چرا ایرانی‌ها اصلاَ پای صندوق‌های رای می‌روند؟

در این گفتگو با پروفیسور سعید پیوندی به این سوال پرداخته شده است.

دویچه وله: ایرانی ها ظاهراً تکیه چندانی به قانون ندارند. با استفاده از راه های مخفی سعی می کنند با بی احترامی به قانون در برابر سیستم سیاسی در این کشور اعتراض نمایند. با آنهم؛ اما چرا به طور وسیعی در انتخابات اشتراک می کنند؟

پیوندی: ایرانی ها بیشتر به اهمیت هر انتخابات برای جامعه این کشور توجه دارند. به همین دلیل نیز میزان اشتراک آنان در انتخابات گاهی خیلی بلند می باشد و زمانی هم برخلاف آن. همچنان اینکه این انتخابات چه امیدواری هایی را در اجتماع تحریک می کند. طور مثال وعده انتخاباتی رئیس جمهور روحانی در انتخابات چهار سال قبل مبنی بر اینکه تنش های اتومی را پایان می دهد و کشور را از انزوا بیرون می کند، در انتخابات نقش داشت. میزان اشتراک مردم در آن انتخابات حدود ۷۳ درصد بود، یعنی خیلی بلند. مردم فکر می کنند با اشتراک خود در انتخابات می توانند نیرو های معتدل را حمایت کنند، نیروهایی که شاید وضعیت را بدتر از این نکنند و یا هم شاید به سمت بهبود سوق بدهند.

دویچه وله: فعلاَ مثل همیشه، قبل از انتخابات، فضا به شدت هیجانی است. مشاجرات شدید میان رأی دهندگان و آنانی که نمی خواهند رأی بدهند جریان دارد. از یک جانب فعالین از مردم تقاضا دارند تا با اشتراک در این انتخابات از انشعاب در اجتماع جلوگیری نمایند و حتی اگر خیلی هم محدود، در تأثیرگذاری برای آینده نقش خود را ادا نمایند. از جانب دیگر منتقدین به این باور اند که از رای آنها برای مشروعیت دادن نظام سوء استفاده می شود. کدام یک از این دو دیدگاه به واقعیت نزدیک تر اند؟

پیوندی: فکر می کنم در هردو دیدگاه بخشی از واقعیت نهفته است. اما آنچه روشن است، اینست که انتخابات در ایران، انتخابات آزاد نیست. در اعتقادات محکم مذهبی نامزدها برای تحکیم سیستم جمهوری اسلامی در ایران هیچ تردیدی وجود ندارد. اما تفاوت هایی میان نامزدها وجود دارند که در نهایت تأثیرات خیلی مهمی بر جا خواهند گذاشت. نامزدان محافظه کار رأی دهندگان ثابت خود را دارند. اما هرقدر میزان اشتراک مردم در این انتخابات بیشتر باشد، به همان پیمانه شانس بهتری برای نامزدهای معتدل مهیا خواهد شد.

نیروهای لیبرال می خواهند با اشتراک خود در انتخابات از افزایش تنش ها در وضعیت کنونی که حتی منجر به جنگ خواهد شد، جلوگیری کنند. به این معنی که: هر کی در انتخابات اشتراک نماید، می تواند به اهداف کوتاه مدتی برسد و یا هم حتی دستاوردی ملموسی داشته باشد. از جانب دیگر میزان اشتراک مردم مهر تأیید برای سیستم کنونی نیز می تواند باشد.

دویچه وله: مردم ایران در ۱۰۰ سال اخیر سه انقلاب را تجربه کرده اند. با آنهم این تحولات نتوانست دموکراسی واقعی را در پی داشته باشد. چگونه جامعه مدنی ایران قادر خواهد بود که با امکانات کنونی به اهداف خود برسد؟

پیوندی: جامعه مدنی در نخست باید توسعه نماید و بعد از آن می تواند اعمال نفوذ کند. در سیستم سیاسی ما توازن وجود ندارد. حکومت همه را تحت کنترول خود دارد، به شمول درآمد فروش نفت، امور نظامی، استخبارات و قضاء. فقط رئیس جمهور می تواند انتخابات شود. اما حکومت می تواند انتخابات را به گونه یی راه اندازی کند که در نتیجه فقط تغییرات بسیار کم و محدودی را در پی داشته باشد. با امکانات کنونی، هرگز از این وضعیت بیرون نخواهیم شد. ما باید زمینه هایی را ایجاد کنیم و نیروهایی را حمایت کنیم که بتوانند بر نهادهای دیگر اعمال نفوذ نمایند.

دویچه وله: چگونه این نیروها ایجاد خواهند شد؟

پیوندی: از درون جامعه. با روشنگری در میان عوام، در دانشگاه ها و در محلات کار. جامعه باید به حق شهروندی خود آگاه شود. ما در ده سال اخیر تجارب خیلی با اهمیتی داشتیم. نمونه بارز آن نهضت زنان در ایران است. این زنان برای حقوق مساوی مبارزه می کنند و توانسته اند وزنه قابل ملاحظه ای را در جامعه تشکیل بدهند. اما این نیروها تنها اند. ما به نهضت های دانشجویی و اتحادیه های کارگری نیاز داریم. دانشجویان در حال حاضر خیلی با مسایل سیاسی درگیر اند و به این ترتیب خیلی به سادگی می توانند مورد هدف قرار گیرند. همچنان ما نیاز به خطوط شفاف داریم. مثل منشور ۷۷ پراگ، نهضت مردمی چکسلواکیا از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۲. با چنین یک نهضتی قادر خواهیم شد خیلی از نارسایی ها و ناگواری ها را علامت گذاری کنیم و آنهایی را که از چنین یک وضعیتی ناراضی اند برای تغییر مورد حمایت قرار داده و آنان را تجهیز کنیم. جامعه نیاز به چشم انداز دارد و نیز فعالیت و کار برای ایجاد تغییر باید مفاد و سودی را نیز در پی داشته باشد.

پروفیسور سعید پیوندی استاد جامعه شناسی در دانشگاه نانسی در فرانسه می باشد.

گفتگوکننده: شبنم فون هاین/ ن. ف.