جایگاه حقوق و آزادی‌های مردم در پروسه صلح کجاست؟
۱۳۹۷ آذر ۱۶, جمعه
سارا عزیزی ۲۳ ساله در یکی از دانشگاه‌های خصوصی، در رشته ژورنالیزم مصروف تحصیل است. او بدون این‌که به محدودیت‌ها و برداشت‌های سنتی باور داشته باشد، با لباس‌های معمول به دانشگاه می‌رود، با پسران در یک صنف درس می‌خواند و در سایه ای آزادی‌هایی که قانون اساسی و حقوق بشر به او داده اند، زندگی می کند: «من آزادانه تحصیل می‌کنم؛ آنگونه که خودم می‌خواهم لباس می‌پوشم و این آزادی‌ها را دارم.» سارا در مورد صلحی که آزادی‌هایش را محدود کند گفت: «اگر در نتیجه صلح با طالبان قانون طوری تغییر کند که در آن آزادی‌هایم محدود گردند، چنین صلحی برای من قابل قبول نیست.»
صلح در گورستان
برای نسل جوان افغانستان یکی دیگر از نگرانی ها این است که مبادا در نتیجه صلح و تغییر قانون اساسی، وضعیت دوره حاکمیت طالبان یک بار دیگر تکرار شود. سارا عزیزی با یاد آوری یک خاطره از دوران طالبان می‌گوید: «مادر کلانم روزی برای خرید بازار رفته بود، و طالبان او را به خاطری شلاق زده بودند که دستش از زیر چادری بیرون بود.»
به باور سارا صلحی که در آن آزادی‌ها و حقوق اساسی زنان محدود شوند، در واقع صلح در گورستان است؛ زیرا نیمی جمعیت در چنین جامعه‌ای از حقوق خود محروم می‌شوند: «ما به چنین جامعه‌ای صلح در قبرستان گفته می‌توانیم. یک جامعه خاموش و فاقد حضور زنان در تمام بخش‌ها.»
به باور سارا درجامعه‌ای که زنان در آن از حقوق و آزادی‌های خود محروم باشد، از صلح و پیشرفت واقعی بعید می باشد: «به نظر من رشد و پیشرفتی که حالا وجود دارد، در صورتی که آزادی‌های ما محدود شود، از این رشد خبری نخواهد بود. حالا زنان زیادی در پارلمان و موقف‌های بلند حکومتی کار می‌کنند.»
خلیل‌زاد به هدف جلب همکاری پاکستان در پروسه صلح به اسلام آباد رفت
کودکانی که ۱۸ سال پیش در شهرهای افغانستان متولد شده‌اند، حالا ۱۸ ساله هستند؛ نسلی که آموزش دیده‌اند، تحصیل کرده‌اند و با آزادی‌های سیاسی و اجتماعی خو گرفته‌اند. دختران افغانستان حداقل در شهرها از حقوق اساسی شان استفاده می‌کنند و از آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی نیز برخوردارند.
هنوز معلوم نیست که در نتیجه صلح با طالبان این دست‌آوردها حفظ خواهند شد و یا حقوق اساسی شهروندان افغانستان قربانی صلح با طالبان خواهدگردید.
موقف طالبان
گروه طالبان در دوره امارت پنج ساله به دختران اجازه مکتب رفتن نمی‌داد. زنان بدون محرم شرعی حق بیرون شدن از خانه را نداشتند و این گروه با نصاب تعلیمی مدرن و امروزی سازگار نبود.
ترامپ با فرستادن نامه‌ای به عمران خان خواهان همکاری او در پروسه صلح افغانستان شد
عباس ستانکزی رییس هیات مذاکره کننده طالبان در روسیه که چندی پیش در مسکو برگزار شده بود با خبرنگاران گفتگو کرد. در این گفتگو که توسط تلویزیون روسیه نشر شده، آقای ستانکزی چنین گفته است: «ما تاجایی که قانون شرعی اسلام به زن حق می‌دهد، به آن قانع هستیم.» آقای ستانکزی افزود که طالبان با حقوقی که غربی‌ها به زن داده، مخالف است: «اگر دنیا این توقع را داشته باشد که ما حقوقی را به آن‌ها [زنان] بدهیم که در امریکا و در غرب است، این نه در دین ما است و نه در فرهنگ ما. مگر حقوقی که اسلام برای این‌ها می‌دهد که حقوق تعلیم است، حقوق کار است و یا فرضاً حق داشتن دارایی برای زنان، در این ما مشکلی نداریم.»
ابهام در برداشت از شریعت
گروه طالبان بعضا در اعلامیه‌های شان نیز گفته‌اند که به حقوقی که اسلام برای زنان داده است، احترام قایل است، ولی هنوز مشخص نیست که این حقوق کدام است و چگونه خواهد بود.
وحید مژده که در زمان طالبان کارمند وزارت خارجه این گروه بوده می‌گوید طالبان خواهان تطبیق شریعت اسلامی در افغانستان است ولی کسی نمی‌داند که شریعت اسلامی چگونه تطبیق خواهد شد. آقای مژده به دویچه وله گفت: «این اصول شرعی باید مشخص شود و مسایلی را که این‌ها [طالبان] می‌گویند تاحدی مبهم است.»
آقای مژده می‌گوید طالبان و سایر جناح‌های سیاسی ممکن است به آسانی برسر تقسیم قدرت به تفاهم برسند؛ ولی رسیدن به توافق قطعی برسر حقوق و آزادی‌های مدنی بسیار دشوار خواهد بود. او می‌گوید احتمالا رهبران مذهبی طالبان و جناح‌های دیگر دخیل در پروسه صلح در مورد این حقوق باهم بحث خواهند کرد: «این‌ها هستند که بین خود بنشینند و فیصله کنند که نظام آینده افغانستان چگونه خواهد بود.»
قرائت و برداشت از شریعت اسلام نیز متفاوت است. شریعتی که طالبان در زمان حاکمیت خود و در حال حاضر در مناطق تحت تصرف این گروه تطبیق می‌کنند سختگیرانه است و از حقوق و آزادی‌های مدنی در آن جایی ندارد.
برخی از مقام‌های پیشین طالبان نیز به این نظراند که آزادی‌های مدنی قابل قبول این گروه نیست و باید ارزش‌های شرعی که طالبان از آن برداشت دارند، تطبیق شود.
کنفرانس صلح افغانستان در مسکو شروع شد
سید اکبر آغا از رهبران پیشین طالبان به دویچه وله گفت طالبان همان حقوق را برای زنان قبول دارند که در کشورهای اسلامی معمول است. او با ارائه مثال‌هایی از عربستان و پاکستان گفت: «آنگونه که خارجی‌ها می‌خواهند، در نظام تعلیمی زنان و دختران مختلط نباشند. در پاکستان هم دختران به مدرسه‌ها می‌روند. اگر این گونه باشد طالبان مخالف نیستند.»
از گفتار تا عمل
طالبان در برخی از اعلامیه‌های شان گفته‌اند که به حقوق زنان احترام دارند. ولی فعالان حقوق زن می‌گویند در عمل چنین نیست و زنانی که در مناطق تحت تصرف این گروه زندگی می‌کنند از حقوق انسانی شان محروم اند.
مریم صافی پژوهشگر عرصه صلح و فعال مدنی در رابطه به تحقیقی که در این مورد انجام شده به دویچه وله گفت: طالبان در اعلامیه‌های شان گفته‌اند که موقف آن‌ها نسبت به گذشته تغییر کرده است و اعلام چنین موقفی امیدوار کننده است؛ ولی او تاکید کرد که در عمل هیچ تغییر در عملکرد طالبان به خصوص در قبال حقوق زنان به وجود نیامده است.
خانم صافی گفت: «در مناطقی که فعلا زیر کنترول طالبان اند، وضعیت زنان در این مناطق در هیچ بخشی خوب نیست.» خانم صافی افزود که طالبان هنوز زنان را سنگسار می‌کنند و در محاکم این گروه از روش‌های کار گرفته می‌شود که در آن از حقوق زنان خبری نیست. خانم صافی گفت:«زنان افغانستان هنوز در عمل ندیده اند که واقعا نظر طالبان نسبت به گذشته تغییر کرده باشد.»
براساس اظهارات خانم صافی، طالبان بعضا به مکتب‌های دخترانه اجازه فعالیت می دهند و حتا حاضراند تا نیمی از معاش معلمین این مکتب‌ها را نیز بپردازند ولی حکومت افغانستان با روش‌های تدریس در مناطق تحت تصرف طالبان موافق نیست زیرا طالبان نصاب درسی دولت افغانستان را تطبیق نمی‌کنند و مکتب‌ها را به مدارس دینی تبدیل می‌نمایند. خانم صافی افزود که در بسیاری از موارد طالبان مکتب‌های دخترانه را مسدود کرده و تنها پسران حق رفتن به مکتب را دارند.
تغییر یک نسل
افغانستان در ۱۸ سال گذشته شاهد تغییرات زیادی بوده است. آزادی بیان در این کشور احترام می‌شود و قانون دسترسی به اطلاعات افغانستان بهترین قانون در نوع خود شناخته شده است.
مردم به انترنت و رسانه‌های مختلف دسترسی دارند، انتقاد از حکومت آزاد است و قانون اساسی حقوق برابر را برای شهروندان افغانستان به رسمیت شناخته است.
صدیق زلیق استاد دانشگاه می‌گوید: «نسلی که در یک و نیم دهه اخیر در افغانستان زندگی کرده حتا از قصه‌هایی که در مورد طالبان می‌شنوند، احساس انزجار می‌کنند.» او افزود: «نسل کنونی افغانستان نسلی است که چشم‌ها و گوش‌های شان باز است به انترنت دسترسی دارند و دنیا را از طریق رسانه‌ها می‌بینند.»
تغییر موقف طالبان
برخی از تحلیلگران به این باورند که در نتیجه صلح حقوق اساسی مردم افغانستان نادیده گرفته نمی‌شود. داکتر نادر حساس آگاه مسایل به این باور است که با گذشت زمان، طالبان نیز تغییر کرده‌اند. او می‌گوید در نتیجه صلح، نظام طالبانی دوباره در افغانستان حاکم نمی‌شود.
آقای حساس گفت: «توقع این است که در عصر جدید آن‌ها شامل پروسه صلح می‌شوند، و با شمولیت دراین روند چیزهایی را به دست می‌آورند و بعضی خواستهای دیگر خودرا هم از دست خواهند داد.»
حکومت افغانستان نیز تاکید کرده است که حقوق اساسی مردم افغانستان قربانی صلح نخواهد شد ولی آقای حساس می‌گوید تاکنون استراتژی مدون و نوشته شده در مورد صلح وجود ندارد و هیچ‌کس نمی‌داند خواست طالبان در پروسه صلح چیست.
نویسنده: حسین همراز