آیا عملیات ترکیه در سوریه به تقویت داعش می‌انجامد؟
۱۳۹۸ مهر ۱۹, جمعه
حمله ارتش ترکیه به مناطق کردنشین شمال شرقی سوریه موجی از نگرانی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را دامن زده است. یکی از این نگرانی‌ها، افزون بر احتمال کشته شدن غیرنظامیان و آوارگی مردم، خطر تقویت گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش سابق) در منطقه است.
عملیات ترکیه اندک‌زمانی پس از اعلام تصمیم رئیس جمهوری ایالات متحده مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از این منطقه آغاز شد. آمریکا اما تقویت داعش در سایه این حمله را از جمله خطوط قرمز خود اعلام کرده است. اما خطر جان گرفتن مجدد جهادگرایان در سوریه تا چه حد جدی است؟
تارنمای اینترنتی هفته‌نامه آلمانی "دی تسایت" دیروز پنجشنبه ۱۸ مهر (۱۰ اکتبر) برای یافتن پاسخی به این پرسش، به این موضوع پرداخت و در گزارش مفصلی از حمله جهادگرایان به نیروهای امنیتی سوریه در روزهای اخیر و احتمال فرار هزاران زندانی داعش از زندان‌های سوریه خبر داد.
طیق این گزارش، اندک‌زمانی پس از آنکه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در توییتر خبر حمله به سوریه را اعلام کرد، به‌یکباره ده‌ها تروریست در رقه، پایتخت پیشین داعش، ظاهر شدند و ساعت‌ها به روی پلیس‌های کرد آتش گشودند. قصد این افراد تصرف مقر اصلی نیروهای امنیتی متشکل از کردها و سوری‌ها در مرکز رقه بوده است. یکی از شاهدان عینی از "هماهنگی و سازمان‌یافتگی" این حمله خبر داده است. تصرف این مقر البته، با وجود چندین مهاجم انتحاری، عملی نشد و حمله به شکست انجامید.
حمله‌ای با این ابعاد و با استفاده از مسلسل و خمپاره از سال ۲۰۱۷ میلادی بدین‌سو در رقه بی‌سابقه بود. در عین حال این احتمال منتفی نیست که جنگجویان داعش در حملات بعدی موفق شوند و بتوانند بخش‌هایی از این شهر را تحت کنترل خود در آورند. یکی از دلایل چنین احتمالی این است که کردها نیروهای خود را در حال حاضر برای جبهه ترکیه نیاز دارند و به همین دلیل نیز گشت‌های آنان و حضورشان در پایگاه‌های رقه کم‌رنگ‌تر خواهد شد.
چنین وضعیتی این خطر را افزایش می‌دهد که ۱۰ هزار زندانی جهادگرا بتوانند از زندان‌ها بگریزند و با استفاده از وضعیت کنونی به‌همراه ۷۰ هزار تن از اعضای خانواده‌‌هایشان خلافت خود را بازسازی کنند. یک احتمال دیگر نیز سرازیر شدن این افراد به اروپاست.
اغلب زنان و کودکان جهادگرایان در اردوگاه الهول اسکان داده شده‌اند که همواره شاهد آشوب‌ها و درگیری‌های خشونت‌آمیز است. در این اردوگاه حتی یک پلیس مذهبی زنانه برای اجرای فرامین اخلاقی "خلافت اسلامی" نیز به وجود آمده است. در ویدئویی منتشرشده از این اردوگاه گروهی از زنان با پوشش کامل دیده می‌شوند که با شعار "ما بمب ساعتی هستیم. منتظر باشید تا ببینید"، پرچم داعش را بلند می‌کنند.
"پذیرش خاموش داعش" توسط ترکیه
حدود ۱۱ هزار نفر از زنان و دو هزار تن از مردان داعشی زندانی از خارج می‌آیند که ۸۰۰ اروپایی هم در میان آنها دیده می‌شوند. اما اغلب کشورهای اروپایی و عربی از پذیرش این افراد خشونت‌طلب و قرار دادن آنها در برابر دادگاه سر باز می‌زنند و به همین دلیل نیز آنها بایستی در زندان‌های موقت محلی نگهداری شوند. برخی از این ساختمان‌های غیراستاندارد در منطقه تحت کنترل ترکیه قرار دارند. در روزهای گذشته نیز تنها شمار اندکی از این زندانیان خطرناک از سوریه به عراق منتقل شده‌اند. به گفته ترامپ، این افراد اکنون تحت نظر نیروهای آمریکایی مستقر در عراق هستند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در این میان در مورد مسئولیت‌پذیری ترکیه در قبال جهادگرایان زندانی، در مقایسه با حساسیت کردها در قبال این زندانیان، تردیدهای جدی وجود دارد. آنکارا در این خصوص پرونده خوبی ندارد. جهادگرایان در زمان برقراری "خلافت اسلامی" به‌راحتی از خاک ترکیه برای رسیدن به مناطق تحت کنترل داعش استفاده می‌کردند.
به گفته نویسنده هفته‌نامه "دی تسایت"، اگر کنترل بازداشتگاه‌های داعشی‌ها که اکنون در اختیار کردهاست، به دست ترکیه بیفتد، ممکن است سرویس امنیتی این کشور که سال‌ها با داعشی‌ها به شکلی مخفیانه همکاری کرده، اینک نیز آنها را آزاد کرده و از آنها برای مبارزه با کردهای سوریه استفاده کند.
گفته می‌شود که در حال حاضر نیز دست‌کم ۴۰ جهادگرا، از جمله چند فرمانده پیشین داعش، در کنار ارتش ترکیه می‌جنگند. رهبران کردهای سوریه نیز در این میان اعلام کرده‌اند که در شهر قامشلی، واقع در شمال شرقی سوریه، زندانی بر اثر یک بمباران تخریب شده که در آن تروریست‌هایی خارجی از ۶۰ ملیت نگهداری می‌شده‌اند.
حدود ۱۸ هزار داعشی فعال در سوریه و عراق
طبق برآورد وزارت دفاع آمریکا، هنوز هم حدود ۱۸ هزار نفر از اعضای داعش در سوریه و عراق فعال‌اند که سه هزار تن از آنان خارجی هستند. مسئولیت بیش از ۱۰۰ سوءقصد در عراق تنها در ماه سپتامبر گذشته به پای داعش نوشته شده است. این آمار بیش از شمار عملیات اواخر عمر "خلافت اسلامی" در سال ۲۰۱۶ میلادی است.
در چنین شرایطی بازسازی مناطق تخریب‌شده‌ای که پیش‌تر تحت کنترل داعش بوده پیشرفتی نشان نمی‌دهد. در عوض اما فساد مالی بیداد می‌کند. داعش هم به‌خصوص در استان‌های سنی‌نشین از جمله نینوا، دیاله و انبار بر تحرکات خود افزوده و آدم‌ربایی، مسدود کردن جاده‌ها و بمب‌گذاری افزایش یافته است. سیاستمداران محلی و نیروهای امنیتی در این مناطق برای ایجاد هرج و مرج و جلوگیری از بازسازی اقتصادی به قتل می‌رسند.
اخیرا در یکی از روستاهای نزدیک سامرا پنج اسلام‌گرای نقابدار شبانه سر یک مأمور محلی پلیس را در برابر خانه‌اش از تن جدا کردند. ساکنان این روستا گلایه کرده بودند که "شاید نیروهای امنیتی روزها حضور داشته باشد، اما شب متعلق به داعش است".
پیام صوتی خلیفه خودخوانده
مرکز اطلاع‌رسانی نیروهای دمکراتیک سوریه (روژآوا) شمار اقدامات تروریستی بین ماه‌های آوریل و اوت گذشته را در سوریه بیش از ۴۳۰ مورد ثبت کرده که ۷۸ مورد آن تنها مربوط به ماه اوت است. در جریان این سوءقصدها سربازان کرد به قتل رسیده‌اند و کاروان‌هایشان با مواد منفجره مورد حمله قرار گرفته است.
جهادگرایان تابستان نیز زمین‌های زراعی را برای نابود کردن محصولات به آتش کشیده‌اند. تروریست‌ها همچنین دوباره به شکل مخفیانه شروع به گرفتن مالیات اجباری و اخاذی از مردم کرده‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در این میان خلیفه خودخوانده داعش که هنوز فراری است، اخیرا از مخفیگاه خود پیامی صوتی فرستاده است. در حالی که آمریکا برای سر ابوبکر بغدادی پاداشی ۲۵ میلیون دلاری گذاشته، خلیفه خودخوانده ۴۸ ساله خواستار فعالیت‌های مضاعف هواداران‌اش در سوریه و عراق شده است. بغدادی گفت: «سربازان خلافت، هر کاری که از دستتان ساخته است برای فروپاشی دیوار زندان‌ها و آزادسازی تمامی برادران و خواهران بکنید.»
هشدار پوتین
کردهای سوریه پیش از عملی شدن تهدید اردوغان، درباره "خطر بازگشت داعش" به‌ویژه به اردوگاه آوارگان الهول، در صورت حمله ترکیه به شمال شرقی این کشور هشدار داده بودند.
دیروز نیز نخستین پس‌لرزه حمله زمینی ترکیه به مناطق کردنشین سوریه خود را نشان داد و شماری از زنان مستقر در الهول به نگهبانان این اردوگاه یورش برده و بخش‌هایی از اردوگاه را به آتش کشیدند. برخی از رسانه‌های داخلی سوریه نیز با اشاره به این حادثه، گزارش داده‌اند که "تعدادی داعشی" توانسته‌اند از اردوگاه الهول فرار کنند.
امروز جمعه نیز ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، نسبت به احتمال فرار زندانیان جهادگرا در شمال شرقی سوریه هشدار داد.
پوتین گفت، در پی حمله ترکیه به این مناطق، این احتمال وجود دارد که "عناصر تروریستی داعش" که در زندان‌های تحت نظارت نیروهای سوریه دموکراتیک هستند موفق به فرار شوند. او همچنین افزود که اطمینان ندارد ترکیه بتواند اوضاع را کنترل کند.