تاریخچه ی برخورد با جنایتکاران جنگی

بیشترین تبصره ها خواهان کوتاه شدن دست جنایتکاران جنگی ازانتخابات پارلمانی افغانستان می باشند.بروز دوشنبه آقای زلمی خلیلزاد سفیرایالات متحدهء امریکا درافغانستان ازپیوستن شماری ازطالبان به برنامهء عفو وآشتی ای که ازجانب دولت افغانستان درسال گذشته پیشنهاد شده بود، تذکرداده است.

دراینجا ما میکوشیم تا شمه ای ازتاریخچه وبرخورد اصولی به جنایتکاران ضد بشریت را ترسیم نموده وپس ازآن مهمترین اخبارمربوط به حقوق بشررا به خدمت شما عزیزان تقدیم نماییم :

دوهفته پیش گفتگویی با خانم دوکتورسیما سمر رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان داشتیم ودرآنجا سخن ازگروه عدالت یا دقیق تربگوئیم « گروه عدالت انتقالی » به میان آمد. احتمالاً نخستین کسیکه واژهء عدالت انتقالی را درمورد حقوق بشر درافغانستان بکاربرده باشد ، بارنت آر. روبین افغانستان شناس سرشناس امریکایی است که طی سخنرانی ای درلندن، درارتباط با نقش جنگسالاران افغان بدنبال فرآیند صلح پترزبرگ و پس از سقوط طالبان بدان اذعان نموده است.

برداشت روبین از اصطلاح عدالت انتقالی هرچه باشد؛ منظورهمه تلاشهائی که ازجانب سازمانهای حقوق بشرصورت میگیرد، می بایست تأمین عدالت باشد.

چه کمیسیون مستقل حقوق بشر، وچه سازمانهای دیگرحقوق بشردرافغانستان قاعدتاً باید سناریو ای برای این همه گزارشدهی های شان داشته باشند، یعنی لازم است ترتیباتی برای دادخواهی ودادرسی فراهم آورند.

تاجائیکه مربوط جنگ ها وجنایات ضدبشری میگردد، محاکمهء سران جنایتکارنازی پس از جنگ جهانی دوم درنورنبرگ ، نه تنها ازلحاظ قاطعیت درعملکرد علیه جنایتکاران عمده جنگی، بلکه حتا ازنگاه پیامدهای حقوقی آن نیزتا هنوز درخوردقت می باشد. درهمین محاکمه بود که سران نازی نتوانستند بنام تطبیق قانون کشور ویا اینکه گویا همه مردم با ارادهء دولت نازی موافق بوده اند، بارمسئوولیتهای سنگین شخصی شان را درعدم رعایت حقوق انسانها سبکترسازند. بنابراین با ایجاد چنین سابقه ای حقوقی درهیچ نقطه ء دنیا نمیتوان جنایتکاران را ازمسئوولیتهای شخصی شان مبرا دانست.

متاسفانه محاکمهء نورنبرگ عبرت جفاکاران نشد وپامال نمودن حقوق بشر ادامه یافت.پیگرد جنایتکاران جنگی نیز دیگر با جدیت نورنبرگ نبود. اکثراً حکومتهای انتخابی خلف رژیمهای نظامی درامریکای لاتین، زیرعنوان حفظ ثبات وتداوم دموکراسی ، به « عفوعمومی » روی آوردند.

دولتهای جدید پس ازمنازعات معمولاً عفوعمومی را با ضرورت آشتی ملی توجیه می نمایند. درحالیکه اساساً صدورحکم عفو عمومی ازصلاحیتهای شورای ملی است، بسیاری ازدولتهای جدید امریکای لاتین که پس ازرژیمهای خونریزنظامی رویکارآمدند، بطورابلاغی آنرا اعلام نمودند. بدین ترتیب هم عمل جنایتکاران وهم مجازات آنها هردو مورد عفوقرارگرفت . چنین عفوی نمیتواند به آشتی ملی واقعی منجرگردد، زیرا بازماندگان صدها هزارانسانی که قربانی شده اند ، نمیتوانند با این طرزالعمل موافق باشند، درنتیجه درآینده نیزنفرت وپرخاشها ادامه می یابند.

برعکس درافریقای جنوبی محاکم صالح وعادل که منتخب طیفهای مختلف سیاسی ، عقیدتی ونژادی بودند، نه تنها مرتکبان اپارتاید وتفکیک نژادی را بلکه همچنان اعضای سیاه شورای ملی افریقا را مورد محاکمه قراردادند. دراینجا اعمال خلاف بشریت مورد تخطئه و تقبیح قرارگرفت ومرتکبان نیز خود بدان اعتراف نمودند، مگرازمجازات بدلیل آنکه بخشهای بزرگ جامعه درآن به نحوی ازانحنا دخیل بودند، انصراف به عمل آمد. چون اعتباردادگاه فراگیربود همه به تصامیم آن تن دادند، درنتیجه آشتی وصلح ملی واقعی پاگرفت .

با توجه به این تجارب ، آرزومندیم روزی کارگزارشدهی سازمانهای حقوق بشر افغانستان نیز بتواند، به نتایج عادلانه وسازنده ای منجرگردد.

اخبارحقوق بشر

بروزدوشنبه 14 ماه فبروری زلمی خلیلزاد سفیرایالات متحدهء امریکا مقیم افغانستان گفته است که برخی از مقامات بلند پایهء طالبان ازعفو دولتی که سال گذشته اعلام شده بود استفاده نموده اند.خلیلزاد درحالیکه ازبردن نام این افراد خود داری نمود افزوده است که اینان ازحمایت اسلامگرایان شورشی خود داری نموده اند ووی ازاین اقدام آنان مسروراست.

خلیلزاد ضمن ارایه معلومات به خبرنگاران گفته است :« پاسخ مثبت بوده است» ، «یک تعداد مردمی که با طالبان همکاری می نمودند، حال ازمزایای زندگی نمودن درمناطقی که قبلاً می زیستند برخورداراند»، « برخی ازرهبران طالبان هم توافق نموده اند تا به برنامهء آشتی ، برسمیت شناختن مشروعیت حکومت، وبرسمیت شناختن اینکه کمکهای نظامی شان بی ثمربوده است، بپیوندند». علاوه براینها خلیلزاد گفته است :« میتوان امیدواربودکه درروزهای آینده خبرهای بزرگی بگوش برسد».اونخواست درزمینه تفصیل بدهد وآنرا کارحکومت افغانستان دانست.

جاوید لودین سخنگوی حکومت افغانستان گفته است که وی ازصحت قول خلیلزاد تصدیق می نماید، ولی قادرنیست پیرامون آن تشریح بدهد. مقامات وزارت داخلهء افغانستان درین رابطه اظهاربی اطلاعی نموده اند.

خلیلزاد گفته است که عفو شامل همه چریکهای طالبان ومتحدان آنها به استثنای جنایتکاران بزرگ میگردد.

بتاریخ 12 ماه فبروری مقامات نظامی امریکایی درافغانستان نگرانیهای اظهارشده توسط یک بازجوی حقوق بشرملل متحد را درمورد احتمال پامال شدن حقوق بشردرافغانستان رد نموده است . یک سخنگوی نطامی امریکایی درافغانستان گفته است که بررسیهای درونی ما حاکی ازآنند که بازندانیان رفتارانسانی صورت میگیرد. قبلاً شریف بسیونی مصری که کارشناس حقوقی ملل متحد برای حقوق بشردرافغانستان می باشد ، با توجه گفته های مردم اظهارنگرانی جدی نموده بودکه برمبنای آن زندانیان مورد بدرفتاری وشکنجه قرارمیگیرند. اما بسیونی درمورد اینکه درکجا ، چه وقت وتوسط چه کسانی این بدرفتاریها به عمل آمده است ، چیزی نگفته است.

بتاریخ 12 ماه فبروری گزارش شده است که ایسان جوردان رئیس بخش اخباررسانهء خبری سی. ان . ان امریکایی بناربرملاحظاتی که وی درجرگهء جهانی اقتصاد منعقدهء شهر داوس سویس درمورد نیروهای نظامی امریکایی درعراق ابراز نموده بود، ازوظیفه اش کناره گیری نموده است. چندین تن ازشرکت کنندگان درین همایش گفته اند که جوردان به شنوندگان گفته است که نیروهای امریکایی درعراق بطور آگاهانه خبرنگاران را هدف گلوله قرارمیدهند.

خانم شیرین عبادی برندهء جایزه صلح نوبل ازایران ، همراه با هادی قائمی ، ضمن نامه ایکه به تاریخ 8 ما ه فبروری درنیویارک تایمز انتشاریافته است ، علیه حملهء احتمالی ایالات متحدهء امریکا به ایران موضع گیری نموده ونوشته اند:

« سیاست امریکا درخاورمیانه وبخصوص درایران درقالب ترویج حقوق بشر ارایه شده است. البته هیچکس منکر چنین هدفی نیست. اما ازدیدگاه مدافعین حقوق بشردرایران حمله نظامی خارجی به این کشور، تحقق آمال واهداف آنهارا با فاجعه بزرگی روبروخواهدکرد».