توقف تامین سوخت هواپیماهای غربی در ایران

محمد رضا رحیمی، معاون اول محمود احمدی‌نژاد روز سه‌‌شنبه ۲۳ فروردین با اشاره به تحریم‌‌های کشورهای غربی علیه ایران گفت: «اخیرا سوخت هواپیماهای مسافربری ایران به اروپا را قطع کرده‌اند. سوال اینجاست که اگر با دولت ایران مشکل دارند، چرا مردم این کشور را از حق خود محروم می‌کنند.» وی افزود که ایران بلافاصله با انتخاب راه مقابله به مثل، ارائه سوخت به هواپیماهای غربی را ممنوع کرد.

محمد رضا رحیمی مشخص نکرده که هواپیماهای کدام شرکت یا کشور شامل این ممنوعیت می‌شوند اما کمی بعد، سخنگوی شرکت آلمانی لوفت‌هانزا اعلام کرد که محدودیت‌هایی برای سوخت‌گیری کامل این خطوط در فرودگاه تهران از روز پنجشنبه (۱۴ آوریل /۲۵ فروردین) اعمال خواهد شد.

لوفت‌هانزا روزانه یک پرواز از فرانکفورت به تهران دارد. سخنگوی این شرکت به نقل از خبرگزاری رویترز گفته که معلوم نیست تصمیم اخیر تهران به معنای محدودیت در تامین سوخت است یا ممنوعیت کامل آن.

برخی شرکت‌های اروپایی، از شش ماه پیش و در پی اعلام تحریم فروش بنزین آمریکا به ایران، از تامین سوخت هواپیماهای مسافربری ایرانی در فرودگاه‌های پاره‌ای کشورها مانند آلمان، بریتانیا یا امارات خودداری می‌کنند. شرکت ‌فرانسوی توتال و "اوام وی" اتریش نیز از ماه گذشته به این گروه پیوسته‌اند.

تحریم‌های اتحادیه اروپا شامل فروش بنزین به ایران نمی‌شوند، اما تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، شرکت‌هایی را که با ایران معامله می‌کنند، از داد و ستد با آمریکا محروم می‌سازد. بسیاری کارشناسان می‌گویند که این شرکت‌ها به دلیل سود بیشتر و مبادلات بزرگ‌تر با آمریکاست که از تامین سوخت هواپیماهای ایرانی طفره می‌روند.

مناقشه‌ای چند ماهه

لغو قرارداد فروش بنزین به خطوط هواپیمایی "ایران ایر" و "ماهان" توسط برخی شرکت‌های اروپایی از اواخر تابستان سال ۱۳۸۹ آغاز شد. یکی از نخستین نتایج این اقدام، طولانی‌تر شدن و گران‌تر شدن پاره‌ای پروازها به مقصد تهران بود. به‌طور نمونه، عدم تحویل سوخت به هواپیماهای ایرانی در فرودگاه هیثروی لندن، مسیر شش ساعته تهران/ لندن را به ۹ ساعت افزایش داد. علت هم توقف سه ساعته این هواپیماها در وین و سوخت‌گیری در فرودگاه این شهر بود.

در ماه اکتبر گذشته، سخنگوی وزارت‌خارجه ایران در واکنش به این مسئله، از "مقابله به مثل" جمهوری اسلامی و محدود کردن گردشگری کشورهایی گفت که مانع سوخت‌‌گیری هواپیماهای ایرانی می‌شوند. رامین مهمانپرست افزود که ایران می‌تواند خطوط پروازی مستقیم از اروپا به تهران را به خطوط غیرمستقیم و الزام فرود در استامبول یا دوبی تغییر دهد.

دولت ایران پس از این سخنان، در اکتبر سال ۲۰۱۰، سوخت رسانی به هواپیماهای شرکت بریتانیایی "بی‌ام‌ای" را که پروازهای مستقیم به تهران دارد، قطع کرد. شرکت هلندی "ک‌ال‌ام" نیز توقف پروازهای مستقیم مسیر تهران/آمستردام را تایید کرده است. این شرکت باید سوخت‌گیری لازم را در آتن انجام دهد.

سالانه حدود پنج میلیون مسافر ایرانی از راه هوایی به خارج از کشور سفر می‌کنند. بخش کوچکی از این حجم را هواپیماهای ایرانی و بخش بزرگ‌تر را هواپیماهای شرکت‌های خارجی جابه‌جا می‌کنند. بسیاری ناظران می‌گویند اعمال محدودیت برای هواپیماهای خارجی، از نظر اجتماعی و سیاسی به نفع دولت نیست و مجبور کردن هواپیماهای خارجی به سوخت‌گیری در کشوری ثالث، درآمد ایران را به کشورهای بین‌راه مانند امارات و ترکیه سرازیر می‌کند.