سومالیا – یمن: فرار به دو جهت مخالف

تنگه میان دریای سرخ و خلیج عدن که یمن و جیبوتی را از هم جدا می کند، چند کیلومتر بیشتر نیست. مهاجران افریقایی سال ها است که از یمن به عنوان یک کشور ترانزیت استفاده می کنند. جنگ داخلی و شیوع وبا در یمن نیز تغییری در این وضعیت ایجاد نکرده است. فقط این که مسیر متقابلی برای فرار ایجاد شده است و آوارگانی هم هستند که از یمن به جیبوتی فرار می کنند.

میشائل لوزه، گزارشگر دویچه وله با کارمندان سازمان هایی صحبت کرده که در این سو یا آن سوی تنگه به کار مشغول هستند.

فاصله میان شاخ افریقا و ساحل یمن فقط ۱۳ کیلومتر است. از ماه جنوری تا به حال ده ها هزار تن با استفاده از این مسیر به یمن گریخته اند.

قایق های پرازدحام حامل آوارگان از کشورهای سومالیا یا جیبوتی به سواحل یمن می رسند. این جا رالف ماچینسکی برای «انجمن آلمانی همکاری بین المللی» کار می کند. او می داند که آوارگان از کدام کمپ ها راه یمن را در پیش می گیرند. او می گوید: «بیشتر این آوارگان از اتیوپیا و البته سومالیا به این جا می آیند. آن ها می خواهند از طریق یمن به عربستان سعودی بروند و آن جا کار پیدا کنند».

این در حالی است که در یمن جنگ جریان دارد. شیوع وبا نیز تا به حال جان بیش از ۲ هزار تن را در این کشور گرفته است.

و افزون بر این تاسیسات مرزی عربستان سعودی نیز کار آوارگان را دشوار می سازد. حدود ۱۶۰۰ کیلومتر حصار و استفاده از مدرن ترین فن آوری نظارت، ورود غیرقانونی به این کشور را تقریبا غیرممکن ساخته است.

هرکس که می خواهد خود را به کشور عمان، همسایه دیگر یمن برساند، باید مسافت بیش از یک هزار کیلومتری را پشت سر گذاشته و خود را به شرق این کشور برساند و در این مسیر رشته کوه ها و بیابان ها را پشت سر بگذارد.

با وجود این به گفته ماچینسکی وضعیت برای آوارگان آن چنان هم ناامیدکننده نیست.

ماچینسکی می گوید: «من پیوسته می شنوم که مردم موفق شده اند و بعد در گوشه ای از عربستان سرپناهی پیدا می کنند. آن ها البته کارهایی با پایین ترین دستمزد ممکن پیدا می کنند».

لورَن دو بوک، از سازمان بین المللی مهاجرت و رئیس ماموریت یمن این را تایید کرد که مهاجران از یمن به عنوان کشور ترانزیت استفاده می کنند. او گفت، بسیاری می خواهند به اقارب شان در خلیج عدن ملحق شوند.

دو بوک می گوید: «برخی موفق شده اند خود را به کشورهای خلیج عدن برسانند و پول به خانه بفرستند. این موفقیت آن ها انگیزه ای می شود برای اعضای دیگر خانواده شان که به آن ها ملحق شوند».

دو بوک نمی تواند بگوید که چه تعداد از مهاجران موفق می شوند خود را واقعا تا عربستان سعودی برسانند.

تقریبا ۳۰۰ تن از همکارانش بخش هایی از سواحل را کنترول می کنند تا به آوارگانی که توسط قاچاقبران به این جا انتقال می یابند، کمک نمایند.

به این خاطر کارمندان سازمان بین المللی مهاجرت در یمن به خوبی می دانند که چه تعداد از این آوارگان به یمن می رسند. به گزارش این سازمان، در سال گذشته میلادی ۱۱۷ هزار تن به این کشور جنگ زده رسیده اند. اما معلوم نیست که عاقبت آن ها چه می شود.

دو بوک در این باره می گوید: «ما رد آن ها در داخل کشور گم می کنیم. ما می دانیم که صدها هزار تن از آن ها در مزارع کار می کنند. طبیعت کوهستانی این جا به آن ها کمک می کند که خود را به آسانی پنهان کنند».

به هر حال تیم دو بوک می تواند از مهاجران به هنگام ورود تحقیق کند. از زمان آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۵، تقریبا هیچ تغییری در مشخصات آن ها ایجاد نشده است: بیشتر آن ها مردان بسیار جوانی هستند که به تنهایی سفر می کنند. میانگین سن آن ها ۱۶ سال است. به گفته دو بوک، بسیاری از آن ها درباره دشواری هایی که بر سر راهشان قرار دارد، اطلاعات کافی ندارند.

دو بوک در این باره می گوید: «ما به آن ها (آوارگان) می گوییم که وارد کشوری شده اند که آن جا جنگ جریان دارد. بیشتر آن ها می گویند که از این مساله آگاه نبوده اند. اما حتی زمانی هم که ما آن ها را دراین باره مطلع می سازیم، اینقدر خوش هستند که متوجه جدی بودن اوضاع نمی شوند».

به گفته دو بوک، برخی از مهاجران که به چشم خودشان جنگ ها را تجربه می کنند، به تیم های سازمان ملل متحد مراجعه کرده و خواهان انتقال به یک محل امن می شوند.

رالف ماچینسکی از «انجمن آلمانی همکاری بین المللی» در جیبوتی نیز براین عقیده است که بیشتر این آوارگان از وضعیت حاکم بر یمن تا اندازه ای آگاه هستند، اما با این وجود خطرات را به جان می خرند، چون دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند. ماچینسکی می گوید: «همه این را می دانند. جیبوتی شمار زیادی آواره از یمن پذیرفته است و آوارگانی که از یمن پیش ما آمده اند، از جیبوتی به عنوان کشور ترانزیت استفاده می کنند و سفرشان را ادامه می دهند. اقارب بسیاری از آن ها در کانادا و ایالات متحده امریکا زندگی می کنند».

وضعیت عجیبی است. مسیر آوارگان دو طرفه شده است. یک گروه به سوی یک مسیر و گروه دیگر در مسیر مخالف در حال حرکت است. برخی به یمن فرار می کنند تا خود را به عربستان سعودی برسانند و برخی دیگر یمن را به خاطر جنگ میان شیعیان حوثی و حکومت سنی مذهب این کشور ترک می کنند.

تا به حال  ده ها هزار غیرنظامی در این منازعه جان باخته اند و برخی از این قربانیان آوارگانی هستند که قصد فرار از این کشور را داشته اند. ائتلافی با رهبری عربستان سعودی از رئیس جمهور متواری یمن با حملات هوایی حمایت می کند، در حالی که ایران به شیعیان شورشی حوثی کمک می کند.

پیامدهای این جنگ وحشتناک است: ملیشه های مسلح به شمول القاعده بخش بزرگی از کشور را کنترول می کنند. برخی از یمن به عنوان دولت ناکام یاد می کنند.

اما به گفته ماچینسکی، همین وضعیت هم یمن را به عنوان یک کشور ترانزیت برای آوارگان جذاب می سازد: «از آن جایی که آن جا ساختارهای دولتی وجود ندارد و تا اندازه ای هرج و مرج بر این کشور حاکم است، بسیاری فکر می کنند که می توانند به طور غیرقانونی وارد این کشور شوند، بدون این که جلب توجه کنند، بازداشت شوند یا هرگونه گرفتاری دیگر برای شان ایجاد شود».

اما به گفته شاهدان عینی بزرگترین خطر برای آوارگان مدت کوتاهی پیش از رسیدن به هدف انتظار آن ها را می کشد. دو بوک می گوید: «آن ها به ما گفتند که به هنگام نزدیک شدن یک قایق پولیس، قاچاقبران مجبورشان کردند که خود را در بحر بیاندازند».

کارمندان سازمان ملل متحد در ساحل ده ها قبر آوارگان غرق شده را پیدا کردند که بازماندگان، آن ها را آن جا با عجله زیر خاک کرده بودند. دو بوک امید زیادی به این ندارند که این وضعیت به زودی تغییر کند. این کارشناس امور مهاجرت گفت که موفقیت محدود است و این خبر از سوی عربستان سعودی مبنی بر اخراج حدود چهار میلیون مهاجر کاری به کشورهای مبداشان بسیار موثرتر بوده است. به گفته او پس از آن میزان مهاجرت دست کم به طور موقت و محسوس کاهش یافته است.

me, rs (Lohse, Michael / Kairo (SWR)