آنجا که کامپیوتر کودکان را خرفت می‌کند
۱۳۸۹ آذر ۱۴, یکشنبه
باور عموم این است که کامپیوتر دستیابی کودکان برآمده از خانواده‌های فقیر به امکانات آموزشی را تسهیل می‌کند و از این طریق موجب رفع تفاوتها می‌شود. اما آخرین پژوهش‌ها خلاف این باور را نشان می‌دهند.
دانشمندان به تازگی تحقیقی در این زمینه در رومانی انجام داده‌اند. در این کشور بازده تحصیلی دانش‌آموزانی که در چارچوب پروژه‌ای دولتی امکان خرید کامپیوتر را یافته بودند، پایین آمده است. دانشمندان در پی پاسخ به این پرسش برآمدند که آیا بازی‌های کامپیوتری بچه‌ها را کودن می‌کنند؟ آیا کامپیوتر برای دانش‌آموزان بیش از آنکه کمکی برای بالا رفتن از پله‌های ترقی باشد، مانع رشد آنان است؟
نتیجه ساعت‌های طولانی بازی با کامپیوتر
چندی پیش این موضوع در بسیاری از رسانه‌ها به طور وسیع مطرح شد که یک دانش‌آموز کره‌ای که ده ساعت در روز بازی کامپیوتری می‌کرد، از طریق این بازی‌ها میلیونر شد.
اما برای بیشتر دانش‌آموزان جهان بازی کامپیوتری پول و چشم‌انداز بهتر شغلی به همراه ندارد. در سال ۲۰۰۴ دو پژوهشگر آلمانی بنامهای توماس فوکس و لودگر ووسمان به تحقیق در باره گروه‌هایی از دانش‌آموزان پرداختند که در تست معروف "پیزا" در اروپا در پایین‌ترین رده‌ها قرار گرفته‌بودند. در این تست معلومات عمومی دانش‌آموزان ۱۵ ساله در اروپا ارزیابی و با یکدیگر مقایسه می‌شود. نتیجه تحقیق این دانشمندان به روشنی نشان می‌داد که دانش‌آموزانی در این تست پایین‌ترین نمره ها را گرفته‌بودند که عادت داشتند برای ساعت‌های طولانی پای کامپیوتر بنشینند.
همچنین دو پژوهشگر آمریکایی به‌نامهای کریستین پاپ الشز، از دانشگاه کلمبیای نیویورک، و آفر مالامود، از دانشگاه شیکاگو، در تحقیقی که قرار است در آغاز سال ۲۰۱۱ در نشریه Quarterly Journal of Economics چاپ شود، تاثیر کامپیوتر را بر بازده تحصیلی کودکان بررسی کرده‌اند.
در کانون تحقیق این دو دانشمند برنامه "۲۰۰ یورو"ی وزارت آموزش و پرورش رومانی نشسته بود. دولت رومانی به هر خانواده کم‌درآمد این کشور ۲۰۰ یورو داده بود تا کامپیوتری برای فرزندانش بخرد، به این نیت که بدین وسیله امکان آموزشی بهتری برای این کودکان فراهم شود. دو محقق آمریکایی با بیش از ۳۰۰۰ خانواده رومانیایی که در این پروژه شرکت داشتند، مصاحبه کردند.
پاپ الشز که خود رومانیایی‌تبار است، در این باره می‌گوید: «پژوهش‌های ما نشان می‌دهند که بازی‌های کامپیوتری هم تاثیر مثبت و هم تاثیر منفی دارند. از طرفی، دانش‌آموزانی که کامپیوتر داشته‌اند، در آزمون‌های مربوط به توانایی‌های استفاده از کامپیوتر به نتایج بهتری رسیده‌اند. اما از سوی دیگر، نمره‌های این کودکان در درس‌هایی مثل زبان رومانیایی، ریاضیات و زبان انگلیسی بدتر شده است.»
الشز خود در رومانی در دبیرستانی آلمانی تحصیل کرده و سپس برای انجام تحصیلات عالی راهی آمریکا شده و در دانشگاه هاروارد درس خوانده است.
رباینده وقت و پاداش‌دهنده مجازی
تحقیقات این دو پژوهشگر حاکی از آن است که کامپیوترهایی که دولت هزینه خرید آن را تامین کرده، به رباینده وقت و انرژی کودکان تبدیل شده‌اند. پاپ الشز می‌گوید: «متاسفانه بیشتر بچه‌ها از کامپیوتر در جهت یادگیری و کسب معلومات علمی استفاده نکرده‌اند. بجای آن عادت کرده‌اند هر روز پای کامپیوتر بنشینند و بازی کنند.»
بیشتر کودکان چند ساعت تمام در روز را مشغول فقط یک بازی کامپیوتری بوده‌اند. فلوریان رباین که روانشناس است و در موسسه پژوهشی جرم‌شناسی در ایالت نیدرزاکسن آلمان کار می‌کند، معتقد است وقتی که کودکان در برابر کامپیوتر صرف می‌کنند، تاثیری منفی بر بازده کار آنان در مدرسه دارد.
به گفته این روانشناس، نظریه‌های گوناگونی در این باره وجود دارد. وی در این مورد چنین توضیح می‌دهد: «نظریه کلاسیک این است که کودکی که ساعت‌های طولانی مشغول بازی با کامپیوتر است، دیگر وقت و انرژی لازم برای یادگیری را ندارد. نظریه قابل قبول دیگر که هم اکنون نیز بسیار مورد بحث است، معروف است به "استفاده غیرکاربردی از رسانه‌ها". طبق این نظریه، رسانه‌ها جای تجربه پاداش و موفقیت در مدارس را گرفته‌اند. یعنی کودک دیگر لازم نمی‌بیند برای کسب پاداش و موفقیت در مدرسه تلاش کند، بلکه این تجربه را از طریق بازی کامپیوتری و پیروزی در این بازی بدست می‌آورد.»
افزون بر این، به گفته فلوریان رباین، بازی‌های کامپیوتری‌ای که در آن هدف مبارزه با یکدیگر از طریق تیراندازی است، مشوق رفتار پرخاشگر در کودکان است. بدین خاطر این روانشناس معتقد است که به هیچ وجه نباید کامپیوتر را در اتاق کودک قرار داد.
کار با کامپیوتر،از چه سنی؟
اما در مورد کامپیوتر در مدارس چه باید کرد؟ آیا کودکان نبایست هر چه زودتر کار کردن با کامپیوتر را در مدرسه بیاموزند تا بتوانند در زندگی شغلی آینده‌شان موفق باشند؟ فلورین رباین در این مورد می‌گوید که چنین ضرورتی وجود ندارد. وی معتقد است که کودک بایست نخست خواندن و نوشتن و حساب کردن را بخوبی بیاموزد و نیز توانایی‌های اجتماعی او بایست پرورش یافته باشد؛ به اعتقاد این روانشناس، تازه پس از طی دوره دبستان بایست کار با کامپیوتر را به کودکان آموخت.
دو محقق هلندی بنامهای لکس بورگهانس و باستر ویل از این هم فراتر رفته، در این مورد تحقیق کرده‌اند که چه مواد درسی‌ای بهترین امکان آینده شغلی را برای کودکان تضمین می‌کنند. نتیجه پژوهش آنان این بوده که دانستن ریاضیات و توانایی نوشتن متن‌های طولانی باکیفیت متضمن چنین آینده‌ای هستند؛ و اینها درست توانایی‌هایی هستند که طبق نتایج تحقیق کریستین پاپ الشز بر اثر استفاده مداوم کودکان از کامپیوتر آسیب می‌بینند.
با وجود این، به گفته پاپ الشز، نباید حکم کلی داد و گفت که کامپیوتر مانع موفقیت آینده کودکان می‌شود. او معتقد است، اگر پدر و مادر بدانند که کودکان با کامپیوتر چه می‌کنند، می‌توان جلوی آثار و نتایج بد استفاده از کامپیوتر را گرفت؛ یعنی موضوع چگونگی استفاده از کامپیوتر است و نه استفاده یا عدم استفاده از آن.
KG/FW