«آپارات»: یوتبوب با طعم ایرانی و شئونات اسلامی
۱۳۹۰ فروردین ۲۹, دوشنبه
در آخرین ماه سال ۱۳۸۹، اولین سرویس ایرانی به اشتراک‌گذاری ویدیو با نام «آپارات» به شکل آزمایشی آغاز به کار کرد. «آپارات» که از چندروز پیش، از شکل آزمایشی خارج شده و به شکل رسمی در فضای وب فارسی فعالیت خود را شروع کرده و عضو می‌پذیرد، قرار است «پاسخگوی نیازاشتراک‌گذاری ویدیویی کاربران ایرانی» باشد.
موسسه‌ی «توسعه‌ی تجارت الکترونیک صبا» که موسسه‌ای بر مبنای « کسب و کار مبتنی بر محتوا» است، موسس و صاحب سایت اشتراک‌گذاری ویدیویی «آپارات» است. این موسسه که از سال ۱۳۸۳ فعالیت‌های خود در فضای اینترنت ایران را آغاز کرده است، ازشرکت‌های فعال در حوزه‌ی تبلیغات اینترنتی در وب فارسی زبان نیز هست.
نسخه‌ی وطنی «یوتیوب»
«آپارات» در واقع نسخه‌ای مشابه وب‌سایت پرطرفدار «یوتیوب» است که از مهم‌ترین وب‌سایت‌های وب.۲ و معروف‌ترین سایت به اشراک‌گذاری ویدیو در جهان است. «یوتیوب» اولین‌بار در سال ۲۰۰۹ در ایران فیلتر و برای مدت کوتاهی رفع فیلتر شد. اما بعد از انتخابات جنجال‌برانگیز ریاست‌جمهوری این وب‌سایت بار که به یکی از اصلی‌ترین وب‌سایت‌های وب.۲ کاربران ایرانی برای انتشار ویدیو و تصاویر درگیری‌ها و تجمع‌ها تبدیل شده بود، بار دیگر فیلتر شد و تا به امروز نیز همچنان دسترسی به آن برای کاربر داخل ایران، بدون فیلترشکن مقدور نیست.
در وب‌سایت «آپارات» نیز همچون «یوتیوب» کاربران می‌توانند بدون نیاز به دعوت‌نامه به عضویت سایت درآیند و ویدیو به اشتراک گذارند. «آپارات» هم باز مثل «یوتیوب» امکان دانلود ویدیو ندارد و کاربران تنها می‌توانند ویدیوها را با ورود به وب‌سایت تماشا کنند.
«آپارات» برای دسترسی آسان‌تر کاربران به ویدیوها، گروه‌های مختلف موضوعی تعریف کرده است که کاربر می‌تواند ویدیوها را در یکی از این گروه‌های مرتبط به اشتراک گذارد. دیگر کاربران نیز با مراجعه به گروه‌های موضوعی، می‌توانند سریع‌تر و آسان‌تر ویدیو موردنظر خود را پیدا کنند.
این گروه‌های موضوعی عناوینی چون طنز، شخصی، خبری، حیوانات، تبلیغات، هنری، ورزشی، فیلم و تفریحی را شامل می‌شود.
اشتراک‌گذاری با رعایت شئونات اسلامی
آن‌چه در بخش‌های مختلف وب‌سایت «آپارات» به چشم می‌خورد، تاکید مداوم گردانندگان به رعایت «شئونات اسلامی و اخلاقی و ملی» برای عضویت و فعالیت در این وب‌سایت اشتراک‌گذاری است. گردانندگان البته هیچ کجای وب‌سایت توضیح روشنی نمی‌دهند که منظورشان از این شئونات دقیقن چه مواردی است.
گردانندگان «آپارات» هم‌چنین تاکید دارند که «به اشتراک گذاشتن ویدیوهایی که مغایر با قوانین و مقررات جاری کشور و مصداق توهین به نظام، شخصیت‌های مذهبی، کشوری و لشگری باشد ممنوع است.» این وب‌سایت به صراحت اعلام کرده است که همه فیلم‌های به اشتراک گذاشته در «آپارات» بازبینی می‌شوند و اگر محتوا مغایر با شئونات اسلامی و قوانین کشور باشد، به سرعت حذف خواهد شد.
«آپارات» نیز همچون «یوتیوب» که به تقلید از آن ساخته شده است، پربیننده‌ترین ویدیوهای هفته را معرفی می‌کند. نگاهی به پربیننده‌های این وب‌سایت حاکی از آن است که بیشتر ویدیوهای با موضوع طنز، سرگرمی و مذهبی برای کاربران این وب‌سایت جذاب است.
«آپارات» یک وبلاگ با عنوان «وبلاگ مدیریت» هم دارد که تا به حال فقط یک نوشته در آن منتشر شده است که خبر از پایان دوره‌ی فعالیت آموزشی و آغاز به کار رسمی این وب‌سایت وب.۲ می‌دهد.
نزدیک به سه ماه بعد از آغاز فعالیت، نگاهی کلی حاکی از آن است که بیشتر کاربران «آپارات» را جوانان مذهبی علاقه‌مند به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌دهند.
در اسفندماه، وزیر ارتباطات و فن‌آوری کشور خبر از تشکیل هسته‌های اولیه «اینترنت پاک» در کشور داده بود. علی حکیم جوادی، معاون وزیر ارتباطات نیز اعلام کرده بود که اینترنت پاک، ایده‌ای است که قصد دارند با کمک مشاوران و متخصصان آن را گسترش دهند.
ایران در سانسور اینترنت و مقابله با آزادی بیان در اینترنت، همواره نگاهی به تجربه‌ی چین که پدر سانسور اینترنت در جهان به شمار می‌رود دارد. چین مدت‌هاست که بعد از فیلتر شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های وب ۲ یا جست‌وجوگرها، نسخه‌ی وطنی از وب‌سایت‌های پرطرفدار جهانی را طراحی و عرضه می‌کند و با قطع امکان دسترسی آسان به نسخه‌ی جهانی، کاربر را به سوی نسخه وطنی سانسورشده سوق می‌دهد.
مسئولان فن‌آوری و ارتباطات ایران با پیروی از چین، چندسالی است که دنبال جایگرین کردن نسخه‌های بومی سانسورشده وب‌سایت‌های پرطرفدار به جای نسخه‌های اصلی و جهانی است. شبکه‌های اجتماعی چون «کلوب» به جای «اورکات» و «فیس‌بوک» و سرویس‌های وبلاگ‌نویسی وطنی چون «بلاگفا»، «میهن بلاگ» و «پرشین بلاگ» را می‌توان از این دست وب‌سایت بومی‌سازی برای اعمال نظارت بر محتوای تولیدی کاربران دانست. به نظر می‌رسد که «آپارات» نیز نسخه‌ی وطنی «یوتیوب» خواهد بود که همچون نسخه‌های وطنی مشابه دیگر، محتوای تولیدی کاربران در صورت مغایرت با آن‌چه «شئونات اسلامی و اخلاقی و ملی» می‌خواند، برخلاف جریان آزاد اطلاعات سانسور خواهد کرد.
فرناز سیفی
تحریریه: یلدا کیانی