افغانستان و تاجیکستان؛ فرصت‌هایی اقتصادی و چالش امنیتی
۱۳۹۵ اردیبهشت ۲۲, چهارشنبه
افغانستان و تاجیکستان باهم مرز مشترک دارند و داد و ستد تجارتی بین دو کشور در سال‌های اخیر گسترش یافته بود. تاجران دو کشور از طریق پل شیرخان بندر در ولایت کندز، تجارت می‌کردند و بخشی از نیازمندی‌های وارداتی افغانستان از طریق همین بندر تامین می‌شد.
با گسترش فعالیت طالبان در شمال افغانستان به خصوص ولایت کندز، حالا تجارت بین دو کشور رونق قبلی را ندارد. شاهراهی که کندز را با شیرخان بندر وصل می‌کند ناامن است و طالبان بر برخی از نقاط این شاهراه، تسلط دارند.
اتاق تجارت افغانستان می‌گوید در نتیجه ناامنی‌ها در شمال، تجارت و ترانزیت بین افغانستان و تاجیکستان به شدت صدمه دیده است. صیام‌الدین پسرلی سخنگوی اتاق تجارت به دویچه وله گفت که تجارت بین دو کشور 36 درصد کاهش یافته است: «به دلیل ناامنی‌های داخلی افغانستان به خصوص ناامنی در ولایات شمالی سبب شد تا ما روابط تجارتی خوبی با کشورهای همسایه خود نداشته باشیم.»
آقای پسرلی گفت که ناامنی در درجه اول سبب کاهش مبادلات تجارتی بین افغانستان و تاجیکستان شده است. او افزود که نبود زیربنا، فساد اداری و پیچیدگی قوانین نیز تجارت بین دو کشور را دشوارتر کرده است.
پروژه‌های بزرگ منطقه‌ای
غنی پس از آغاز کارش به عنوان رئیس جمهور افغانستان، برای اولین بار روز 21 ثور به تاجیکستان سفر کرد و با مقامات عالی‌رتبه دولتی آن کشور گفتگو نمود. آقای غنی در این سفر به مقامات تاجیکستانی اطمینان داد که افغانستان بهترین مسیر برای انتقال انرژی آسیای میانه به آسیای جنوبی است.
در اعلامیه‌ای که از سوی ارگ نشر شده آمده است که رئیس جمهور غنی به مقامات تاجیکستانی وعده کرده که کشورش زمینه‌های تجارت و ترانزیت را بین کشورهای منطقه فراهم می‌کند. در اعلامیه‌ای که از سوی ریاست جمهوری افغانستان منتشر شده آمده است.
غنی گفته است: «افغانستان و تاجیکستان نه تنها اختلاف دیدگاه ندارند بلکه در عرصه صلح، ثبات و رفاه، نقاط نظر مشابه دارند... افغانستان، مسیر مناسب انتقال انرژی از آسیای مرکزی به جنوبی است و ما متعهد هستیم تا راه ترانزیت تاجیکستان را به به دسترس تمام کشورهای منطقه قرار دهیم.»
رئیس جمهور غنی از مقام‌های تاجیکستانی خواسته است تا قونسولگری خود را در بدخشان و کندز دوباره فعال سازد. آقای غنی اطمینان داده که نیروهای امنیتی، امنیت این مراکز دیپلوماتیک را تامین خواهند کرد.
پروژه "کاسا یک هزار" یکی از بزرگترین پروژه‌های انتقال انرژی از تاجیکستان به افغانستان و سپس به پاکستان است. این پروژه از تاجیکستان آغاز و لین برق از طریق کندز و بغلان وارد کابل می‌شود.
با وجودی که این پروژه طرفداران منطقه‌ای و جهانی خود را دارد اما گسترش ناامنی‌ها در شمال افغانستان چالش اصلی در برابر تطبیق این پروژه بزرگ است. طالبان زمستان گذشته با تخریب پایه‌های برق وارداتی ازبکستان در بغلان، ساکنان چندین ولایت را حدود یک ماه از انرژی برق محروم کردند.
شرکت برشنا که مسئولیت اصلی انتقال برق را به عهده دارد گفته است که خود توانایی تامین امنیت پایه‌های برق را ندارد و نمی‌تواند برای تامین امنیت هر پایه، ماموران امنیتی استخدام کند.
ناامنی در شمال
افغانستان و تاجیکستان در حالی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی تلاش می‌کنند که سه ولایت بدخشان، تخار و کندز با تاجیکستان مرز مشترک دارند. در هر سه ولایت طالبان حضور دارند. این گروه سال گذشته ثابت کرد که می‌تواند مرکز یک ولایت را سقوط دهد.
نمایندگان ولایات شمال شرق در پارلمان به این باورند که حضور طالبان در این ولایت هنوزهم سنگین است و در صورتی که اراده جدی برای مبارزه با این گروه وجود نداشته باشد، طالبان به سادگی می‌توانند پروژه‌های بزرگ توسعه‌ای مانند کاسا یک هزار را با چالش مواجه کنند.
حبیبه دانش نماینده ولایت تخار می‌گوید تروریستانی که همراه با طالبان ولایت شمال را ناامن کرده، تلاش می‌کنند تا وارد تاجیکستان شوند: «این‌ها کوشش می‌کنند که از طریق درقد که مربوط به تخار است، از طریق جنگل وارد تاجیکستان شوند. زیرا نسبت به شیرخان بندر، در این مناطق سخت گیری کمتر است با آن که عساکر روسی (در جانب تاجیکستان مرز) حضور دارند.»
خانم دانش می‌گوید پس از سقوط کندز در خزان سال گذشته، نیروهای روسی در مرزهای تاجیکستان با افغانستان جابجا شدند و موانع کانکرتی بزرگی را ایجاد کردند. به گفته این نماینده ولایت تخار روس‌ها سخت‌گیری‌های مرزی را بیشتر کرده و حتا به مقامات محلی و تاجران نیز اجازه ورود به خاک تاجیکستان را نمی‌دهند.
در همین حال رئیس جمهور غنی در سفرش به تاجیکستان امنیت مناطق مرزی را مهم خوانده و گفته است که مشاور شورای امنیت ملی افغانستان به منظور تقویت همکاری در این زمینه به تاجیکستان سفر خواهد کرد.