آیا خنده گذار از بحران کرونا را ساده تر می سازد؟

از زمانیکه بحران کرونا جهان را شدیدا تکان داده است، در پهلوی چالش های جدی که مردم در جریان شیوع ویروس کرونا با آن دست و پنجه نرم می کنند، در نقاط مختلف جهان با گفتن فکاهی و طنز روی پاندمی کرونا و یا بالای رفتار بعضی از انسان ها بهانه ای برای خندیدن برایشان پیدا می کنند. مثلا خرید کاغذ تشناب که در اروپا به ویژه در آلمان بسیار مسخره شده بود و یکباره مردم کاغذ تشناب خریدن و دخیره آنرا شروع کردند.

حتی بعضا مغازه ها کاغذ تشناب نداشتند. در این مورد نیز مردم فکاهی و طنز های زیادی درست کرده اند. مثلا دو " دایناسور" هنگام مشاهده به آسمان  متوجه می شوند که یک شی به زمین نزدیک می شود. یکی از آنها صدا می زند: "یک شهاب سنگ!"  و دومی می گوید: «بیا!  بیا فوراً برویم  که کاغذ تشناب بخریم«. فکاهی های زیادی وجود دارند که رفتار افراد در بحران کرونا را مسخره می کنند.

البته در هر کشور فکاهی ها و یا طنزها براساس شوخ طبعی افراد یک جامعه خنده آورند. مثلا در افغانستان و هم در شمار دیگری از کشورها نام کرونا را به کورولا تبدیل می کنند و می خندند.

هولمان نویسنده و رئیس انستیتوت طنز و شوخ طبعی آلمان می گوید: «شوخ طبعی احساس آرامش و یک فاصله عاطفی خاصی را ایجاد می کند. از این طریق می توانیم راحت تر با نگرانی ها و ترس ها کنار بیاییم.»
بیماری همه گیر کرونا از ماه ها قبل زندگی روزمره بسیاری از مردم جهان را شدیدا زیر تاثیر گرفته است. پس جای تعجب نیست که این امر بالای اینکه چگونه فکاهیات و یا طنزها در جامعه منتشر می شوند تاثیر گذار باشد.

هولمان در کتاب اش زیر عنوان "شوخ طبعی مساله رئیس (شیف) است"، نوشته است که یک بحران شوخ طبعی انسان ها را تغییر می دهد و هم تحت تأثیر قرار می دهد. این کتاب اش را او از جمله به بحران کرونا وقف کرده است. او نوشته است که پاندمی کرونا چه در بین افراد خصوصی و هم در تبلیغات تجاری یک نوع شوخ طبعی جدیدی را ترویج می دهد؛ شوخ طبعی کرونایی.

موضوع ویژه این است که فکاهی و بذله گویی عمدتا در شبکه های اجتماعی انجام می شود و از همین جا هم منتشر می گردند. مثلا یک کمیک در اینستاگرام نشر شده که نشان می دهد که با یک پرستار تماس اضطراری گرفته می شود و باید عاجل به کار حاضر شود. او می گوید: «خدا را شکر که بالای مریض حمله قلبی آمده. کرونا واقعاً اعصابم را خراب می کند.» همچنین در جریان عید پاک مسیحیان فکاهی های زیادی ساخته شده بود. در این دوران برای کودکان دادن شیرنی هایی معمول این زمان اند و یا تخم را پنهان می کنند تا آنها پیدا کنند. امسال یکی از طنزها در این دوران این بود: »کاغذ تشناب را در کجا پنهان کردی؟»

شرکت های تجاری نیز در حال توسعه انواع جدیدی از شوخ طبعی ها یا تبلیغات طنزی هستند. قضیه یک شرکت تشییع جنازه در ویانا در ماه اکتوبر امسال به دلیل یک شعاری که در روی ماسک تولیدی اش نوشته بود، "انکار کرونا شغل ما را رونق می بخشد"، سر و صدای زیادی را در شبکه های اجتماعی راه اندازی کرده بود.

چنین فکاهی هایی به عنوان شوخ طبعی تهاجمی یا خشونت آمیز شناخته می شوند. "یعنی با هزینه دیگران شوخی کردن". تابیا شیل، محقق بخش طنز و خوش طبعی از دانشگاه فلنسبورگ آلمان می گوید که این چنین شوخی های تهاجمی نه تنها در مورد کسانیکه کرونا را انکار می کنند وجود دارد، بلکه شوخی های کینه توزانه در مورد سیاستمداران نیز هستند.

اما به گفته هولمان، شوخی های تلخ در جریان بحران کرونا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. او میگوید که "این کار منجر به ایجاد فاصله می شود و مشکل را بیشتر قابل تحمل می کند."

چون شمار زیادی از مردم در جریان بحران ها احساس ناتوانی می کنند. کارشناسان به این باوراند که شوخ طبعی های تهاجمی تر، تلخ تر می توانند به آنها احساس توانایی عمل بدهد.

در مقابل این نوع مزاح ها، شوخ طبعی های اجتماعی وجود دارد که مثلا کمبود کاغذ تشناب را مسخره می کند. به قول شیل مردم در اینجا با هم می خندند و می گویند همه با هم در برابر کرونا قرار داریم. این امر به ویژه در زمان انزوا و محدودیت های تماس بسیار مهم است. طنز اجتماعی مثبت است و باعث ایجاد نزدیکی بین افراد می شود.

این هر دو متخصص در یک چیز اتفاق نظر دارند: شوخ طبعی در جریان بحران کرونا روی چیزهای زیادی مجاز است، اما نه روی همه چیز. شیل در ادامه می گوید که به طور معمول، از لحاظ اجتماعی زمانیکه فکاهی ها در یک جامعه پا محکم می کنند و به ضرر یک فرد یا یک قشر و یا هم یک گروه خاصی از مردم می باشد، می تواند مشکل ساز گردد.

در آغاز بحران کرونا به عنوان مثال، عکس های خنده دار با این نوشته "مادرکلان، دستکول خود را به من بده، در غیر این صورت من سرفه می کنم" و یا هم "ویروس کرونا مانند ماکارونی است. چینی ها آن را اختراع کردند و ایتالیایی ها آن را گسترش دادند".

هاولمان همچنین چنین شوخی ها را خطرناک توصیف می کند؛ زیرا دروغ را تقویت می بخشند. وقتی طنز در روی اطلاعات نادرست صورت می گیرد، این امر برای مقابله با یک بحران مفید نیست."
این کارشناس طنز در ادامه می گوید که در زمانی که اخبار دروغ زیادی وجود دارد، چنین فکاهی ها یا طنز ها نباید پخش شوند.

پیتر ویتکمپ، یکی از نویسندگان اصلی برنامه طنزی تلوزیون (زید دی اف) آلمان بنام "هویته شوه" نیز به همین نظر است. او می گوید روی افراد بیمار یا بالای رنج دیگران نباید شوخی کرد.

این یک امر مسلم است که شوخ طبعی همیشه فردی است و به شرایط شخصی انسان ها بستگی دارد. شیل می گوید: «به طور كلی ما با شوخ طبعی از بحران عبور می كنیم.» اما افرادی نیز هستند که مثلا با کودکان در قرنطین هستند یا در بخش مراقبت های ویژه در شفاخانه ها بستری اند، این افراد احتمالا چیزی برای خنده ندارند.

nk, rsh (dpa)