مصالحه با طالبان در گفتگوهاي واشنگتن

حامد کرزي مصالحه با طالبان را يک اولويت حياتي ميداند تا حدي که در پي بالا گرفتن تنش ميان کابل و واشنگتن بر اثر سخنان انتقادي حامد کرزي، وي حتا هشدار داده بود که در صورت افزايش فشارها به طالبان خواهد پيوست.

البته تاهنوز هيچ ميکانيزم مشخصي براي مذاکره و مصالحه با طالبان وجود نداشته است. قرار بود در جرگهي صلح در مورد ميکانيزم مصالحه صحبت شود، اما براساس گزارشها، حکومت افغانستان طرحي را براي مذاکره با طالبان و حزب اسلامي آماده کرده است که اعطاي پناهندگي به رهبران اين دو گروه، بخشي از آن است. گفته مي شود اين طرح در واشنگتن مورد گفتگوي دو طرف قرار خواهد گرفت.

معصوم ستانکزي، مشاور رييس جمهور روز شنبه در کابل گفت: «يکي از اهداف عمدهي دولت افغانستان اين است که هرکس که به برنامهي صلح ميپيوندد، قانون افغانستان را قبول مي کند، حق دارد که امنيت شان تامين شود، براي آنها مصوونيت داده شود. حالا، افغاني که مصوونيت او در هرجاي تامين شده بتواند، به شرطي که مخالفت و جنجال مسلحانه دست بکشد و منجر به اين شود که در افغانستان صلح بيايد، به خاطر آن، ما تمام تلاشهاي خود را خواهيم کرد».

در همين حال در آستانهي سفر حامد کرزي به واشنگتن، طالبان در يک اعلاميهاي گفتند که جنگ عليه نيروهاي خارجي را تشديد مي کنند. برخيها اين موضعگيري طالبان را به مفهوم آشتي ناپذيري اين گروه تعبير کردند.

نور الحق علومي، تحليلگر مسايل امنيتي کشور معتقد است که طالبان با اين کار خود، در صدد تشويش اذهان عمومي اند: «پيام عمدهاش (طالبان) اين است که گويا اگر شما (نيروهاي خارجي) با ما ميجنگيد، ما هم آمادگي داريم. اگر شما پلانهاي محاربوي براي امسال داريد، گويا ما هم براي سال جاري، زير نام الفتح پلانهاي جنگي خود را داريم که ميتوانيم در سطح افغانستان به پيش ببريم. يعني گويا اين که ما ناتوان نيستيم، و هنوز در جاي خود توانمند هستي».

در صحبتهاي رييس جمهور حامد کرزي در مورد مصالحه با طالبان آشفتگي بارز ديده ميشود. او از ملا محمد عمر رهبر گروه طالبان و گلبدين حکمتيار، رهبر حزب اسلامي، به تکرار بدون هيچ پيش شرطي خواسته است که به روند مذاکرات صلح بپيوندند. اما در مقالهي خود در واشنتگن پست، در آستانهي سفر به واشنگتن، نوشت که مذاکره با آنهايي امکان پذير است که قانون اساسي افغانستان را بپذيرند و رابطهي خود را با گروه القاعده قطع کنند.

به گفتهي سرور جوادي، نمايندهي مردم در پارلمان کشور، هرگاه طالبان و حزب اسلامي قانون اساسي افغانستان را بپذيرند، ديگر نيازي به مذاکره و مصالحه نيست.

برعلاوهي اختلاف ديدگاهها در سطح جهاني، در داخل کشور نيز انسجام و توافق نظر در مورد مصالحه با طالبان و حزب اسلامي وجود ندارد. اظهارات اقشار مختلف مردم نشان ميدهد که نگراني اصلي اين است که شريک ساختن طالبان در قدرت، منجر به از دست رفتن دستاوردهاي چند سال گذشته و ارزشهاي تسجيل يافته در قانون اساسي کشور شود. همچنان اين نگراني نيز در ميان آگاهان مسايل سياسي مطرح است که طالبان از القاعده و سازمانهاي تروريستي و نيز سازمانهاي جاسوسي کشورهاي همسايه، تاثيرپذير اند و اين مساله، خطر طالبان در افغانستان را بيشتر ميسازد.

سرور جوادي معتقد است که سه ضلع يا ديدگاه در مورد مصالحه با طالبان، در کشور وجود دارد.

جوادي ميافزايد: «ضلعي که کاملا جانبدار پيوستن طالبان و حکمتيار به دولت است و توسط شخص آقاي کرزي و حلقهي اطرافيانش حمايت ميشود؛ ضلعي که کاملا مخالف پيوستن آنها است و حضور آنها را در سياست افغانستان نميپذيرد؛ ضلعي که شک و ترديد دارد در روند صلح و مذاکره و آنها ارزشي فکر ميکنند که بالاخره قانون اساسي قرباني ميشود يا پذيرفته ميشود».

روز گذشته، همزمان با سفر آقاي کرزي به واشنگتن، تعداد زيادي از قربانيان جنگهاي اخير خواهان درنظرگرفتن ديدگاهها و خواستهاي خود در روند مصالحه شدند.

نادر نادري، کميشنر کميسيون مستقل حقوق بشر که در حضور قربانيان در مورد عدالت انتقالي صحبت ميکرد، گفت: «هيچ مصالحهاي نميتواند موفق، دوامدار و پايدار باشد که تنها در سطح سياسي صورت بگيرد. اين مصالحه بايد نظرات و افکار شما را در خود داشته باشد و بايد ميکانيزمهايي را در خود داشته باشد که خاطرات، تجارب و دردهاي آن دوستها و برادران و خواهراني مثل شما (آسيب ديدگان) را در خود گنجانيده باشد و برايش ميکانيزمي ايجاد کرده باشد که اين التيام بخشي، شامل حال تمام اقشار مردم و گروههاي مختلف در کشور شود».

اما به گفتهي نهادهاي مدني، در تلاشهاي جاري براي مصالحه با طالبان، ديدگاههاي قربانيان و نهادهاي مدني، مطرح نيست.

سرور جوادي ميگويد حامد کرزي فکر ميکند که در جنگ با طالبان، پشتونها قرباني ميشوند و به اين دليل، خواهان ختم جنگ از طريق مصالحه است. با آنکه صلح خواست همهي افغانها است، اما به باور تحليلگران، مصالحهي سنجيده ناشده، قرباني بيشتر ميگيرد: هرگاه مصالحه به شکلي باشد که به تفکر و انديشهي طالباني به نوعي مشروعيت و قدرت بدهد، آن زمان جوانان بيشتر خصوصا در مناطق جنوب کشور، قرباني افراطگرايي خواهند شد؛ مناطقي که بيشترين آسيب را از وجود طالبان و تروريزم ديده اند.

در مورد مصالحه و مذاکره با طالبان و حزب اسلامي، تاهنوز آنچه انجام يافته بيشتر يا ابراز حمايت بوده و يا مخالفت، اما به صورت تحقيقي-علمي مسالهي مصالحه با طالبان کمتر مورد بررسي قرار گرفته است. به باور برخي تحليلگران، اين مساله را که آيا مصالحه با طالبان و آوردن شان به قدرت به ختم جنگ و ايجاد ثبات در کشور خواهد انجاميد، کسي تضمين کرده نميتواند. زيرا، کل مشکلات افغانستان، وجود طالبان نيست. بلکه معضل، منطقهاي است.

در همين حال، تصور غالب در ايالات متحدهي امريکا اين است که طالبان بايد از طريق نظامي تضعيف گردند و مصالحه هم در صورتي صورت بگيرد، که طالبان از موضع ضعف وادار به مصالحه گردند. اعزام سي هزار سرباز در جريان سال جاري، بخشي از اين استراتژي است.

گزارشگر:عارف فرهمند

ويراستار: رسول رحيم