آب‌های آلوده‌ی خلیج همچنان نیلگون فارس

البته خطر و احتمال درگیری نظامی آمریکا و ایران در این منطقه نیز موضوعی تقریبا قدیمی است که کهنه نشده. در حالی که در مورد مشکل نخست همه‌ی مسئولان و نهادها خود را در مقام پاسخگویی می‌بینند در مورد دوم حساسیت‌های موجود هیچ تناسبی با میزان آلودگی‌های موجود ندارد.

در آستانه‌ی برگزاری «روز ملی خلیج فارس» مشاجره جمهوری اسلامی با کشورهای عربی بر سر تحریف نام این دریا بار دیگر اوج گرفت. کشورهای عربی تهدید کرده‌اند در صورتی که ایران در بروشورها و مدال‌های دومین دوره بازی‌های کشورهای اسلامی از نام خلیج فارس استفاده کند، از شرکت در این رقابت‌های ورزشی خودداری خواهند کرد.

سابقه‌ی تحریف

ظاهرا سابقه استفاده از «خلیج عربی» به جای «خلیج فارس» به دهه‌ی شصت میلادی و گسترش ناسیونالیسم عربی بازمی‌گردد. این تحریف در دو دهه‌ی اخیر رواج بیشتری یافته است و به ویژه از سوی شیخ‌نشین‌های خلیج فارس دامن زده می‌شود. ثروت کلانی که در چند دهه‌ی گذشته از فروش نفت و گاز و تجارت نصیب امارات متحده عربی شد، به شیخ نشین‌ها امکان داده شرکت‌ها و موسسه‌های بزرگ و معتبر را نیز به تحریف نام خلیج فارس وادارند.

کشورهایی چون امارات و بحرین متحدان بی‌چون و چرای غرب محسوب می‌شوند و موقعیت جغرافیایی‌شان آن‌ها را به پایگاه‌های مهم آمریکا و هم‌پیمانانش برای آنچه «تضمین امنیت منطقه» می‌نامند تبدیل کرده است. چهل درصد نفت و گاز مصرفی جهان از مدخل خلیج فارس، تنگه‌ی هرمز، می‌گذرد که شمال آن به ایران و بخشی از کناره‌های جنوبی آن به امارات متحده عربی تعلق دارد. جمهوری اسلامی بارها تهدید کرده در صورت هر اقدام نظامی علیه این کشور تنگه‌ی هرمز را مسدود خواهد کرد.

منافع ملی قابل مذاکره نیست

ششم اردیبهشت ماه ۸۸، بشیر طرابلسی، رییس فدراسیون همبستگی کشورهای اسلامی همراه با جمعی از اعضای کمیته‌های هماهنگی این فدراسیون به تهران آمدند تا مسائل مربوط به برگزاری بازی‌های کشورهای اسلامی را بررسی کنند. گفته می‌شود که این هیات حامل پیام تهدیدآمیزی نیز از سوی کشورهای عربی در مورد استفاده نکردن از عبارت خلیج فارس بوده است. مسئولان ایرانی می‌گویند حتی به قیمت منتفی شدن میزبانی بازی‌ها حاضر به کوتاه آمدن بر سر این درخواست نیستند. روز چهارشنبه نهم اردیبهشت در مراسمی که زیر عنوان «همایش ملی خلیج فارس» برگزار شد همه‌ی سخنرانان تاکید کردند که این مسئله با هویت و منافع ملی ایرانیان ارتباط دارد و به هیچ وجه قابل مذاکره نیست.

آلودگی خلیج فارس فراموش می‌شود

برنامه‌های امسال روز خلیج فارس بی تاثیر از اصرار اخیر کشورهای عربی در مورد تحریف نام این دریا نیست. در چنین شرایطی احساسات ملی باعث می‌شود مشکلات خلیج فارس بیش از پیش نادیده گرفته شود. یکی از این مشکلات و شاید بزرگترین آن‌ها، آلودگی بیش از حد آب‌های جنوب کشور است. خلیج فارس به روایتی یکی از آلوده‌ترین دریاهای جهان است. هر روز صدها نفت کش برای بارگیری به این دریا وارد می‌شوند. نفت کش‌های خالی برای ایجاد توازن مخازن خود را از آب دریا پر می‌کنند و نزدیک سکوهای نفتی آب آلوده شده را دوباره به دریا می‌ریزند. نشت لوله‌های نفت و گاز و آلودگی‌های ناشی از تاسیسات نفتی، بخش دیگری از آسیب‌هایی است که به این دریا وارد می‌شود. وجود تعداد بسیاری از کارخانه‌ها و پالایشگاه‌هایی که فاضلاب خود را تسویه نشده به آب دریا می‌ریزند یکی دیگر از منابع آلاینده در جنوب است.

تهدیدهای همه جانبه

هیچ یک از کشورهای حاشیه خلیج فارس، منجمله ایران، کارنامه درخشانی در حفاظت از محیط زیست ندارند. امارات متحده عربی با طرح‌های بلندپروازانه ایجاد جزیره‌های مصنوعی، ساحل‌های مرجانی را نابود می‌کند و اکوسیستم منطقه را به خطر می‌اندازد. در جنوب ایران نیز آلودگی بیش از حد دریا، هر روز فاجعه به بار می‌آورد. تابستان سال ۸۶ ته مانده مخزن‌های سوخت نیروگاه توانیر در نزدیکی بندرعباس به دریا ریخته شد و بیش از ۸۰ هکتار از آب‌های ساحلی را آلوده کرد. مسئولیت این کار را به گردن بی احتیاطی یکی از کارگران انداختند اما اقدام موثری برای پاکسازی منطقه انجام نشد.

مرگ دلفین‌ها و نهنگ‌ها در سواحل جنوب ایران، در چند سال اخیر نیز بارها اتفاق افتاده که برخی از کارشناسان محیط زیست، آلودگی آب‌های جنوب را از عوامل آن ذکر کرده‌اند. آبان ماه سال ۸۷ مرگ و میری در میان ماهیان، در نزدیکی بندرعباس گزارش شد که به گفته‌ی مسئولان محلی تاکنون سابقه نداشته است. آنچه در این واقعه نگران کننده به نظر می‌رسد مرگ بیش از ده نوع ماهی است که بعضی از آنها چون میش ماهی و حلوا سفید از گونه‌های بسیار مقاوم آبزیان جنوب محسوب می‌شوند.

کشنده قرمز، آلاینده‌ی جدید

یکی دیگر از پدیده‌های نسبتا جدید هجوم و ازدیاد نوعی جلبک در آب‌های خلیج فارس است که کشنده قرمز خوانده می‌شود. این آفت، هم به کاهش شدید اکسیژن آب دریا می‌انجامد، هم بر سیستم عصبی آبزیان تاثیری کشنده دارد. خبرگزاری ایسنا از قول اداره شیلات گزارش می‌دهد که کشنده قرمز در نیمه دوم سال گذشته لااقل عامل مرگ ۳۰ تن از انواع آبزیان خلیج فارس بوده است. بهمن ماه سال پیش این جلبک‌ها را اطراف جزیره‌های قشم و لارک می‌شد دید. بنابر گزارش‌های منتشر شده، از شهریور ۸۷ بر اثر گسترش کشنده‌های قرمز خسارت‌های فراوانی به صيادان، استخرهای پرورش ميگو، صنعت گردشگری و محيط زيست اين منطقه وارد شده که برآورد دقیقی از میزان آن در دست نیست. احتمال می‌رود با شروع فصل گرما سواحل استان بوشهر با هجوم مجدد این جلبک‌ها روبرو شوند. ظاهرا پساب کارخانه‌ها و مواد مغذی‌ی خروجی از استخرهای پرورش ماهی و میگو محیط مناسبی برای افزایش این جلبک‌ها فراهم کرده است.

همچنان نیلگون و آلوده

برخی از آلودگی‌های خلیج فارس، مانند زباله‌های انباشته شده در ساحل یا مواد نفتی که آب به کناره‌ها برمی‌گرداند در مناطق بسیاری از جنوب ایران قابل مشاهده است. اما بخش اصلی آلودگی‌ها به چشم توریست‌ها نمی‌آید و مردم محلی گریزی از آن ندارند. خلیج فارس همچنان در نگاه اول نیلگون است و غروب خورشید بر آن هزاران بیننده را جذب می‌کند. مسئولان در مناسبت‌های مختلف در مورد همیشه فارس بودن این دریا سخنرانی می‌کنند اما در مورد «آلوده‌ترین» که صفت این دریا شده نه حرفی می‌زنند نه کاری می‌کنند.

BK/JT