آلیاژ دانش در کالبد رمان
۱۳۹۰ دی ۱۵, پنجشنبه
اومبرتو اکو سالمند به طنز می‌گوید که در دهه‌‌های آتی رمان‌های بیشتری خواهد نوشت. اما این سخن نشان از انرژی و جدیت وی در امر نویسندگی دارد. او می‌گوید، می‌خواهد زندگی را با همه «تصادم‌ها و تضادهایش بی‌آنکه قابل اندازه‌گیری و محاسبه باشند، به نمایش بگذارد.»
اکو تصریح می‌کند که مایل نیست تنها خواننده‌اش را سرگرم کند، بلکه تحریک مخاطبان نیز یکی از اهداف اوست. او می‌افزاید: «نمی‌خواهم در شمار نویسندگانی قرار بگیرم که مدعی‌اند تنها برای خودشان می‌نویسند.»
اومبرتو اکو در اصل فیلسوف و استاد نشانه‌شناسی است. اکو در ۵ ژانویه سال ۱۹۳۲ در شمال ایتالیا در شهر الساندریا به دنیا آمد. پدرش حسابدار بود. اومبرتو اکو گرچه در تورین به تحصیل فلسفه و ادبیات پرداخت، اما در آغاز برای موسسات رسانه‌‌ای و انتشاراتی کار کرد. در سال ۱۹۷۱ به عنوان استاد نشانه‌شناسی در دانشگاه مشغول تدریس شد.
پس از سال‌ها تدریس در دانشگاه‌های مختلف ایتالیا و جهان و اخذ ۳۳ دکترای افتخاری سرانجام در سال ۲۰۰۷ میلادی کار تدریس را رها کرد. اکو یکی از پرکارترین و سرشناس‌ترین روشنفکران ایتالیا به شمار می‌آید. بیش از ۵۰ سال است که با همسر آلمانی خود زندگی می‌کند و دارای دو فرزند است.
کتاب‌های اکو به زبان فارسی
اکو در رمان‌هایی که از او منتشر شده‌اند، استادی خود را در پرداخت امور ظریف و کوچک به نمایش گذاشته است. همه داستانهایش هیجان‌انگیز و جذاب هستند. او با کتاب "نام گل سرخ" (۱۹۸۰) شهرتی جهان یافت. این کتاب به زبان‌های مختلف از جمله فارسی نیز ترجمه شده و مجموعاَ بیش از ۱۰ میلیون نسخه تا کنون به فروش رفته است. در زبان فارسی به جز "نام گل سرخ" کتاب‌های "آونگ فوکو" (۱۹۸۸)، "بائودولینو" (۲۰۰۰) و داستان "سه فضانورد" برای کودکان نیز تا کنون منتشر شده‌اند. "جزیره روز گذشته" (۱۹۹۴)، "مشعل جادویی ملکه لوانا" (۲۰۰۴) و "گورستان در پراگ" (۲۰۱۰) هنوز به فارسی برگردانده نشده‌اند.
تلفیق واقعیت و خیال در رمان‌های اکو روند "طبیعی" را دنبال می‌کند. داستانهایش مملو از غنای تاریخی (بویژه سده‌های میانه) و "رازهای" ناگشوده و توطئه‌آمیز هستند. رمان"نام گل سرخ" به کارگردانی ژان ژاک آنو و بازیگری شون کانری بدل به فیلمی موفق در جهان شد.
از آثار فلسفی و نشانه‌شناختی اکو تاکنون کتابی به فارسی انتشار نیافته است. اما برخی از مقالات و مصاحبه‌های او درباره ادبیات و زیبایی‌شناسی به صورت پراکنده به فارسی منتشر شده‌اند.
آخرین رمان اکو
"گورستان در پراگ"، آخرین رمان اکو نیز همچون دیگر داستانهایش معجونی از شایعات، رخدادهای واقعی و شخصیت‌های ساختگی است. داستان کتاب بر اساس افسانه‌ای درباره گورستان یهودیان در پراگ است. گورستانی که محل ملاقات جاسوسان و ماموران مخفی است.
راوی داستان یک جاسوس و یهودی‌ستیز است که با جعل مدارک، تنفر به یهودیان را دامن می‌زند و سرانجام نوشته‌هایش مبنایی برای یهودی‌ستیزی در قرن بیستم می‌شوند.
اکو در کتاب "اعترافات یک نویسنده جوان" که برگرفته شده از درس‌نامه‌های او در دانشگاه آتلانتا در جورجیا است، به شرح خاطره‌ای درباره شکل‌گیری نخستین رمانش، یعنی "نام گل سرخ" می‌پردازد. داستان طلبه‌ای مسیحی که در کتاب‌خانه‌ی صومعه‌ای با زهر مسموم می‌شود. اکو در سن شانزده سالگی از کتابخانه‌‌ای تاریک در صومعه‌ای دلهره‌آور در نزدیکی رم دیدن می‌کند و با ورق زدن کتابی بزرگ وحشتی عمیق او را فرا می‌گیرد. اما این وحشت پس از ۳۰ سال از نهاد ناآگاهش سر بر می‌آورد و جامه داستان بر تن می‌کند.
شاهکار یک نویسنده می‌تواند بدل به اسارتگاه ابدی وی شود. اما اکو آموخت که چگونه از زندان رمان "نام گل سرخ" بدر آید. در کتاب "اعترافات یک نویسنده جوان" که به تازگی به انگلیسی و آلمانی به چاپ رسیده است دو نکته قابل توجه است، نخست هر کتاب اکو متاثر از آموزه‌های سده‌های میانه و نقد آن، "کابالا" و یا تفاسیر سری و رازگونه از کتاب‌های مقدس یهودی، افلاطون‌گرایی جدید و قدیم، استعاره‌های دوران باروک، "پدیدارشناسی روح هگلی" و سرانجام ساختارگرایی مدرن است.
نکته دوم اینکه تمام داستان‌های پیچیده و عجیب اکو در تحلیل نهایی از دوران کودکی و نوجوانی وی برخاسته‌اند. داستان‌های پلیسی و ماجراجویانه جوانی که در راه طولانی نویسندگی‌اش، تلاش کرد که دانش جهان را در کام خود فرو کشد و سرانجام آن را در ادبیات رها سازد.
شهرام اسلامی
تحریریه: فرید وحیدی