معلولان ذهنی افغانستان؛ بیماران بی پناه

محمد، یک جوان افغان دچار معلولیت روانی است. او از آزار و اذیت کودکان و جوانان در کوچه شکایت دارد: "مرا کودکان دیوانه می گویند، خیلی تکلیف دارم".

مادر محمد می گوید که پسرش در دو سالگی دچار چنین مریضی شده است. داکتران به پدر و مادر محمد گفته اند در صورتی که پول زیاد داشته باشند، می توانند پسرشان را تداوی کنند.

مادر محمد می گوید به خاطر تکلیفی که پسرش دارد او را به مکتب نفرستاده و پولی در اختیار ندارد که پسرش را تداوی کند: "پیسه نداشتیم، اورا به داکتر نبرده ایم. وقتی پیسه نباشد نمی شود".

خانواده محمد می گوید نمی خواهند برای پسرشان زن بگیرند. آن ها به این باورند که پسرشان قادر به تشکیل خانواده و تامین معیشت آن نیست. آنها گاهی محمد را به دلیل سروصدایی که در خانه راه می اندازد، از حویلی بیرون می کنند.

سو استفاده از بیماران روانی

همسایه ها و هم کوچگی های محمد از بیماری او سو استفاده کرده و از او کار می کشند. میرویس که هم کوچگی محمد است، می گوید مردم نه تنها او را تحقیر می کنند بلکه در بسا موارد صبح تا شام او را وادار به کارهای سنگین می کنند و در آخر روز برایش پول نا چیزی می دهند: "بعضی ها سر او کار می کنند و در آخر روز برایش 15 یا ده افغانی داده اند. این چشم دید خودم است". این در حالی است که یک کارگر عادی حداقل در برابر کار یک روز 400 افغانی می گیرد.

اما دخترانی که معلولیت ذهنی دارند، نسبت به پسرها شرایط نگران کننده تری دارند. فرشته، دختری که معلولیت روانی دارد به این امید است که با مراجعه به شفاخانه صحت روانی، بهبود یابد.

مادر فرشته می گوید دخترش از کودکی به این مرض مبتلا بوده و حالا که صنف پنجم مکتب را نیز تمام کرده، تکلیفش نسبت به گذشته حادتر شده است.

مریضی فرشته زمانی شدت گرفت که همصنفانش او را دیوانه خطاب کرده و آزار و اذیت در مکتب و اجتماع را بر او بیشتر کردند. خانواده فرشته چند بار اورا نزد داکتر و ملا برده و برای او دوا و تعویذ گرفته اند، اما این تلاش ها نتیجه ای در پی نداشته اند.

مادر فرشته می گوید: "پیش یک ملا بردم. ملا برایش کتاب باز کرد و گفت تعویذی می دهم که اعصابش آرام شود. وقتی تعویذ را دادم حالتش بدتر شد".

مادر فرشته می گوید با آن که دخترش خواستگار داشت، ولی به دلیل مریضی اش او را نامزاد نکرده است. او می گوید بودن فرشته در خانه مشکل خلق می کند و راضی است تا دخترش در شفاخانه بیماری های روانی، "مرستون" نگهداری شود.

یگانه مرکز تداوی بیماران روانی

شفاخانه صحت روانی در کابل یگانه مرکز برای تداوی بیماران روانی است. این شفاخانه حکومتی است و خدمات آن رایگان می باشد. در این مکان ده ها مریض روانی بستری هستند.

داکتر سیما یکی از داکتران معالج در این شفاخانه می گوید مریضانی که تکلیف خفیف و متوسط دارند تا اندازه یی قابل تداوی هستند؛ اما مریضان شدید قابل تداوی نیستند: "شکل شدید این مرض هرگز نمی توانند به مکتب بروند و شکل خفیف و متوسط با مشکل می توانند چیزی یاد بگیرند".

سیما می گوید حکومت و سازمان های غیردولتی هیچ برنامه ای برای تداوی اشخاص دارای عقب ماندگی ذهنی ندارد. بیماران روانی در این شفاخانه بستر نمی شوند و داکتران فقط شیوه های تداوی را به والدین این مریضان توصیه می کنند.

در حال حاضر کسانی که دارای مریضی روانی حاد هستند از سوی اداره "سره میاشت" نگهداری می شوند. این اداره مریضان مرد را در هرات و مریضان زن را در کابل نگهداری می کند.

در همین حال بخش حمایت از معلولان کمیسیون مستقل حقوق بشر می گوید حکومت و سازمان های غیردولتی برنامه ها و مراکز خاصی برای توانبخشی معلولان ذهنی ندارند.

محمد اسعد ساپی، مسوول بخش "حمایت از حقوق اشخاص دارای معلولیت" در کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می گوید در حال حاضر برنامه مشخصی برای توانبخشی معلولان ذهنی وجود ندارد.

او می گوید تلاش ها جریان دارد تا به معلولان ذهنی نیز مانند معلولان جسمی، معاش در نظر گرفته شود و در قانون معلولان چنین مریضانی از امتیازهای بیشتری برخوردار شوند.

دویچه وله / حسین سیرت

ویراستار: عاصف حسینی