قواعد محدودکننده طالبان و سردرگمی رسانه‌های افغانستان
۱۴۰۰ مهر ۹, جمعه
این روزها خبرنگاری در افغانستان به یکی از پرخطرترین کارها تبدیل شده است. به همین خاطر، بسیاری خبرنگاران یا با احتیاط و خودسانسوری کار می‌کنند یا این عرصه را ترک کرده اند.
یکی از خبرنگاران در کابل که سه هفته پیش در جریان پوشش خبری یک تظاهرات در کابل هدف خشونت طالبان قرار گرفته است، همه روزه نگران است که فعالیت خبرنگاری‌اش چه اندازه برایش خطرناک است.
او که پیش از این بدون محدودیت و آزادانه در شهر نسبتاً امن کابل خبرنگاری می‌کرد، آن روز را به یاد می‌آورد و می‌گوید: «نیروهای طالب بدون این که از من بپرسند، کمره‌ام را با زور گرفتند و چندین بار آن را به زمین زدند. خودم را با شلاق به گردنم زدند. لنز کمره‌ام شکست و کمره را با خود بردند.»
عرصه رنگارنگ رسانه‌ای در افغانستان به یک‌بارگی دگرگون شد. رقص و آواز از رسانه‌های تصویری رخت برچیدند و نشر برنامه‌های گسترده تفریحی از رسانه‌های تلویزیونی متوقف شدند.
حتی پیش از این که طالبان به صورت رسمی در مورد چگونگی فعالیت زنان در رسانه‌ها چیزی بگویند، حضور زنان در رسانه‌ها کمرنگ شد، شاید به دلیل خودسانسوری رسانه‌ها و یا تهدیدی که علیه خبرنگاران زن وجود داشت.
خبرنگاری که با دویچه صحبت کرده، در این مورد گفت: «بسیاری زنان از کار و فعالیت باز ماندند. برخی از رسانه‌ها به خبرنگاران زن گفتند که دیگر به دفتر نیایید.»
به گفته او، تلویزیون ها و رادیوها نمی توانند موسیقی نشر کنند و برنامه هایی که در آن زنان با پوشش آزاد نشان داده می شود از تلویزیون ها حذف شده اند. همچنین شمار محدودی از زنان که در رسانه ها ظاهر می شوند باید لباس های سنتی بپوشند، در غیر آن امکان کار کردن در رسانه برای زنان وجود ندارد.
این خبرنگار در پاسخ به سوالی در مورد آینده رسانه ها و خبرنگاران گفت: "من آینده را خوب نمی بینم."
ده ها رسانه مسدود شده اند
نهادهای مدافع رسانه ها می گویند پس از تسلط طالبان بر کابل ده ها رسانه در پایتخت و ولایات مسدود شده اند. دلیل اصلی مسدود شدن این رسانه ها تهدیدها علیه خبرنگاران و نبود بودجه عنوان شده است.
حجت الله مجددی، معاون انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان در این مورد گفت: «ما یک سروی انجام دادیم و این سروی نشان داد که در کنار محدودیت‌ها، مشکل اقتصادی نیز نقش مهمی در متوقف شدن فعالیت رسانه‌ها داشته است.»
به دنبال سقوط کابل، ده‌ها خبرنگار از ترس این که مبادا با انتقام گیری روبرو شوند، افغانستان را ترک کردند. شماری نیز که در کابل باقی مانده اند، به دنبال راه هایی برای بیرون شدن از افغانستان هستند.
رهنمودهای محدود کننده
گروه طالبان اخیرا با ارسال یک طرزالعمل به رسانه‌ها از آن ها خواسته است که نشرات شان را مطابق این رهنمود عیار سازند.
معاون انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان روز جمعه به دویچه وله گفت: «مواردی در این رهنمود ذکر شده که در ذات خود شاید زیاد نگران کننده نباشد، ولی در قسمت تفسیر و تعبیر ممکن است رسانه‌ها یک تفسیر داشته باشند و وزارت اطلاعات و فرهنگ تفسیر دیگری. این زمان می‌برد.»
به گفته آقای مجددی تا زمانی که وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان دیدگاه واضح و مشخصی در مورد نشرات رسانه‌ها نداشته باشند، سردرگمی در نشرات رسانه‌ها وجود خواهد داشت و مدیران رسانه‌ها نمی‌توانند تصمیم بگیرند که چه برنامه‌هایی را نشر کنند و از نشر کدام موارد خودداری نمایند.
طالبان به رسانه ها دستور داده اند که مطالبی را نشر نکنند که تاثیر منفی بر افکار عامه داشته باشد. سازمان دیده‌بان حقوق بشر نیز گفته است که این قواعد مبهم است و در عمل مانع هرگونه گزارش‌دهی انتقالی در مورد طالبان می‌شود.
مجددی نیز در این مورد مثال می‌دهد: وقتی رسانه‌ها از نارسایی‌های اقتصادی، فقر و بیکاری گزارش تهیه می‌کنند، شاید طالبان بگویند که چنین گزارش‌هایی مردم را به فرار و رفتن به خارج از افغانستان تشویق می‌کنند و نباید نشر شوند.
hs/af