خروج ناتو؛ احتمال آغاز "جنگ نیابتی" در افغانستان

پس از 12 سال حضور ناتو در افغانستان، قرار است تا سربازان جنگی این نیروها تا پایان سال 2014 این کشور را ترک کنند؛ اما پرسش های فراوانی درباره آینده افغانستان بی پاسخ می ماند. به گفته کارشناسان، چهار مساله اساسی وجود دارد که می تواند از جنگ احتمالی در افغانستان جلویگری کند: شمار نیروهای ائتلاف که در افغانستان باقی می مانند؛ موفقیت طرح صلح با طالبان؛ انتخابات ریاست جمهوری؛ و تمایل کشورهای همسایه برای تسهیل روند صلح در افغانستان.

بر اساس گزارش "سرویس تحقیقاتی کانگرس امریکا"، حدود 8 تا 12 هزار آموزگار نظامی، و شمار نامعینی نیروهای ضد تروریسم پس از سال 2014 در افغانستان باقی خواهند ماند. بیشتر این نیروها امریکایی خواهند بود.

ترس از قدرت گیری طالبان

موئید یوسف، کارشناس مسائل جنوب آسیا در "انستیتوت صلح امریکا" می گوید که کشورهای غربی در افغانستان پول هزینه می کنند تا مطمئن شوند که دولت کابل سقوط نمی کند و حداقل توانایی دارد تا کابل و دیگر شهرهای بزرگ را حفظ کند. با این همه، توافق امنیتی امریکا –افغانستان که حضور نیروهای امریکایی را در این کشور تضمین می کند، به دلیل اختلاف روی چگونگی معامله با طالبان، هنوز زیر بحث قرار دارد.

با این حال، در گزارش کانگرس امریکا آمده است: "ترس این وجود دارد که طالبان و دیگر شورشیان، با کاهش حضور نیروهای بین المللی در پایان سال 2014، به موفقیت هایی علیه نیروهای افغانستان دست یابند".

در بخشی از گزارش همچنان آمده است که برخی از افغان ها که نسبت وقوع جنگ داخلی هشدار می دهند، در حال مسلح کردن و استخدام مردان جنگی هستند. برخی از نخبگان جامعه نیز در حال انتقال سرمایه خود به خارج از افغانستان می باشند.

عمر داوود زی، سرپرست وزارت داخله افغانستان می گوید از هنگامی که نیروهای ناتو مسئولیت امنیتی را به نیروهای محلی سپرده اند، تلفات نیروهای پولیس دو برابر شده است. اما حملات گروه های تندرو تنها به نیروهای امنیتی افغانستان محدود نمی شود؛ بلکه براساس گزارش سازمان ملل متحد، شمار قربانیان ملکی نیز در نیمه اول سال روان میلادی 23 درصد افزایش داشته است.

عوامل فاجعه

رولف توفوفن، مدیر انستیتوت آلمانی "تحقیقات تروریسم و پالیسی امنیتی" به دویچه وله می گوید که شمار زیادی از جنگجویان و تاجران مواد مخدر در مناطق مختلف افغانستان حضور دارند که می خواهند نفوذ خود را با حمله بر نیروهای امنیتی افغانستان، افزایش دهند. توفوفن می گوید: "بدون حمایت ناتو، نیروهای افغانستان در مقابله با چنین حملاتی ناتوان خواهند شد".

میشل کوگلمن، کارشناس امور جنوب آسیا در موسسه پژوهشی "وودرو ویلسون" در واشنگتن می گوید: "نیروهای مسلح افغانستان از مواد مخدر، بیسوادی و سربازگریزی رنج می برند؛ این در حالی است که آنان بدترین شرایط امنیتی را اداره می کنند. این نیروها همچنان به ناتوانی های مرتبط با جنگ مبتلا هستند. این ها خود عوامل بزرگی برای یک ایجاد یک فاجعه هستند؛ هیچ اهمیت ندارد که چه میزان افغانستان و متحدانش در سراسر جهان تلاش می کنند این مسئله را بپوشانند".

انتخابات حساس

کارشناسان می گویند که برای رسیدن به ثبات طولانی مدت و صلح در افغانستان باید در مورد چگونگی اشتراک طالبان در سیستم سیاسی فعلی این کشور توافقاتی انجام بگیرد. یوسف می گوید: "هیچ کس در مورد اشتراک سیاسی طالبان صحبت نمی کند. این بحث به پایان رسیده است؛ پرسش واقعی این است که به چه شکلی و تحت چه شرایطی آنان (طالبان) باید در پروسه سیاسی شرکت کنند؛ و چه نوع امتیازات و مشوقاتی روی میز مذاکره به آنان پیشکش می شود".

کارشناسان می گویند که انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برای روند صلح با طالبان حیاتی است. چنانچه انتخابات طبق برنامه روز 5 اپریل سال آینده برگزار شود، این اولین انتقال قدرت از زمان حمله امریکا به افغانستان خواهد بود.

یوسف می گوید: "اگر انتخابات با تقلب و بی اعتباری همراه باشد، نقطه پایانی بر موفقیت انتقال سیاسی در افغانستان می گذارد".

سمورتی پاتانیک، پژوهشگر در موسسه "تحلیل و مطالعات دفاعی" در دهلی نو می گوید که گروه های نژادی مختلف حتا پس از انتخابات از نظر سیاسی چند پارچه باقی می مانند؛ که این مسئله ثبات سیاسی را با مشکل مواجه می کند. او می گوید: "اگر طالبان دست بالاتری بیابند، اردوی افغانستان بر اساس تفاوت های نژادی تجزیه خواهد شد؛ که این امر می تواند احتمالا جرقه جنگ داخلی را بزند".

بحران در بحران

ویلیام دالریمپل، تاریخدان و روزنامه نگار می گوید که بیشتر کارشناسان در غرب، افغانستان را میدان نبرد بین امریکا و متحدانش در یک سو، و القاعده و طالبان در سوی دیگر می بینند. اما در واقع، نیروهای ناتو حالا در یک جنگ پیچیده گیر افتاده اند؛ یکی بحران داخلی که بین گروه های مختلف قومی در افغانستان وجود دارد؛ دیگری بحران منطقه ای بین دو کشور مجهز به سلاح اتومی پاکستان و هندوستان.

رژیم طالبان از سال 1996 تا 2001 هرگز از سوی هند به رسمیت شناخته نشد. با این همه، پس از سقوط این رژیم، گرایش به نزدیکی به دهلی نو از سوی حکومت افغانستان دیده شد. دالریمپل در مقاله ای برای "موسسه بروکینگ" نوشته است: "در مدت ریاست کرزی، هند فرصت این را داشت تا نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در افغانستان گسترش دهد".

این کارشناس می گوید که اردوی پاکستان همواره حضور هند را در افغانستان که آنان "حیاط خلوت استراتژیک" خود می خوانند، "یک تهدید برای بقای خود" دیده اند. همین امر سبب شده است تا سازمان استخبارات پاکستان به تقویت طالبان تلاش کند، به طوری که "این گروه بتواند کرزی و دوستان هند را سرنگون کند".

یوسف، تحلیلگر سیاسی می گوید که ترس این وجود دارد که پس از سال 2014 تروریستان به فعالیت های خود ادامه دهند و حتا به کشورهای همسایه گسترش یابند. او هشدار می دهد که افغانستان می تواند "میدان جنگ نیابتی برای هند و پاکستان" تبدیل شود.