آیا خلیلزاد می‌تواند به جنگ ۱۷ ساله در افغانستان پایان دهد؟
۱۳۹۷ شهریور ۱۴, چهارشنبه
مایک پومپئو وزیر خارجه ایالات متحده امریکا گفته است که خلیلزاد سفیر پیشین ایالات متحده امریکا در افغانستان و عراق، بار دیگر فعالیتش را به عنوان عضوی در تیم وزارت خارجه برای پیشبرد روند صلح و پایان دادن به جنگ افغانستان آغاز کرده است.
به دنبال حمله القاعده به برج‌های تجارت جهانی در نیویارک، ایالات متحده امریکا و متحدان ناتو به افغانستان حمله کردند و در نتیجه آن طالبان شکست خوردند. ۱۷ سال پس از شکست طالبان، این گروه به خطر جدی برای افغانستان تبدیل شده و تحلیلگران به این باورند که بحران افغانستان از راه جنگ حل نمی‌شود.
خلیلزاد در حالی به عنوان مشاور وزارت خارجه امریکا ماموریتش را آغاز می‌کند که در ماه‌های اخیر گفتگوها بین مقامات امریکا و طالبان آغاز شده و دو طرف چند بار باهم گفتگو کرده‌اند. در ۱۷ سال گذشته طالبان هرگونه مذاکره با حکومت افغانستان را رد کرده و گفته است که مستقیما با مقامات امریکایی مذاکره می‌کند.
تحلیلگران می‌گویند خلیلزاد با شناختی که از افغانستان و منطقه دارد می‌تواند نقش سازنده‌ای در روند صلح بازی کند. داکتر نادر حساس تحلیگر مسایل سیاسی گفت: «ما معتقد هستیم و امیدواریم که ایشان مشوره‌های مثبت و فیصله کننده به وزارت خارجه امریکا ارائه کند و در نتیجه راه حلی برای قضیه افغانستان پیدا شود.»
موسی فریور استاد علوم سیاسی در دانشگاه کابل به این نظر است که خلیلزاد به دلیل آشنایی با فرهنگ و زبان مردم افغانستان و شناختی که از پاکستان دارد می‌تواند به عنوان یک فرد نقش موثر داشته باشد ولی پایان جنگ زمانی ممکن است که پاکستان هیچ راهی جز قطع رابطه و سرکوب گروه‌های تروریستی در مناطق قبایل نداشته باشد و فشار کافی بر آن کشور وارد شود.
آقای فریور گفت: «امیدوارم که این بار نه به شکل تصنعی بلکه به شکل واقعی فشار کافی بر پاکستان وارد شود تا آن کشور مجبور شود طالبان را وادار به مذاکره کند.»
معمار بنای کج؟
زلمی خلیلزاد که خود امریکایی افغانی‌الاصل است، به باور آگاهان شناخت خوبی از جامعه، سیاست و فرهنگ افغانستان دارد و تجارب خوبی به عنوان سیاستمدار کهنه‌کار در کارنامه‌اش دارد. آقای خلیلزاد روابط خوبی با رئیس جمهور غنی دارد و پس از حضور ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۰۱، نقش اصلی را در سیاست افغانستان بازی کرده است.
بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ خلیلزاد به عنوان سفیر امریکا در افغانستان فعالیت می‌کرد. قانون اساسی جدید با تلاش‌های او تصویب شد و او را به عنوان یکی از معماران حکومت پس از پروسه بُن می‌شناسند.
آقای فریور می‌گوید یکی از انتقادهای اصلی این است که خلیلزاد در سال ۲۰۰۱ به عنوان بازیگر مهم کنفرانس بُن، نتوانست همه بازیگران را در قدرت شریک کند که در نتیجه جنگ یک بار دیگر شدت گرفت. فریور گفت: «ایشان اجازه ندادند که یک کنفرانس جامع الاطراف برگزار شود و تمام جوانب ذیدخل در قضیه افغانستان به مقیاس ملی شرکت کنند و بالاخره بنای افغانستان تا امروز کج گذاشته شد.»
برخی از آگاهان به این نظرند که طالبان باید به عنوان بخشی از واقعیت سیاسی در پروسه بُن در قدرت شریک می‌شد تا دردسرهایی که حالا افغانستان به آن گرفتار است وجود نمی‌داشت.
نقش پاکستان
افغانستان برای تامین صلح در افغانستان نیاز به همکاری پاکستان دارند. آگاهان می‌گویند زلمی خلیلزاد همواره سیاست ضد پاکستانی داشته و آن کشور را به مداخله در امور افغانستان متهم کرده است. حالا که قرار است آقای خلیلزاد در پروسه صلح افغانستان کمک کند، چنین پس زمینه‌ای برای خلیلزاد می‌تواند چالش‌زا باشد.
ایالات متحده امریکا اخیرا کمک ۳۰۰ میلیون دالری اش را برای پاکستان متوقف کرد. این مقدار پول برای پیشبرد جنگ با ترویسم سالانه به پاکستان داده می‌شد، ولی واشنگتن به این باور است که اسلام‌آباد به تعهداتش برای سرکوب گروه‌های تروریستی عمل نکرده است. به باور حکومت امریکا، پاکستان به گروه‌هایی در خاکش پناه می‌دهد که جنگ ۱۷ ساله را در افغانستان با امریکا به پیش می‌برد.
خلیلزاد در کتاب فرستاده نوشته است که دلیل اصلی مداخله پاکستان در افغانستان جضور هند، آب دریای کنر و شریک کردن طالبان در قدرت است. حالا تحلیلگران می‌گویند روند صلح افغانستان نیاز به همکاری پاکستان دارد و خلیلزاد در این زمینه دانش و تجربه لازم دارد. آقای حساس گفت: «توقع ما این است که ایشان با دانش دیپلوماتیک خود این معضل پیچیده را حل کند و روابط افغانستان را با منطقه و جهان بهبود بخشد.» آگاهان می‌گویند علاوه بر پاکستان، ایران و روسیه نیز در قضیه افغانستان مداخله می‌کنند و طالبان از حمایت این کشورها نیز برخوردار است.
ایالات متحده امریکا نیز اعلام کرده است که برای پایان دادن به جنگ ۱۷ ساله از هرگونه تلاش صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها حمایت می‌کند.
ح. همراز/کابل