گزارش کنفرانس عدالت انتقالي ودموکراتيک ساختن دربرلين

سبب مي شوند که دولت افغانستان ، بسيارمحافظه کارانه به اين پديده برخورد کند.

کشورهاي زيادي مانند افغانستان وجود دارند که پس ازسالها جنگ تجاوزي ويا جنگهاي داخلي ، اکنون فرصتي به دست آورده اند تا به ايجاد نظامهاي دموکرات سياسي بپردازند. اين کشورهارا دراصطلاح سياسي به نام " کشورهاي بعدازمنازعه " ياد مي کنند.

جنايات ضد بشري ، جرايم جنگي ، قتل عامها ونسل کشيهايي که درجريان اين جنگها درکشورهاي بعد ازمنازعه به وجود آمده اند، يک فضاي خطرناک ومخرب بي اعتمادي خلق مي کنند، ومانع رسيدن به تفاهم ملي که يکي ازپيش شرطهاي اساسي بازسازي مادي ومعنوي اين کشورها اند مي گردند.

براي ايجاد حسن تفاهم دربين احاد جامعه ، دلجويي واعاده حيثيت ازقربانيان ، سپردن متهمان به جرايم به محاکم عادل وصالح؛ ودرنهايت براي جلوگيري ازتکرار همچوفجايع درآينده ، درآغازانعقاد توافقات صلح ، فصلي براي تطبيق عدالت انتقالي يعني رسيدگي به جرايم دوران جنگ اختصاص داده مي شود.

درکنفرانس پترزبرگ که درماه دسمبرسال 2001 ميلادي بدنبال سقوط رژيم طالبان دايرگرديد، ودرآنجا شالوده يک حکومت پس ازطالبان مطابق به موافقت نامه اي گذاشته شد، درمورد عدالت انتقالي اشارهء قانونمندي صورت نگرفته است. صرفاً تذکري ازتشکيل کمسيون مستقل حقوق بشرافغانستان مي رود، وبه بدين ترتيب کارعدالت انتقالي نيز عملاً به اين کمسيون واگذارمي شود.

چهارسال پس ازکنفرانس بن دستآوردهايي که داريم فقط محدود به کاربسيارباارزش کمسيون مستقل حقوق بشرافغانستان زيرعنوان " صداي مردم براي تامين عدالت انتقالي " ، و "برنامه عمل دولت افغانستان " براي تامين عدالت انتقالي مي باشد. سند نخستين حاکي ازکارهاي مقدماتي درسطح مشورتهاي ملي است وسند دوم پيش بيني هاي دولت افغانستان است براي ترتيب يک استراتژي وبرنامه جهت چگونگي برخورد به عدالت انتقالي که احتمالاً تدوين اين استراتژي درسال 2007 تکميل خواهد گرديد.

ازجانب ديگرتجارب جهاني نشان مي دهند که برعلاوه دولتها؛ مردم وکمسيونهاي مستقل حقوق بشربايد نقش اساسي اي درجمع آوري اسناد ويافتن حقايق داشته باشند وفضاي مساعد فرهنگي وسياسي را جهت تطبيق وپياده ساختن موفقانه عدالت انتقالي به وجود آورند.

طبعاً تطبيق عدالت انتقالي کارآساني نيست ودرکنارمسائل بالا به آموختن ازتجارب ديگران نيزضرورت احساس مي گردد. تازه ترين تجربه همايشي بين القاره اي ازفعالان حقوق بشرکشورهاي آسيايي دربرلين بود که نمايندگان افغانستان نيز درآن شرکت داشتند.

مصاحبه با آقاي سيد آصف حسيني

پيرامون کنفرانس

عدالت انتقالي ودموکراتيک ساختن

برخورد نسبت به گذشته مشقت بار

به روزهاي 20 و21 ماه اپريل ، با ميزباني فريدريش ايبرت شتفتونگ ، واچ اندونيزيا ، و دويچه کميسيون يوستيسيا، کنفرانس دوروزه اي زيرعنوان " عدالت انتقالي ودموکراتيک ساختن – برخورد به گذشته مشقت بار" درهوتل ماري تيم برلين برگذارشده بود.

دراين کنفرانس برعلاوه موسسات ذي علاقه بين المللي وآلماني ، هيئتهاي نمايندگي اي ازافغانستان ، کمبوديا، تيمورشرقي ، اندونيزيا، جاپان ، جمهوري خلق چين ، کورياي جنوبي ، سري لانکا، وتايلند نيز شرکت نموده بودند.

اعضاي هيئت نمايندگي افغانستان عبارت بودنداز:

1- خانم ناجيه حنيفي ، همآهنگ سازنده پروژه هاي فريدريش ايبرت شتفتونگ درافغانستان

2- سيد آصف حسيني عضو " جرگه رهبران جوان "و

3- نعمت الله ابراهيمي پژوهشگر مرکزتحقيقاتي دولت هاي بحران زده .

دراين جا توجه شمارا به مصاحبه اي با اقاي سيد آصف حسيني جلب مي نمائيم :

دويچه ويله : آقاي حسيني به برنامه حقوق بشرراديوي دويچه ويله صداي آلماني خوش آمديد. آقاي حسيني ممکن است درآغازبراين سوال روشني بياندازيد که چرا چهارسال پس ازتاسيس کمسيون حقوق بشرافغانستان ، هنوزکاردرراستاي تطبيق عدالت انتقالي ازسطح براه انداختن مشورتهاي ملي توسط کمسيون مستقل حقوق بشرافغانستان و تدوين يک برنامه عمل توسط دولت پيش نرفته است؟

حسيني: شايد يکي ازدلايل عمده اش اين باشد که درافغانستان ظاهراً انتخابات به وجود آمده است وصاحب يک حکومت وپارلمان وهمچنان تاحدودي نهادهاي اجتماعي استيم . اما واقعيت ازنظرشخصي من اين است که افغانستان هنوزدربحران به سرمي برد، وهنوزامنيت دربسياري ازمناطق تامين نه شده است. دولت مرکزي نتوانسته است که سيطره خود را درکل افغانستان گسترش دهد. وقتي که کشورهنوزدرچنين شرايط به سرمي برد، تمايل به نزديک شدن به عدالت انتقالي ؛ وقت زيادي را دربرمي گيرد.

دويچه ويله : آقاي حسيني ، آيايکي ازمهمترين دلايل بطي بودن اين نيست که دربين مقامات افغانستان اين نظرشايع باشد که تلاش براي تطبيق عدالت انتقالي ؛ مخل صلح وثبات درکشوراست؟

حسيني : افغانستان علي رغم شباهتهايي که باکشورهاي ديگرداشت واين شباهتها دردوره بحران وسرنوشت بعدازبحران شباهت دارند- روشها وچگونگي برخورد با عدالت انتقالي دراين کشورها وافغانستان بسيارتفاوت دارند. يکي ازدلايل آن اين است که ؛ هنوزکه هنوزاست، نهادها وعناصرمخالف عدالت انتقالي واشخاص غيردموکرات دردرون حکومت وساختارهاي مختلف جامعه سيطره دارند، وهنوزحکومتهاي محلي درگوشه وکنارافغانستان ديده مي شوند. تمام اينها سبب مي شوند که دولت افغانستان ، بسيارمحافظه کارانه به اين پديده برخورد کند.

دويچه ويله : آقاي حسيني ؛ براي تطبيق عدالت انتقالي به يک فضاي مناسب سياسي وفرهنگي ضرورت است، اين درحالي است که به جزازکمسيون مستقل حقوق بشرافغانستان ، سايرانجمنهاي حقوق بشرافغانستان کمتربه اين موضوع توجه مي کنند. آيا اينهم يکي ازدلايل کندي تطبيق عدالت انتقالي درافغانستان نيست؟

حسيني :من فکرمي کنم درافغانستان يکي ازمشکلات ديگري که دراين پروسه وجود دارد اينست که بين قربانيان جنگ وکساني درجنايات جنگي وجنايات سازمانيافته دخيل بوده اند، يک ارتباط به وجود آمده است، يعني کاملاً تفکيک شده نيستند. زيرا افغانستان سه دوره راپشت سرگذاشته است، هرسه دوره بايد تاحدامکان همنوا مورد ملاحظه قراربگيرند- دوره کمونيستها، دوره جنگهاي داخلي و سرانجام دوران طالبان – يکي ازدلايلي که عدالت انتقالي بسيارطولاني مي شود ، درهمينجا است. تلاش مي کنند تااين پروسه تحت تاثيرتبليغات قرارنگيرد.

دويچه ويله : آقاي حسيني ازنظرشما امکان تشکيل يک کمسيون حقيقت يابي تا کجا وجود دارد وچقدرمي تواند مثمرباشد؟

حسيني : تمايل به عدالت خواهي دربين اکثرمردمي که فعلاً درافغانستان زندگي مي کنند وجود دارد. اما درافغانستان يک تعريف خاص ازعدالت وجود ندارد. هرکس را که ببينيد خودش را مستقيماً وياغيرمستقيم قرباني دوره هاي مختلف بحران درافغانستان مي داند. درچنين حالتي ايجاد کمسيون حقيقت يابي اي که بتواند تمام ملاحظات را درنظرداشته باشدوبطورمستقل عمل بکند، واين پروسه تاحدممکن به دورازتبليغات صورت بگيرد وازنفوذ نهادهاي حکومت وغيرحکومت به دورباشد، کمي مشکل است وشايد نتوانيم به زوديها آنرا ايجاد نمائيم .

دويچه ويله : آقاي حسيني دراخيرآرزو داريم اززبان شما بشنويم که آن درسهايي از اين کنفرانس که مي توانند براي افغانستان استخراج شوند کدامها اند؟

حسيني :

- ما به اين نتيجه رسيديم که بايد بسياربا احتياط ودقيق اين پروژه شکل بگيرد وبه مرورزمان پيش برود. صحت اين پروسه عدالت انتقالي مهمتراز زمان وشرايط اجتماعي وسياسي است.

- ايجاد کمسيون حقيقت يابي احتياج به حمايت نهادهاي مدني دارد. يعني نهادهاي مدني به حيث يک پل ارتباطي بين مردم وقربانيان مي توانند خوب عمل بکنند وما احتياج داريم تا نهادهاي مدني را بيشترازپيشتر تقويت کنيم .

- مستند سازي وبه دست آوردن مدارک لازم اين پروسه دردوره هاي مختلف بايد شروع شود- که هنوزشروع نه شده است ومدت طولاني را دربر مي گيرد.

- مهمترين چيزآن است که درزمان هيچگونه تعجيل صورت نگيرد.

همه مسائل به يک طرف ؛ پروسه عدالت انتقالي حمايت جامعه جهاني را نيازدارد.