اردوغان با پوتین در مسکو در مورد سوریه مذاکره می‌کند
۱۳۹۷ بهمن ۳, چهارشنبه
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین همتای روسی اش قبلاً در پایان سال ۲۰۱۶ در مشارکت با ایران راهکاری را به نام "روند آستانه" در پیش گرفتند که با آن قرار بود به جنگ خونین داخلی سوریه پایان داده شود. پس از آنکه دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا اعلام کرد که سربازان کشورش را از سوریه بیرون می‌کند، همه کشور های دخیل در معضله سوریه باید طرح های خود را تجدید نظر کنند و خود را با این وضعیت جدید عیار سازند.
حالا در دیدار اردوغان از مسکو اولتر از همه سه موضوع بسیار پر اهمیت اند: ایجاد یک زون (ساحه) امن در شمال سوریه در شرق رود فرات، یک عملیات احتمالی اردوی ترکیه در منبج در شمال سوریه و نفوذ فزاینده اسلامگرایان نزدیک به القاعده در إدلب.
در همه این مسایل دیدگاه ترکیه در مورد یک نکته تغییر نکرده است، و آن موضعگیری این کشور در رابطه به "حزب اتحاد دموکراتیک سوریه" (PYD) و "واحد های مدافع خلق" (YPG) است که توسط کرد های سوریه اساس گذاشته شده اند. "حزب اتحاد دموکراتیک سوریه" و شاخه نظامی آن "واحد های مدافع خلق"، روابط نزدیک با "حزب کارگران کردستان" (PKK) دارند که انقره فعالیت این حزب را منع قرار داده است. "حزب کارگران کردستان" هم از سوی ترکیه و هم از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا در فهرست گروه های تروریستی قرار داده شده است.
اختلافات میان شرکای ناتو
حکومت در انقره "حزب اتحاد دموکراتیک سوریه" و "واحد های مدافع خلق" را شاخه سوریایی "حزب کارگران کردستان" دانسته و به همین دلیل آن را یک سازمان تروریستی می‌خواند، در حالیکه ایالات متحده امریکا به عنوان یک عضو ناتو، در مبارزه علیه گروه تروریستی "دولت اسلامی" یا "داعش"، به ملیشه های کردی "واحد های مدافع خلق" چشم امید بسته بود. اینکه ایالات متحده جنگجویان کردی را آموزش داده و تجهیز نظامی کرده است، برای ترکیه بسان یک خارچشم بوده و همین مسأله سبب اختلافات میان این شرکای ناتو شد.
هدف رسمی "حزب اتحاد دموکراتیک سوریه" و "واحد های مدافع خلق" متعلق به کرد ها، ایجاد یک منطقه خود مختار در مرز جنوبی ترکیه است. انقره در نظر دارد که دقیقاً در همین منطقه یک ساحه امن را ایجاد کند. هدف ترکیه بیرون راندن جنگجویان "واحد های مدافع خلق" از این منطقه بوده تا محلی برای بازگشت پناهجویان سوریایی از ترکیه فراهم گردد. گفته می‌شود که شمار زیاد کرد ها نیز شامل این پناهجویان اند.
به باور کارشناسان، ترامپ و اردوغان در مورد ایجاد یک ساحه امن با هم توافق دارند. سخن از یک دهلیز به پهنای ۳۲ کیلومتر است، که ایجاد و کنترول آن را ترکیه می‌خواهد به دوش داشته باشد. تا هنوز روشن نیست که ایالات متحده تا چه حدی با این خواست انقره موافق است.
اما حکومت در مسکو ایجاد یک ساحه امن ترکی-امریکایی را چگونه می‌بیند؟ کریم هاز، آگاه روابط روسیه و ترکیه، که در مسکو بسر می‌برد، مطمین است که اردوغان و ترامپ در مورد سرنوشت کرد های سوریه با هم حرف زده اند. به گفته وی ترکیه پس از بیرون رفتن قطعات امریکایی از سوریه نیز علیه "واحد های مدافع خلق" به اقدامات نظامی دست نمی زند. کریم هاز به آن موضعگیری روسیه اشاره می‌کند که به اساس آن رژیم اسد باید بر تمام مناطق سوریه دوباره کنترول را بدست بیاورد. طرح های مسکو نیز یک نوع خودمختاری برای کرد ها را دربر دارند، اما این خودمختاری بیشتر جنبه فرهنگی دارد. برخی از کارشناسان به این نظرند که رژیم اسد توانایی آن را ندارد که در شرق فرات امنیت و ثبات را تأمین کند. به همین دلیل روسیه راه حل های بدیل را نیز رد نخواهد کرد.
کردها از اسد کمک می‌طلبند
نقطه حاد دیگر شهر منبج در ساحل غربی رود فرات است. اردوغان از چندین ماه به این طرف این منطقه را با یک عملیات نظامی تهدید می‌کند. دلیل آن اینست که "واحد های مدافع خلق" کرد ها در سال ۲۰۱۶ این شهر بیشتر عرب نشین را در مبارزه علیه داعش به تصرف خود درآوردند و برعکس آنچه امریکاییان به انقره وعده داده بودند، کرد ها دوباره از این شهر بیرون نشدند. چنین چیزی برای انقره غیر قابل پذیرش بود.
پس از اعلام خروج عساکر امریکایی، "واحد های مدافع خلق" خواستار کمک از رژیم اسد در برابر یک عملیات نظامی ترکیه شدند و صد ها سرباز خود را از این شهر بیرون کشیدند. قطعات حکومت اسد در حومه منبج مستقر گردیدند. پولیس نظامی روسیه، قسماً در مشارکت با "واحد های مدافع خلق"، در همان نزدیکی گزمه می زند، و این امر انقره را ناراحت می‌سازد. روسیه علاقمند است که منبج تحت کنترول قطعات اسد قرار داشته باشد.
طرح ها برای زون غیر نظامی در إدلب
به قول کریم هاز، هرچند شرق رود فرات و منبج برای اردوغان بسیار پر اهمیت اند، اما پوتین به همان پیمانه علاقمند سرنوشت إدلب است. روسیه و ترکیه در سپتمبر گذشته قراردادی را امضاء کردند که با آن در إدلب، پایگاه اصلی شورشیان، یک ساحه غیرنظامی ایجاد گردد. در مراحل بعدی روی دورساختن اسلحه سنگین و بیرون رفتن "همه جنگجویان تندرو" از این منطقه، به ویژه جمگجویان "هیئت تحریر الشام" نزدیک به القاعده به فیصله رسیده است.
انقره می‌خواست از یک عملیات نظامی رژیم اسد در إدلب و با آن از یک موج پناهجویان به سوی ترکیه، به هر قیمتی جلوگیری کند. اما شرایط برای عملی ساختن این توافقات در اکثریت موارد بدست نیامد.
به باور کارشناس مقیم مسکو، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در دیدارش با اردوغان در مسکو شرایط توافقات قبلی را خاطر نشان خواهد ساخت و به وی خواهد گفت که "یا شما رهبری عملیات را بدست گرفته و هیئت تحریر الشام را از منطقه بیرون کنید، یا اینکه ما این وظیفه را به دوش می‌گیریم".