آیا نوشیدنی‌های سنتی در ایران به حاشیه می‌روند؟
۱۳۹۴ آذر ۲۸, شنبه
در منوی بسیاری رستورانها و کافی‌شاپ‌های ایرانی، در کنار نوشیدنی‌های رایج سرد و گرم چون چای، دوغ، آب میوه یا شربت، نام انواع قهوه، چای‌های میوه‌ای، نوشابه‌های گازدار و نوشابه‌های "اگزوتیک" به چشم می‌خورد. روزنامه شهروند در گزارشی می‌نویسد طومار اسامی رنگارنگ و عجیب در منوی کافی‌‌شاپ‌ها و رستورانها آنقدر بلند شده که مشتری را برای انتخاب دچار سردرگمی می‌کند.
در گزارش شهروند اشاره شده که فهرست متنوعی از نوشیدنی‌ها در فرهنگ غذایی ایرانی‌ها وجود دارد اما در با وجود تجارت پر رونقی که در سطح بین‌المللی برای معرفی و بازاریابی خوراکی‌های ملل مختلف به راه افتاده، نوشیدنی‌های ارگانیک ایرانی آهسته آهسته به حاشیه رفته و فراموش می‌شوند: «این روزها دیگر کمتر خانواده ایرانی خنکای شربت سکنجبین را در تابستان‌های داغ مزمزه می‌کند و هر بهار طعم خوش عرق شکوفه‌های نارنج را می‌چشد. زمستان این روزهای خانه‌های ایرانی به ندرت عطر دمنوش گل گاوزبان را به یاد می‌آورد.»
بیشتر بخوانید: ادای دین یک ایرانی به قهوه
شهروند می‌نویسد که بیش از ۱۰۰ نوع عرق گیاهی و بیش از ۳۵ نوع دمنوش گیاهی و تعداد زیادی شربت‌های سنتی ایران به فراموشی سپرده‌شده‌اند و هم‌زمان تولیدات سنتی از عرقیات و گلاب‌گیری به کارگاه‌های کوچک، زیرپله‌ای و غیراستاندارد محدود شده است: «تولید عرقیات گیاهی با اسانس‌های شیمیایی و آزمایشگاهی از مهم‌ترین تقلبات بازار ایران است. تقلبی که سبب می‌شود همان اندک مشتریان عرقیات گیاهی را از بازار فراموش‌شده نوشیدنی‌های اصیل دلزده کرده و حیات کج‌دار و مریز نوشابه‌های ایرانی را به مرگ بکشاند.»
فاطمه سفیدکن، عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور درباره نبود استاندادر و ناظر کیفی در روند تولید نوشیدنی‌های اصیل ایرانی به شهروند گفته است: «تولیدات زیرپله‌ای که حجم عمده و قریب به اتفاق تولیدکنندگان عرقیات گیاهی را تشکیل می‌دهند در غیاب نظارت‌های موثر گاه به تولید محصولاتی اقدام کرده‌اند که از دید علمی بسیار مضر است. این درحالی است که از سایر استانداردهای تولید مانند میزان عناصر سنگین، آلودگی میکروبی، آلودگی به سموم و کودهای شیمیایی و ... چشم‌پوشی کنیم.»
به موازات گلاب و عرقیات شیمیایی و غیر استاندارد، خبرهای مربوط به چای فاسد و تاریخ مصرف گذشته در ایران نیز کم نیستند. اوایل آذر ۱۳۹۴ فرمانده نیروی انتظامی رودسر از توقیف یک دستگاه کامیون با ۱۷ تن چای سنواتی و فاسد در این شهرستان خبر داد. فروش بخشی از ۵۰ تن چای انبار شده فاسد در سازمان تعاونی روستایی نیز به "مافیای چای" نسبت داده شد.
رئیس اتحادیه چای‌کاران در مصاحبه با "شرق" گفت: «این چای‌ها بیش از ۱۵ سال است در انبارهای داخلی نگاهداشته می‌شدند و قرار بود از ایران خارج شوند اما در مرزها بسته‌بندی و دور از چشم سازمان چای وارد بازار شدند.»
تغییر سلیقه
آیا رویگردانی از نوشیدنی‌های عرفی و سنتی چون چای، دلایل بهداشتی دارد یا تغییر سلیقه‌ها را نیز باید در نظر گرفت؟ آن چه روشن است، این که چای هم‌چنان نخستین نوشیدنی گرم میلیون‌ها خانواده ایرانی است. استقبال از نوشیدنی‌های سرد و گرم فرنگی و غیرسنتی، عمدتا در شهرهای بزرگ، نزد قشر متوسط دیده می‌شود. شاید یکی از دلایل این رویکرد، تغییر الگوی مصرف این قشر باشد.
در این میان بیش از همه، چای جای خود را به قهوه می‌دهد. پذیرایی با قهوه، حتی اگر نسکافه باشد، یک رفتار لوکس در برابر مهمان تلقی می‌شود.
بیش از همه نسل جوان به نوشیدن قهوه به جای چای تمایل دارد. برای درست کردن کاپوچینو، اسپرسو، شیرقهوه و لاته ماکیاتو، کلاس‌های آموزشی دایر می‌شود و بحث در باره کیفیت و نوع سرو کردن انواع قهوه، علاقمندانی دارد.
حتی سایت‌هایی برای معرفی و ترویج قهوه به راه افتاده‌اند که مسابقاتی نیز برای تهیه‌کننده بهترین قهوه، کاپوچینو یا "لاته آرت" برگزار می‌‌کنند. بالای یکی از این سایت‌ها نوشته شده است: «قهوه آدم‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند.»