آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز • قمرالملوک وزیری
قمرالملوک وزیری با نام اصلی قمرخانم سید حسین‌خان متولد سال ۱۲۸۴ در تاکستان است.
کمتر از دو سال داشت که پدر و مادرش را از دست داد و مادربزرگش که روضه‌خوان زنان درباری بود، پرورش او را به عهده گرفت. او همراه مادربزرگش به مجالس عزا می‌رفت و با شور و نوای کودکانه و صدای خوشش مجلس را به یک کنسرت موسیقی تبدیل می‌کرد.
در جوانی در مجلسی یکی از توانگران تهران به نام بحرینی صدایش را شنید و او را با نوازنده مطرح تار، مرتضی نی‌داود آشنا کرد.
سه سال نزد مرتضی نی‌داود ردیف موسیقی را آموخت و ۱۹ ساله بود که در گراند هتل تهران کنسرت داد. این نخستین بار بود که زنی آن هم بی‌حجاب در ایران کنسرت می‌داد. او در این برنامه ترانه "مرغ سحر" ساخته نی‌داود و سروده بهار را خواند و برای آواز ماهور سروده‌ای از ایرج میرزا را برگزید.
از آنجا که نمی‌خواست به هند یا اروپا برود، شرکت‌های ضبط موسیقی از انگلیس و آلمان نمایندگانی به تهران فرستادند تا آوای او را بر صفحه‌های گرامافون ضبط کنند.
قمرالملوک وزیری نخستین خواننده زنی است که ترانه‌های سیاسی و اجتماعی را برای اجرا در کنسرت‌ها و ضبط صفحه برگزید، کنسرت‌های خیریه ترتیب می‌داد و سود بیشتر برنامه‌هایش را خرج ۱۲ فرزندخوانده‌اش و چند پرورشگاه می‌کرد.
داریوش پیرنیاکان در روزنامه اعتماد در مطلبی در رابطه با قمرالملوک وزیری نوشته است: «اگرچه ما در طول تاریخ خوانندگان زن بسیار خوبی مثل ایران‌الدوله، روح‌انگیز، ملوک ضرابی و ... داشتیم اما حقیقت این است که هیچ یک از آنها نتوانستند از منظر صدا و کیفیت اجرایی به جایگاه هنری قمر دست یابند. صدای قمر از هر نظر بیعیب است. ادای شعر، انتخاب شعر، تحریرها همه شمرده و به جا است. مدهایی که روی کشش‌های مختلف انجام می‌دهد بسیار حساب‌شده است و در مجموع صدای شش دانگی دارد. یعنی هم گستره بم را خوب می‌خواند، هم زیر و هم میانه.»
استاد غلامحسین بنان نیز درباره قمر گفته بود: «قمرالملوک ام کلثوم ایران است.»
قمرالملوک وزیری در ۱۴ مرداد ۱۳۳۸ بر اثر سکته مغزی درگذشت و در آرامگاه ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
مثل همیشه برای ارتباط با این برنامه و رساندن نظرها، پیشنهادها و انتقادهای خود از طریق ایمیل ava.persian@dw.com یا شماره تلفن ۰۰۴۹۲۲۸۴۲۹۴۸۳۶ با ما تماس بگیرید.
در پادکست‌های هفتگی ترانه‌ها و آهنگ‌هایی را به شما معرفی می‌کنیم که کمتر شنیده‌اید. اگر "دیروزی" هستید با آواهای امروزی و اگر "امروزی" هستید با آواهای دیروزی بیشتر آشنا می‌شوید.