تلاش میانجی‌ها برای همکاری ایران و امریکا در افغانستان
۱۳۹۸ مرداد ۲۵, جمعه
سه منبع آگاه از این قضیه به رویترز گفته اند که این میانجی ها از ماه ها به این سو پیام هایی را به گونۀ محرمانه میان واشنگتن و تهران رد و بدل می کنند تا دو طرف را، در زمانی که تنش های شان به اوج خود رسیده اند، روی یک سلسله موضوعات به مذاکره بکشانند.
یکی از این منابع که نخواست نامش فاش شود، به رویترز گفت: "افغانستان منطقه ای است که می تواند زمینه مشترکی برای دو طرف باشد."
کاخ سفید از ابراز نظر در این باره خودداری کرده و وزارت خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا به درخواست مصاحبه در این باره پاسخی نداده است.
ایران رسماً هر گونه گفتگوی پشت پرده با ایالات متحده روی هر موضوعی را رد می کند.
ایالات متحدۀ امریکا و ایران هر دو علاقمندی مشترک دارند تا اطمینان حاصل کنند که خروج بیش از ۲۰ هزار تن از نیروهای بین المللی از افغانستان باعث جنگ داخلی و استقرار دوباره نظام مبتنی بر تعبیر سخت طالبانی نگردد و علاوه بر این، به القاعده و سایر گروه های تندرو سنی مذهب، اجازۀ گسترش فعالیت در منطقه داده نشود.
بر علاوه، کارشناسان منطقه ای می گویند ایران که اقتصادش به دلیل تحریم های امریکا ضربه خورده است، نمی خواهد دوباره شاهد سرازیر شدن موج گسترده مهاجران افغان در نتیجه افزایش خشونت در این کشور باشد.
ترامپ و تهران یک علاقمندی مشتریک دیگر نیز دارند: هر دو می خواهند نیروهای امریکایی از افغانستان خارج شوند.
با وجود این، تا هنوز هیچ نشانه ای دیده نشده است که ایالات متحده امریکا و ایران به خاطر همکاری در افغانستان حاضر باشند اختلافات شان را در مورد برنامه اتومی ایران و فعالیت های ایران در خاور میانه، کنار بگذارند.
یکی از پیام ها که از سوی ایران به واشنگتن منتقل گردیده و رویترز به آن دست یافته، از نگرانی های ایران در مورد گفتگوهای دولت ترامپ با طالبان در مورد خروج نیروهای امریکایی و مذاکرات بین الافغانی حکایت می کند.
یک مقام ارشد ایرانی در این پیام گفته است که زلمی خلیلزاد، دیپلومات افغانی الاصل امریکایی به دلیل اشتیاق بیش از حد در مذاکرات مستقیم با طالبان، دچار اشتباه شده است.
در این پیام آمده است که این رویکرد، در زمانی که طالبان از نظر نظامی نیز رو به پیشروی اند، به این گروه "برتری سیاسی" داده است. این پیام علاوه کرده است که رهبران طالبان به طرف ایرانی گفته اند که "هیچ چیزی کمتر از حکومت تحت ادارۀ طالبان" را که استوار بر حاکمیت "امارت اسلامی" باشد، نخواهند پذیرفت.
حکومت شیعه مذهب ایران از مدت ها در برابر طالبان سنی مذهب محتاط بوده اند. این روابط، وقتی که طالبان کم از کم هشت دیپلومات و یک خبرنگار ایرانی را در سال ۱۹۹۸ در دوران حکومت شان کشتند، نزدیک بود به جنگ منجر شود.
تلاش های پشت پرده
ارتباط مستقیم میان ایران و امریکا در تناقض واضح با تنش هایی است که این دو کشور را در آستانۀ یک درگیری نظامی قرار داده است. این تنش ها پس از آن اوج گرفت که ایران یک هواپیمای بدون سرنشین امریکایی را در ماه جون امسال در خلیج فارس سقوط داد و سپس حکومت ترامپ حملۀ هوایی تلافی جویانه بر ایران را اندکی پیش از اجرای آن متوقف کرد.
بر اساس گفته های دو تن از منابع آگاه در مورد موقف گیری های ایران و ایالات متحده، ایران در حالی که به روی مذاکره باز است، خواستار تعلیق تحریم های امریکا است که به هدف به صفر رساندن صادرات نفت این کشور وضع شده و ضربه بزرگی بر اقتصاد این کشور وارد کرده است.
در این پیام آمده است که به باور مقامات ایرانی، روند جدید صلح افغانستان چنان راه اندازی شود که در آن حکومت افغانستان نقش "مسلط" داشته باشد. تا حالا حکومت افغانستان از مذاکرات امریکا و طالبان بیرون بوده است.
این منابع گفته اند که تلاش های پشت پردۀ بسیاری به این امید وجود داشته است که همکاری دو کشور در مورد افغانستان بتواند به مذاکرات در مورد کاهش تنش بین دو کشور بیانجامد. تنش میان دو کشور زمانی شروع شد که در سال ۲۰۱۵ دونالد ترامپ به صورت یکجانبه از توافقنامه اتومی ایران خارج گردید.
یکی از این منابع آگاه در مورد موقفگیری های امریکا و ایران گفته است، اگر امریکا موضوعات ذیعلاقۀ مشترک در مورد افغانستان را بپذیرد "و بخواهد که با ایران به شکل مساویانه در مورد آن مسایل مشترک گفتگو کند، در این صورت ایران با ایالات متحده مذاکره خواهد کرد." این منبع علاوه کرد که ایران اکنون آن چه از ایالات متحده درک می کند این است که هیچ منافع مشترکی وجود ندارد.
یکی از این منابع که نخواست نامش افشا شود، گفت که مایک پمپئو، وزیر امور خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا و جان بولتون مشاور امنیت ملی این کشور مخالف هر گونه رفع تحریم ها علیه ایران اند و در گذشته با هر گونه گفتگو با این کشور در مورد افغانستان مخالف بوده اند و معتقدند که تهران خواستۀ ایالات متحده را نمی پذیرد. وزارت امور خارجۀ ایالات متحدۀ امریکا از اظهار نظر در این رابطه خودداری کرده است.
یک مقام ارشد سابق افغانستان اشاره کرد که بعد از سقوط حاکمیت طالبان توسط نیروهای امریکایی، ایران روابطی با طالبان برقرار کرد که می تواند از آن برای شکل دادن یک توافق صلح و بیرون شدن نیروهای امریکایی استفاده کند.
علی احمد جلالی که پس از حکومت طالبان، منحیث وزیر امور داخلۀ افغانستان کار کرده است، گفت که نقش ایران "می تواند بسیار ارزشمند باشد و این یک فرصت بسیار خوب برای ایران است."
گزارش ها حاکی است که تهران روابط خود با رده های بالایی مقامات طالبان را حفظ کرده و پناهگاهی برای برخی از خانواده های این شورشیان است. به گفتۀ مقامات غربی، این کشور مقداری سلاح را در اختیار شورشیان قرار داده تا بر فشار بر نیروهای امریکایی در نزدیکی مرز خود بیافزایند.
پمپئو ایران را به "همدستی" با طالبان متهم کرده است، اما برخی از کارشناسان منطقه در مورد این که تهران در صورت به قدرت رسیدن دوبارۀ طالبان به این سیاست خود با آنان ادامه دهد، مخالف اند. این کشور همچنان طالبان را به عنوان نیروی بر شد گروه «دولت اسلامی» یا داعش در افغانستان می داند.
تهران در حدود دو دهه اخیر از حکومت های افغانستان حمایت کرده و در کابل نیز نفوذ دارد. ایران روابط خود را با سران هزاره های شیعه که سومین گروه بزرگ قومی در افغانستان است و همچنان با شخصیت های پرنفوذ سایر گروه های قومی حفظ کرده است.
کارشناسان منطقه ای می گویند یک هدف مشترک دیگری که تهران و واشنگتن دارند، جلوگیی از تبدیل شدن افغانستان به گروه های افراطی سنی، به ویژه گروه موسوم به «دولت اسلامی» یا داعش است.
رایان کروکر، سفیر سابق ایالات متحده امریکا در کابل، گفت پاسخ این سوال هنوز روشن نیست که آیا ایران می تواند نقش تاثیرگذار در تلاش های صلح داشته باشد و آیا واشنگتن چنین اجازه ای را به ایران خواهد داد یا نه.
او علاوه کرد: "من به خاطر سیاستی که حکومت ترامپ در مورد ایران پیش گرفته است، به این که آن ها (میانجی ها) کدام علاقمندی را در این رابطه جلب کنند، شک دارم. می ترسم که این کاروان به منزل مقصود نرسد."
(SS/AF(Reuters