آمریکا و مذاکرات صلح: شکست پیش از شروع؟
۱۳۸۹ آذر ۲۳, سه‌شنبه
جورج میچل نماینده رییس‌جمهور آمریکا برای پیگیری روند صلح خاورمیانه بار دیگر روز دوشنبه (۱۳ دسامبر / ۲۲ آذر) به منطقه بازگشت تا با طرح جدیدی از طرف واشنگتن، چرخ مذاکرات را به گردش در بیاورد.
مذاکرات مستقیم صلح میان رهبران فلسطین و اسراییل که با میانجیگری آمریکا پس از دو سال توقف در تابستان گذشته شروع شد، سرانجام در ماه سپتامبر و بعد از تنها دو جلسه مذاکره، در پی اصرار اسراییل بر ادامه شهرک‌سازی در سرزمین‌های فلسطینی متوقف شد.
فشارهای آمریکا بر اسراییل برای توقف شهرک‌سازی به هیچ نتیجه‌ای نرسید تا به ناگاه آمریکا دست از این اصرار برداشته و اعلام کند که شهرک‌سازی نمی‌تواند دلیل اصلی توقف مذاکرات باشد. واشنگتن هفته گذشته اعلام کرد که در قانع کردن اسراییل به توقف شهرک‌سازی شکست خورده و بدین ترتیب مذاکرات مستقیم صلح متوقف شده و این مذاکرات بار دیگر به شکل غیرمستقیم و از طریق میانجیگری میچل شروع خواهد شد.
میچل در نخستین توقف خود، وارد تل‌آویو شده و دیدارهای خود را با ملاقات با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل شروع کرد. نتانیاهو پس از این دیدار اعلام کرد که برای ترسیم مرحله جدید با آمریکا همکاری خواهد کرد و امیدوار است تا «همسایگان فلسطینی» نیز برای تحقق صلح و امنیت وارد این روند شوند.
میچل اما به نوبه خود گفت که دستیابی به توافق و ایجاد چارچوبی جدید در این زمینه یک ضرورت است تا بتوان به حل و فصلی میانه در مورد تمام مسائل دست یافت و بدین ترتیب راه در برابر صلح دائمی باز شود.
قرار است که میچل امروز (سه‌شنبه) از تل‌آویو به رام‌الله رفته و مذاکراتی با محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی داشته باشد.
قبل از اینکه میچل وارد منطقه شود، هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا پیشنهاد شروع مذاکرات غیرمستقیم را مطرح کرده و از طرفین اسراییلی و فلسطینی خواسته بود تا بدون درنگ در مورد مسائل اصلی مانند مرزها، امنیت، اورشلیم، آوارگان فلسطینی، مشکل آب و شهرک‌ها به توافق دست یابند.
این موضوع به نوعی عقب‌نشینی آمریکا از اصرار به حفظ جایگاه میانه در مذاکرات بود، بطوریکه بنیامین نتانیاهو نیز از این موضع جدید آمریکا استقبال کرده و آن را در راستای منافع اسراییل خواند.
نخست‌وزیر اسراییل پیش از دیدار با میچل از عقب‌نشینی آمریکا از درخواست توقف شهرک‌سازی استقبال کرده و گفت این تصمیم نه تنها به سود اسراییل، بلکه به سود صلح است.
نتانیاهو گفت: «آمریکا بعد از یک سال و نیم فهمید که ما درگیر مذاکراتی بی‌مفهوم پیرامون یک موضوع حاشیه‌ای به نام شهرک‌سازی هستیم. واشنگتن دریافت که موضوع مهم، پیگیری اصولی است که در قلب درگیری میان ما و فلسطینی‌ها جای دارد».
جلسه مسئولان فلسطینی پیش از ورود میچل
از سوی دیگر، مسئولان فلسطینی روز دوشنبه جلسه‌ای را به ریاست محمود عباس برگزار کردند تا به نوعی موضعگیری یکسان دست یابند.
محمود عباس در این جلسه گفت که طرف آمریکایی نوعی جدید از مذاکرات را پیشنهاد داده به صورتی که «مذاکرات موازی» به جای «مذاکرات مستقیم» که در گذشته شکست خورد، شروع شود.
یک عضو کمیته اجرایی تشکیلات خودگردان فلسطین در گفت‌وگو با روزنامه الحیات فاش کرد که عباس بر موضعگیری خود در عدم قبول هرگونه مذاکره صلح پیش از برآورده کردن خواسته فلسطینی‌ها تاکید کرده است.
طرف فلسطینی خواستار تعیین مرجعی برای مذاکرات و برسمیت شناختن دولت مستقل فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ است، امری که تا کنون از سوی چند کشور مانند برزیل برسمیت شناخته شده و موجب خشم اسراییل شده است.
عباس همچنین از اتحادیه اروپا خواست تا دولت فلسطینی را برسمیت بشناسد. وی بعد از جلسه روز دوشنبه از کمیته چهارجانبه صلح نیز خواست تا جلسه‌ای فوق‌العاده تشکیل داده و شرایط را برای آغاز مجدد مذاکرات صلح فراهم نماید.
الحیات به نقل از منابع آگاه خبر داد که محمود عباس نامه‌ای محرمانه برای کاخ سفید ارسال کرده و از واشنگتن خواسته تا نقش فعال‌تری در مذاکرات صلح ایفا کرده و پیشنهاداتی رسمی در مورد مساله مرزهای میان دو دولت ارائه نماید.
پیش‌بینی می‌شود منطقه در مرحله آینده شاهد میانجیگری فشرده و سفرهای مکرر جورج میچل برای راضی کردن طرف فلسطینی به ورود در مذاکرات صلح موازی باشد؛ امری که تحلیلگران عربی تحقق آن را دور از دسترس می‌دانند.
فهمی هویدی تحلیلگر مشهور عرب در روزنامه السفیر می‌نویسد: «به نظر می‌رسد آینده منطقه را زوج تندرو و دست‌راستی بنیامین نتانیاهو ـ اویگدور لیبرمن (وزیر خارجه اسراییل) رقم خواهند زد. این زوج سیاسی موفق شدند تا خواسته خود مبنی بر ادامه شهرک‌سازی را به دولت آمریکا تحمیل کنند تا سرانجام آمریکا به شکل رسمی در مذاکراتی که قرار بود در آن نقش میانجی را ایفا کند، طرف اسراییل را بگیرد».
هویدی می‌افزاید: «اسراییل از ماه‌ها قبل گفته بود که وارد هیچ مذاکره‌ای با پیش‌شرط نخواهد شد و بدین ترتیب نتیجه تمامی مذاکرات سابق را لغو کرده و این امر پیش‌زمینه‌ای است برای تحقق هدف غایی اسراییل که حل و فصل موضوع فلسطین در ده سال آینده به شیوه مورد رضایت خود است».
با این حال پاسخ طرف فلسطینی قبل از ورود میچل به رام‌الله بسیار واضح و شفاف اعلام شده است. صالح رأفت عضو کمیته اجرایی تشکیلات خودگردان فلسطین اعلام کرد که طرف فلسطینی تصمیم گرفته تا بدون توقف کامل شهرک‌سازی، وارد هیچگونه مذاکره صلح مستقیم، موازی یا مذاکره برای مذاکره نشود.
علی مهتدی
تحریریه: مصطفی ملکان