آیا کتاب الکترونیک جای کتاب چاپی را می گیرد؟
۱۳۹۲ مهر ۲۰, شنبه
ساشا لوبو، نویسنده و وبلاگ نویس در نمایشگاه کتاب در شهر فرانکفورت آلمان می گوید که "کتاب های الکترونیک شکل کهنه شده ای از فن آوری است". کتاب الکترونیک مانند گذشته یکی از موضوعات مهم این نمایشگاه کتاب است.
ساشا لوبو اما انتقاد می کند که بیشتر کتاب های الکترونیک که از سوی ناشران در بازارها عرضه می شوند، به جای این که شکل و ساختار خاص خود را داشته باشند، فقط کاپی کتاب های قبلاً چاپ شده اند. او در این باره می گوید: "کتاب های الکترونیک فقط چیزی است که روند دیجیتالیزه شدن از کتاب ها ساخته است". از دید او موضوع جالب این است که انترنت و رسانه های اجتماعی از کتاب چه می سازند.
"مردم کتاب های مورد بحث را می خرند"
ساشا لوبو با شرکت جدیدش به نام "سوبووکس" (Sobooks) که روز چهارشنبه، نهم اکتوبر، به شکل آنلاین آغاز به کار کرد، به پاسخ به این سوال پرداخته است که شبکه های اجتماعی و انترنت از کتاب چه می سازند. "سوبووکس" در واقع روشی از فروش کتاب است که در آن کتاب ها نباید از انترنت پیاده (دانلود) شوند، بلکه می توان آن ها را در مرورگر انترنت (Browser) مطالعه کرد. به این ترتیب این کتاب ها کاملاً در شبکه انترنت قرار دارند. امتیاز این روش از دید لوبو این است که خواننده می تواند جاها و جملات جداگانه را مستقیماً در رسانه های اجتماعی لینک بدهد و با دیگران درباره آن بحث کند و یا تبصره بنویسد.
البته حق نشر و تکثیر به جای خود باقی است. کاربران انترنت که لینک یک کتاب را تعقیب می کنند، فقط می توانند یک بخش کتاب با حد اکثر هشت صفحه آن را مطالعه کنند. سپس اگر خواننده به کتاب علاقه پیدا کرد، می تواند آن را مستقیماً در مرورگر بخرد. ساشا لوبو این قاعده را "فروش اجتماعی" (Social Selling) می نامد. او توضیح می دهد: "مردم کتاب هایی را می خرند که درباره آنها بحث می شود. و رسانه های اجتماعی محلی است که در آن این بحث ها انجام می شوند."
او اعتراف می کند که همه این ها در مرحله آزمایشی قرار دارند. در هفته ها و ماه های آینده معلوم خواهد شد که مردم این بحث ها را به چه صورتی انجام می دهند.
کتاب الکترونیک در شکل و ساختار خودش
نیکولا ریشتر نیز به این نظر است که اندازه و شکل (فارمت) کتاب الکترونیک را بسیاری ها به درستی نفهمیده اند. او چند ماه پیش انتشاراتی به نام "میکرو تِکست" را تاسیس کرد، که "متن های کوتاه دیجیتالی" را نشر می کند. انگیزه این اقدام او متوجه شدن "کمبودی ها در بخش دیجیتال" بوده است. او می گوید: "من خیلی زیاد در تیلفون موبایلم مطالعه می کنم و به این امید بودم که انتشارات بیشتر متن ها را در شکل کوتاه از طریق موبایل عرضه کنند".
ریشتر حالا تحقق این وظیفه را خود به عهده گرفته است. انتشارات او فقط دیجیتال است و در فاصله هر سه ماه "متن های کوچک (میکرو تیکست)" راه که شامل دو متن می شوند، نشر می کند که آنها را می توان در تیلفون های هوشمند، "ریدر الکترونیک" (E-Reader) و کمپیوتر مطالعه کرد. قیمت این متن های دیجیتالی فقط سه یورو است. این متن ها در اشکال مختلف مانند مقاله، داستان های کوتاه، حکایات یا تبصره ها نشر می شوند.
"هانزر" (Hanser) یکی از انتشارات معروف آلمانی نیز می خواهد در بخش فعالیت دیجیتال خود چنین متن های کوتاه را نشر کند. یو لندله (Jo Lendle)، رییس این انتشارات به عنوان نمونه از گونه ادبی داستان کوتاه یاد می کند که به دلیل کوتاه بودن، آنها را فقط می توان در مجموعه داستان ها در یک کتاب نشر کرد. او شانس خوب کتاب الکترونیک را نیز در امکان نشر چنین متن های کوتاه می بیند.
تخصص به جای زوال
انتشارات آلمانی "باستای لوبه" (Bastei Lübbe) که کتاب های سرگرم کننده را نشر می کند، نیز می خواهد در همین مسیر گام بردارد. این انتشارات در آغاز نمایشگاه کتاب در بازار سهام شامل شد تا هرچه بیشتر روند دیجیتالیزه شدن انتشارات را تقویت و تمویل کند. این انتشارات دو سال پیش یک سلسله رمان ها را در شکل "کتاب الکترونیک پیشرفته" ("enhanced" E-Books) به بازار عرضه کرد که نه فقط متن ها، بلکه شامل فیلم و وسایل بازی نیز است. انتشارات "باستای لوبه" می خواهد بازارهای جهانی از آن جمله بازار چین، برازیل و ایالات متحده امریکا را نیز تسخیر کند.
در مجموع سهم کتاب های الکترونیک تا به حال در بازار کتاب آلمان ناچیز است. بر اساس گزارش اتحادیه بازارهای سهام کتاب فروشی آلمان، با وجود این که این سهم در سال های اخیر سه برابر رشد کرده است، اما از 0.8 درصد در سال 2011 فقط به 2،4 درصد در سال 2012 رشد کرده است. در آینده معلوم خواهد شد روند رو به توسعه کتاب الکترونیک چه تاثیراتی به جا خواهد گذاشت. اما این روشن است که کتاب الکترونیک در جامعه راه یافته است و در مرحله ای قرار دارد تا به عنوان یک شکل مستقل نشریات، از کتاب چاپی استقلال یابد، بدون آنکه کاملاً جانشین آن شود. زیرا به نظر می رسد که در نمایشگاه کتاب فرانکفورت این توافق نظر وجود دارد که کتاب خوب کاغذی به شکلی در آینده نیز وجود خواهد داشت.