آیا "شاه ولی کرزی" جانشین "احمد ولی کرزی" است؟

احمد ولی کرزی، رییس شورای ولایتی قندهار صبح روز سه شنبه، 21 سرطان 1390 به ضرب گلوله کشته شد. او یکی از قدرتمندترین افراد جنوب افغانستان به ویژه ولایت قندهار به شمار می رفت. هرچند احمد ولی کرزی از سال 2005 رییس شورای ولایتی قندهار بود، اما حوزه نفوذ او گسترده تر از اختیارات شورای ولایتی بود. هنوز ماهیت پایه های قدرت او یک پرسش بزرگ در سیاست افغانستان می باشد؛ اما یکی از عواملی که نفوذ او را در جنوب گسترش داده بود، بدون شک نقش کلیدی او در رابطه با اقوام پشتون در جنوب افغانستان بود.

همین امر سبب شد تا گمان برود که مرگ احمد ولی کرزی باعث خلاء قدرت در ولایت قندهار و جنوب افغانستان می شود؛ و نخستین پرسش این بود که چه کسی جانشین او خواهد شد؟

روز سه شنبه 22 سرطان، پس از آن که جسد احمد ولی کرزی طی مراسمی با اشتراک حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان به خاک سپرده شد، سخن از جانشینی برادر وی، یعنی "شاه ولی خان کرزی" به میان آمد. به گفته عبدالخالق خان بالاکرزی، یکی از نمایندگان ولایت قندهار در ولسی جرگه، مردم از حامد کرزی تقاضا کردند تا شاه ولی خان را به پاس خدمات احمد ولی کرزی به جانشینی او در قندهار منصوب کند. به گفته ی این نماینده ولسی جرگه، "رییس جمهور (این خواست مردم را) قبول کرد".

به هر صورت، تا هنوز به درستی روشن نیست که آیا شاه ولی خان کرزی به سمت رییس شورای ولایتی قندهار منصوب شده است، و یا به عنوان کلان اقوام پشتون در جنوب افغانستان؟

اگر شاه ولی کرزی به عنوان کلان قومی انتخاب شده باشد، جای کدام مناقشه نیست؛ اما اگر این جانشینی به معنای جانشینی در شورای ولایتی باشد، این سوال پیش می آید که چگونه ممکن است کسی که حتاعضو شورای ولایتی نیست، یکباره به ریاست آن منصوب شود؟ و آیا رییس جمهور چنین اختیاری دارد؟

در ماده ششم قانون شوراهای ولایتی افغانستان، چگونگی انتخاب رییس اینگونه بیان شده است: "شورای ولايتی در اولين اجلاس خود که تحت رياست مسن ترين عضو شورا داير می گردد، از بين خويش رييس، معاون و منشی شورا را انتخاب می نمايد.
هر گاه يکی از کانديدان در مرحله اول به کسب اکثريت کل آرا نايل نگردد، رای گيری برای دور دوم بين دو کانديدی که بيشترين آرا به بدست آورده اند صورت می گيرد. در اين مرحله کانديدی که بيشترين آرا را بدست آورد، به حيث رييس شورا انتخاب می گردد.
در صورت تساوی آرا در اين مرحله مسن ترين کانديد بحيث رييس شورا انتخاب می گردد."

در این قانون پیشبینی نشده است که در صورت فوت و یا کناره گیری رییس شورای ولایتی، چه کسی جانشین او می شود. اما با استنباط از ماده ششم قانون شوراهای ولایتی، می توان گفت که معاون رییس شورای ولایتی، و یا مسن ترین فرد می تواند به عنوان رییس موقت انجام وظیفه کند.

اما ماده های 11 و 12 قانون شوراهای ولایتی، اختیارات ویژه یی را به رییس جمهور داده است تا بتواند در شرایط خاص شورای ولایتی را منحل کند. در ماده دهم گفته شده است: "هرگاه مطابق حکم مندرج ماده (۱۴۳) قانون اساسی افغانستان در يک و يا چند ولايت حالت اضطرار اعلان گردد، شورا و يا شوراهای مربوط تعطيل و والی طبق دساتير و هدايات مقام رياست جمهوری، تدابير لازم را جهت اداره امور ولايت اتخاذ و با رفع حالت اضطرار شورا دوباره به فعاليت خود آغاز می نمايد."
ماده یازدهم قانون شوراهای ولایتی نیز به این گونه است: "هر گاه شورای ولايتی مخالف احکام قانون اساسی و اين قانون، طوری عمل نمايد که امن و نظم عامه مورد تهديد واقع گردد، شورا يا شوراها تعليق و موضوع توسط هيات موظف که از طرف رييس جمهور تعيين می شود بررسی شده و در صورتی که در نتيجه تحقيقات ثابت شود که اعضای شورا از وجايب قانونی خويش تخلف ورزيده اند، بالاثر پيشنهاد هيات و تاييد ستره محکمه، رييس جمهور با صدور فرمان، انحلال شورا و انتخابات مجدد را امر می نمايد."

با توجه به قانون شوراهای ولایتی، به درستی نمی توان گفت که آیا مواد 11 و 12 در شرایط به وجود آمده در ولایت قندهار قابل تطیبق است یا خیر؟ چرا که کشته شدن رییس شورای ولایتی به معنای تخلف از قانون اساسی و یا حالت اضطرار در یک ولایت نمی باشد.

پیش از این، حامد کرزی در شرایط مشابهی یکی از اعضای مشرانو جرگه را منصوب گردانید. در انتخابات پارلمانی سال 2005، اشرف رمضان کاندیدای پیشتاز پارلمان در ولایت بلخ کشته شد. پس از آن، حامد کرزی رییس جمهور افغانستان برادر او را به مشرانو جرگه یا مجلس سنای افغانستان منصوب کرد.

نویسنده: عاصف حسینی
ویراستار: رسول رحیم