ابزارهای عملی و مؤثر فشار بر طالبان چیست؟
۱۴۰۱ دی ۲۰, سه‌شنبه
به دنبال دستور طالبان برای منع زنان از کار در ادارات غیردولتی و همچنین ممنوعیت تحصیل زنان، این گروه با موجی از انتقادها و فشارهای بین‌المللی مواجه شد.
طالبان نه تنها به خواست‌های جامعه بین‌المللی و افغان‌ها در زمینه تحصیل و کار زنان پاسخ مثبت نگفته، بلکه همواره تاکید کرده اند که کشورهای دیگر در امور افغانستان مداخله نکنند. در تازه‌ترین مورد ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان گفته است: «تعامل ما با جهان براساس شریعت خواهد بود.»
مرتبط: آلمان زمینه تحصیل هزاران زن افغان را در خارج مهیا می‌کند
فیض الله جلال، استاد سابق دانشگاه کابل که حالا در آلمان به سر می‌برد، به این نظر است که رهبری طالبان به سادگی از «شریعت» مطابق برداشت‌های خود دست نخواهد کشید و تسلیم فشارها نخواهد شد، ولی به باور او جهان می‌تواند این گروه را تحت فشار اقتصادی قرار دهد: «یک بدنه مهم طالبان متوجه این موضوع شده و از تصم‌ها سخت ناراض است.»
اکثر کشورهای جهان حالا هم تعامل اقتصادی با طالبان ندارد و ملل متحد تاکید دارد که واریز شدن میلیون‌ها دالر به افغانستان صرفاً به هدف کمک‌رسانی است و این پول‌ها به دست طالبان نمی‌افتد.
به باور آقای جلال، تلاش‌های جهان برای وارد کردن فشار بر طالبان «سطحی و زودگذر» است و فشارهای اساسی هنوز بر این گروه وارد نشده است. او گفت در صورتی که امریکا بخواهد، می‌تواند فشارهای مؤثر و اساسی را از طریق قطر و اسلام آباد بر طالبان وارد کند. او افزود: «در این صورت فکر نمی‌کنم طالبان از خود سرسختی نشان دهند.»
مرتبط: خلیل حقانی: یک یا دو کیلو مواد کمکی مشکل افغانان را حل نمی کند
این در حالی است که در موضوع تحصیل و کار زنان، حتی کشورهای نزدیک به طالبان مانند پاکستان نیز از این گروه انتقاد کرده است، انتقادهایی که هیچ تاثیری بر طالبان نداشته است.
حمایت از عناصر معتدل در درون طالبان؟
برخی از رهبران طالبان در داخل این گروه نیز با ممنوعیت تحصیل، کار و آموزش زنان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت کرده اند.
عباس استانکزی، معاون وزارت خارجه طالبان چند روز پیش در مدرسه‌ای در لوگر گفت که حکومت داری با «افراط و تفریط» امکان ندارد. هرچند او به دستور خاصی اشاره نکرد، ولی تأکید نمود که اطاعت از هر دستوری واجب نیست.
استانکزی گفت: «ما مکلف به اطاعت از هر دستور نیستیم.» او افزود: «هر امری که خلاف شریعت باشد، پیروی از آن واجب نیست.» او علاوه کرد: «همه اعضای طالبان به شمول رهبران این گروه وقتی اشتباه می‌کنند باید برایش گفته شود که این کار خلاف شریعت است.»
این مقام ارشد طالبان گفت با آن که طالبان امریکا را از نظر نظامی شکست داده، ولی وقتی کمک به سیل زدگان مطرح می‌شود، هنوز محتاج آن کشور است.
تقویت مخالفان طالبان؟
با توجه به این که جامعه بین‌المللی حضور سیاسی و نظامی در افغانستان ندارد، اهرم‌های فشار زیادی بر طالبان نیز در عمل ممکن نیست. جامعه بین‌المللی تنها پولی که به افغانستان می‌فرستد به هدف کمک‌های بشری است که اگر آن هم متوقف شود، بحران گرسنگی تشدید می‌شود و خطر بروز یک فاجعه انسانی وجود دارد.
مرتبط: پوتسل خطاب به سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان : افغانستان وارد مرحه جدیدی از بحران می شود
فاضل سانچارکی، تحلیلگر سیاسی با توجه به این محدودیتی‌ها، دو گزینه احتمالی را برای فشار بر طالبان مطرح می‌کند. او گفت: «یکی از راه ها این است که طالبان از درون پارچه شوند.»
او به اختلاف‌های پیش‌آمده اخیر میان طالبان و پاکستان بر سر طالبان پاکستانی اشاره می‌کند. گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که در درون طالبان در مورد چگونگی برخورد با طالبان پاکستانی اختلاف نظر وجود دارد.
سانچارکی در مورد گزینه احتمالی دوم گفت: «باید در برابر طالبان نیرویی به وجود آید که بتواند قدرت این گروه را به چالش بکشد و طالبان حیات خود را در خطر ببینند.»
او معتقد است که در غیر این صورت طالبان حتی تا «دم مرگ» بر باورهای خود پافشاری خواهد کرد و از این باورها کوتاه نخواهد آمد.
با گذشت بیش از یک سال از حاکمیت طالبان، تاکنون به جز «جبهه مقاومت ملی» که به صورت پراکنده و بسیار محدود با طالبان در پنجشیر و اندراب‌ها درگیر شده است، هیچ حرکت نظامی دیگری علیه طالبان وجود ندارد. حرکت‌های سیاسی دیگری که در خارج شکل گرفته است، نیز فراتر از پخش اعلامیه کاری نکرده اند.
از سوی دیگر، در جامعه بین‌المللی نیز هیچ گونه آمادگی برای حمایت از حرکت‌های مسلحانه بر ضد طالبان دیده نمی‌شود و همه تاکیدها بر این است که بحران افغانستان از طریق گفتگو حل شود.
مرتبط: ایگلند: احکام طالبان در مورد زنان کار امدادی را فلج کرده است
سانچارکی گفت: «یگانه راه این است که جامعه جهانی و کشورهای همسایه به دنبال بدیل باشند.» او افزود که با حمایت از گروه‌های ضد طالبان «زمینه طوری فراهم شود که اگر این گروه از صحنه سیاست حذف نمی‌شود، تأثیر اساسی و بنیادی نیز در افغانستان نداشته باشد.»
البته با توجه به چند دهه جنگ در افغانستان، شماری به این نظر اند که تقویت جبهات ضد طالبان نمی‌تواند کارساز باشد.
نجیب‌الله جامع، استاد دانشگاه و تحلیلگر در افغانستان به این باور است که به جای وارد کردن فشار بر طالبان، «اصلاحات عملی و فراگیر یگانه راه شکست بن بست یک و نیم ساله اخیر است.»
محمد امین فروتن، نویسند و پژوهشگر به دویچه وله گفت مقابله نظامی با طالبان نه ممکن است و نه مفید. او تأکید کرد که جامعه جهانی باید با فشار اقتصادی و حمایت از عناصر سازش پذیر طالبان، راه را برای تغییر در عملکردهای این گروه هموار سازد.