آیا زنان میانجیگران بهتر صلح هستند؟

غوطه شرقی در سوریه شهری است که شدیدا بمباران شده است و روزانه حملات جدیدی صورت می گیرد. کمک های بشردوستانه به سختی به حدود ۴۰۰ هزار انسانی که در اینجا گیر مانده اند، می رسند.  ۱۰ هنرمند از سراسر جهان در فراخوانی راجع به این خشونت ها نوشته اند: «کودکان را گاز کلور خفه می کند، داکتران در روی زمین خون آلود شفاخانه گریه کنان بیحال می شوند و انسان ها از میان خاک و دود ناشی از بمباران ها شوکه و گیج بیرون می آیند." این نامه سرگشاده به تاریخ دوم ماه مارچ در روزنامه بریتانیایی "گاردین" منتشر شد و چند روز بعد در روزنامه آلمانی "بیلد" به نشر رسید.

سوریه به عنوان "ماموریت غیر ممکن"

از هفت سال به این سو، شورای امنیت، قدرتمندترین اداره ملل متحد، در تلاش هایش برای پایان بخشیدن به خون ریزی در سوریه ناکام مانده است. دو نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه، کوفی عنان دبیر کل سابق سازمان ملل متحد و الاختر ابراهیمی، پیش از این ناکامی شان را در حل و فصل بحران سوریه پذیرفتند. در حال حاضر اشتیفن دیمیستورا به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه حد اقل تلاش می نماید تا رژیم اسد، چندین گروه شورشی، سازمان تروریستی "دولت اسلامی" و متحدان بین المللی طرف های درگیر را راضی به یک آتش بس گرداند. اما تا کنون موفقیت زیادی نداشته است. قربانیان این درگیری ها، مردم غیرنظامی، به ویژه کودکان اند.

"

هنرمندان در فراخوان شان نوشته اند: "ما بعد خشونت مبنتی بر جنسیت را در زنان سوریه می بینیم که در طول سال های اخیر جنگ خشونت آمیز در کشور را تجربه کرده اند، و می دانیم که ده ها هزار زن و دختر در زندان های اسد مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند. همچنین در همه گروه های شبه نظامی اپوزیسیون خشونت جنسی در برابر زنان وجود داشته است."

زنان به ندرت در میز مذاکره حضور دارند

مونیکا هاوزر، بنیانگذار و عضو هیئت مدیره موسسه امدادرسانی زنان "مدیکا موندیاله" می بیند که چگونه تجربیات جنگ های دیگر در سوریه تکرار می شوند. هاوزر در سال ۱۹۹۳ برای کمک به زنان و دخترانی که در جنگ های بوسنیا مورد تجاوزجنسی قرار گرفته بودند، "مدیکا موندیاله" را تاسیس کرد. امروز این موسسه در سطح جهانی از مراکز درمانی برای زنان و دختران آسیب دیده حمایت می کند. مثلا در افغانستان، لایبریا، عراق و سوریه.

مردان عامل جنگ اند، چه در سوریه،  کانگو، سودان جنوبی یا در افغانستان، لیبیا، یمن و یا در جنگ مواد مخدر در امریکای مرکزی و لاتین. اما خشونت های آن را دو برابر و سه برابر زنان تحمل می کنند؛ به عنوان مادر، به عنوان اعضای خانواده جنگجویان و قربانیان و یا به سادگی به دلیل اینکه زن هستند.

در مذاکرات میان جناح های متخاصم زنان معمولا حضور ندارند. در عین حال، قطعنامه ۱۳۲۵ سازمان ملل متحد در چنین مواردی باید اجرا گردد و به طور فعال زنان در روند صلح و بازسازی دخیل گردانیده شوند.

مونیکا هاوزر این قطعنامه سال ۲۰۰۰ را چنین توضیح می دهد: "این قطعنامه در واقع شامل همه چیزهایی است که باید برای حفاظت از زنان غیرنظامی و مشارکت زنان در مذاکرات صلح انجام شود. اما اگر ما به مذاکرات صلح در دهه های اخیر نگاه کنیم، احساس نمی شود که دیپلوماسی بین المللی در این ساحه چیزی یاد گرفته باشد."

حق مشارکت

گرچه سازمان ملل در مذاکرات، سازمان های زنان را شامل می سازد، اما زنان اغلب در مسایل سیاسی نفوذ و قدرتی ندارند و کمتر فعال اند. تجارب نشان داده است که زنان اغلب تأثیر مثبتی بر روند صلح دارند، زیرا آنها اولویت های مختلفی را نسبت به جناح های مخالف مردانه تعیین می کنند.

هاوزر در مصاحبه ای با دویچه وله می گوید که "مشارکت زنان در مذاکرات صلح مطمئنا بسیار موفق است. اگر به زنان در پروسه های صلح سهم داده نشود، منجر به تشدید جنگ، خشونت های جدید و طولانی بودن مرحله پس از جنگ می شود. این وضعیت را ما دقیقا در طی ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته شاهد بوده ایم." او در ادامه اضافه می کند: «به غیر از این، زنان نیمی از بشریت هستند و مشارکت حق آنهاست.»

اما گونتر بجیرتن از موسسه تحقیقات بین المللی صلح در استکهلم به دویچه وله می گوید که در نظر گرفتن زنان به عنوان یک گروه همگون و تنها به صفت قربانی جنگ ها اشتباه است. او در ادامه می گوید: «این امر مشکل ساز و گاهی حتی خطرناک است. بنابر این تعریف زنان به عنوان بخشی از طرفین متخاصم نادیده گرفته می شود، حتی اگر آنها به طور مستقیم در جنگ ها درگیر هم باشند. پس از جنگ ها اغلب زنان در مذاکرات برای اقدامات صلح، خلع سلاح، خروج از فعالیت های نظامی و ادغام مجدد، مشارکت ندارند.»

همچنین گونتر بجیرتن مشارکت زنان را در تلاش های صلح نامناسب توصیف می کند. او می گوید: «آمار سازمان ملل متحد نشان می دهد که مشارکت زنان در پروسه های صلح در میان سال های ۱۹۹۲ و ۲۰۱۱ تنها حدود ده درصد بوده است. فقط چهار درصد از امضا کنندگان (توافقنامه‌های صلح) زن بودند. در اغلب موارد جناح های درگیر که روی میز مذاکره می نشینند، مردان اند و به ندرت زنان در سطوح بالا حضور دارند.»

سیاست امنیتی فمینیستی

یافته های تحقیقات بین المللی منازعه در مورد مشارکت زنان در روند صلح باید در سیاست خارجی و امنیتی مورد استفاده قرار بگیرد. تا به امروز، تنها یک کشور است که سیاست خارجی و امنیتی مبتنی بر جنسیت را اجرا می کند: سویدن. حتی در شورای امنیت سازمان ملل، که در آن سویدن به عنوان عضو غیردایمی برای سال۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ انتخاب شده است، اصطلاح "سیاست خارجی فمینیستی" این کشور اسکاندیناوی با شور و شوق کمی مقابل گردید. در برنامه سویدن برای شورای امنیت به صراحت آمده است که سیاست خارجی کشور بر اساس قانون بین المللی حقوق بشر، برابری جنسیتی و انسانیت استوار است.

مونیکا هاوزر می گوید: «نخست وزیر سوسیال دموکرات سویدن عقیده دارد که برابری جنسیتی یک موضوع بسیار عادی در افکار دموکراتیک است و هم زمان راه حل چالش های بسیاری که جامعه مدرن امروز با آنها روبرو است.».
 

nka, af (Helle)