سالمرگ راجیو گاندی، معمار هندوستان جدید

همین راجیو گاندی بود که پس از کشته شدن مادرش اندیرا گاندی در سال 1984، حزب کانگرس را از شکست نجات داده و به یک پیروزی شگفت انگیز رساند. راجیو گاندی به عنوان یک نخست وزیر چهل ساله، جوانترین نخست وزیر هندوستان به شمار می رفت، و محبوبیت خود را تا امروز هم از دست نداده است. 21 ماه می سال روان بیستمین سالروز کشته شدن راجیو گاندی می باشد.

بسیاری از مردم راجیو گاندی را یک سیاستمدار دوراندیش می پنداشتند. گاندی تصورات زیادی برای آینده داشت. مثلاً او روند آشتی با پاکستان را به جلو کشاند. اصلاحات گستردۀ راجیو گاندی در عرصۀ اقتصاد و سرمایه گذاری های او در بخش تکنالوژی معلوماتی، هندوستان را برای قرن 21 میلادی جان بخشید. بسیاری از قدرت های بزرگ جهان با تعجب به هندوستان می نگریستند. از آنجایی که هندوستان در زمان راجیو گاندی با اطمینان در سطح بین المللی پا می گذاشت، این کشور به عنوان یک شریک جدی جهانی پذیرفته شد.

پنکج فوهرا، خبرنگار "هندوستان تایمز" در دهلی نو، که از سال 1977 به بعد راجیو گاندی را همراهی می کرد می گوید:

"او مرد معمولی بود. او یک سیاستمدار به اصطلاح دو آتشه نبود. وقتی او نخست وزیر شد، فقط چهل سال عمر داشت. با روی کار آمدن او در حقیقت یک تغییر نسل در سطح سیاسی به میان آمد. علاوه بر آن هندوستان بزرگترین کشور دموکراتیک جهان است. راجیو گاندی با چنان رقم بزرگ آراء انتخاب شد، که در جهان نظیر نداشت. او پسر اندیرا گاندی، قویترین سیاستمدار زن در قرن گذشتۀ میلادی، و نوادۀ جواهر لعل نهرو بود. جواهر لعل هم نخست وزیر هندوستان بود. این سلسلۀ خانوادگی موقف خاصی به راجیو گاندی داده بود."

راجیو گاندی، که در سال 1944 در شهر بمبئی چشم به جهان گشود. او از زمانی که به عرصۀ سیاست پا نهاد، به عنوان "چشم امید" مردم و نمادی برای یک هندوستان مدرن و عصری پنداشته می شد. راجیو در سال 1968 با سونیا ماینو، دختر ایتالیایی که در دانشگاه کامبریج لندن با وی آشنا شده بود، ازدواج کرد. این یک رویداد پر سر و صدا جامعۀ شدیداً طبقاتی و مذهبی هندوستان بود، زیرا سونیا نه تنها یک خارجی بود، بلکه یک مسیحی هم بود.

راجیو گاندی با اصلاحات در داخل حزب و مبارزه علیه فساد اداری و خویشخوری به "مستر کلین" یا "آقای پاکیزه" ملقب شد. مانی شنکر ایار، یک وزیر پیشین هند و یکی از همراهان راجیو گاندی در حزب کانگرس می گوید که گاندی همانگونه بود که امروز بارک اوباما رئیس جمهور ایالات متحدۀ امریکا است؛ یعنی همه به او چشم دوخته بودند. مانی شنکر ایار می افزاید:

"راجیو مرد شوخ طبعی بود. اکثر اوقات مسایل جدی پیش می آمد، اما او با همان شخصیت خاص اش هرگونه تشنج را رفع می ساخت. او یک آدم بسیار به خود متکی و آرام بود. همزمان در رابطه با مشکلات اساسی هندوستان بسیار قاطع بود. او در تقویت دموکراسی و سکولاریسم تلاش می کرد. او سعی می کرد هندوستان یک کشور با رأی مستقل در جهان باشد، از همین رو هندوستان جزو کشورهای غیر منسلک (عدم تعهد) است. او همچنان می خواست یک نوع سوسیالیسم را در کشور پیاده کند که با آن مبارزه علیه فقر و رسیدن به رفاه اجتماعی را از راه سریع به پیش ببرد."

راجیو گاندی در پهلوی دستآوردهای چشمگیرش در عرصۀ سیاست، نقاط ضعفی هم داشت. وقتی او در سال 1989 برای بار دوم به مأموریتش در مقام نخست وزیری ادامه داد، باید افواهاتی را در رابطه با یک قضیۀ رسوای رشوه خواری بررسی می کرد. بسیاری به این باور بودند که او از این که اعضای حزب کانگرس از شرکت تسلیحاتی سویدنی پول دریافت کرده اند، باخبر بوده است. همزمان تورم اقتصادی دامنگیر کشور شد و او نتوانست وعدۀ خود برای مبارزۀ مؤثر در برابر فقر را عملی سازد. این مسأله به ناکامی وی در انتخابات منجر شد.

به تاریخ 21 ماه می سال 1991 راجیو گاندی در جریان مبارزات انتخاباتی به ایالت تامیل نادو سفر کرده بود، که قربانی یک سوء قصد شد. یک زن انتحار کننده از گروه سریلانکایی تامیل ایلام بمب خود را انفجار داده و راجیو گاندی را به قتل رساند. این حملۀ تامیل ایلام واکنشی بود در برابر اعزام نیروهای صلح از طرف گاندی در سال 1987 به سریلانکا، برای خلع سلاح این گروه و پایان دادن به جنگ خشونتبار داخلی در آن کشور.

راجیو گاندی زمانی گفته بود که می خواهد از وی به عنوان کسی یاد شود که هندوستان را از یک کشور نوخاستۀ صنعتی به یک قدرت بزرگ جهانی مبدل کرده است.

جای تردید نیست که او سنگ تهداب این آرزوی خود را گذاشت، و از همین خاطر 20 سال پس از کشته شدنش، او هنوز در هندوستان به فراموشی سپرده نشده است.

دویچه وله / صفی الله ابراهیم خیل

ویراستار: عاصف حسینی