً یک سوم همه تحریم ها در ارتباط با تغییر برخورد یک کشور موثر واقع می شود. اما این رقم بسیار مورد مشاجره است. پژوهشگران دیگر، این رقم را بسیار کمتر یعنی فقط پنج درصد می خوانند."
به چه هدفی؟
دقیقاً در مواردی که در آن همزمان با تحریم ها فشار نظامی نیز وارد می شود، روشن نیست که چه سهمی تحریم ها در تغییر شیوه برخورد یک کشور دارد. افزون بر آن تحریم ها ممکن است برای اهداف مختلف وضع شود: بعضی اوقات برای تغییر شیوه برخورد، گاهی برای محدود کردن امکانات عملی یک کشور و بعضی اوقات به عنوان یک اقدام علیه تخطی یک کشور از قاعده ها و نورم های بین المللی.
با وجود همه ابهام هایی که در باره رسیدن به اهداف سیاسی از طریق وضع تحریم وجود دارد، یک نکته مسلم است و آن این که تعزیرات در وارد کردن فشار اقتصادی بر یک کشور به خوبی موثر است. کیوبا و کوریای شمالی در این ارتباط نمونه های خوبی اند که زیر فشار اقتصادی قرار گرفته اند، با وجود آن تغییری در شیوه برخورد آن ها ایجاد نشده است.
اما مساله در مورد ایران فرق می کند. بعد از وضع تحریم های ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۱۰ و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲، صادرات نفت ایران شدیداً کاهش یافت و توانایی اقتصادی آن تا یک سوم نزول کرد. اما مشخص نیست که توافقنامه اتومی سال ۲۰۱۵ ناشی از همین فشارهای اقتصادی از ناحیه تحریم ها بوده است.
مشکل توضیح دقیق تاثیر تحریم ها
کریستوفر داسه، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه فرانکفورت و رئیس بنیاد پژوهش های صلح و منازعه می گوید: "هیچ دولتی نخواهد گفت که تحریمات ما را مجبور کرده است تا این طور عمل کنیم؛ بلکه همواره طوری دیگر استدلال می کنند. به این دلیل بسیار مشکل است که تاثیر دقیق تحریم ها را توضیح بدهیم."
این دانشمند حتی شک دارد که حالا تدابیر جزایی اعلام شده توسط ایالات متحده امریکا علیه ایران را بتوان به مفهوم دقیق کلمه تحریم نامید. او توضیح می دهد: "تحریم در واقع هزینه ای است که به خاطر نقض یک نورم جهانی به گردن یک کشور انداخته می شود. در حالی که ایران به توافقنامه اتومی وفادار مانده است، باید باز هم مورد تحریم قرار بگیرد؟"
دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، ایران را به حمایت از تروریسم و بی ثبات سازی خاور میانه متهم می کند. کریستوفر داسه در این باره می گوید: "طبعاً که می توان تلاش کرد علیه چنین اعمال ایران واکنش نشان داد، آنهم با تحریم ها. اما اعلام لغو یک توافقنامه که برای یک هدف کاملاً دیگری یعنی برنامه اتومی تصویب شده است، کاملاً غیر قابل پذیرش است."
اشتباه ترامپ؟
ترامپ با لغو یک جانبه توافقنامه اتومی ایران، برخلاف دو شاخصه اساسی تحریم های موفقانه عمل می کند. از یک جانب او اهداف مختلف تحریم ها را خلط می کند. کریستیان فون سویست رئیس بخش تحقیقاتی امور صلح و امنیت در انستیتوت لایپزیگ می گوید هرگاه برای ایران مشخص نباشد که تحریم ها چه زمانی و در چه صورتی برداشته می شود، تاثیر آن ناچیز خواهد بود.
او می افزاید که از جانب دیگر برای تاثیرگذاری تحریم ها مهم است "که یک جبهه واحد علیه آن وجود داشته باشد و کشورهای تحریم کننده دچار اختلاف نباشند."
تاهنوز مبهم است که آیا ترامپ موفق خواهد شد تا با فشار اقتصادی یک "جبهه تحریمی" جدید را علیه ایران ایجاد کند.
داسه این امر را ممکن می داند که ترامپ در این ارتباط ناکام شود، زیرا از دید این دانشمند امور منازعه، "برای اتحادیه اروپا حالا این فرصت پیش آمده است که توانایی خود در مواجهه با ایالات متحده امریکا را تقویت کند و در باره امکانات جدید همکاری غور کند."
اندرئاس، بکر/ ح. م.