اتحادیه عرب و چالش‌های پیش‌رو
۱۳۸۸ فروردین ۲۰, پنجشنبه
اجلاس‌های اتحادیه عرب، مانند عروسی‌هایی هستند که در آن دعوا به‌راه می‌افتد. این نشست‌ها همیشه به خوبی و خوشی آغاز می‌شوند، تا این‌که مثلا معمر قذافی، رهبر لیبی جنجالی به راه می‌اندازد. پیش آمده است که اسامی حیوانات مختلف در سالن با صدای بلند فریاد زده شده، یا سخنرانی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه آن‌قدر طولانی شده که شیوخ کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس را به خوابی سنگین فرو برده است. یکی دیگر از اتفاقات متداول این است که وقتی یک رهبر از شمایل رهبر کشور دیگری خوشش نیاید، از حضور در اجلاس خودداری می‌کند.
طیف گسترده مناقشات، از ایران تا الجزیره
پیش‌بینی می‌شود، اجلاس دو روزه‌ی دوحه که روز دوشنبه در پایتخت قطر آغاز می‌شود نیز شاهد چالش‌های بسیاری باشد. یکی از مهمانان این اجلاس، عمر حسن البشیر، رئیس جمهوری سودان است که حکم جلب بین‌المللی او به اتهام ارتکاب جنایت‌های جنگی، چندی پیش از سوی دادگاه بین‌المللی جزا در لاهه صادر شد.
از سوی دیگر هر چند محمود احمدی نژاد و هوگو چاوز، رئیسان جمهور ایران و ونزوئلا، به‌خاطر اظهارات ضداسرائیلی در جهان عرب طرفدارانی دارند، اما حسنی مبارک، رئیس جمهور مصر به‌دلیل دعوت از احمدی نژاد، حضور خود در اجلاس یادشده را لغو کرد. رئیس جمهوری مصر از افزایش نفوذ ایران بر سیاست اعراب نگران است و اصولا از همان آغاز با برگزاری اجلاس فوق‌العاده مخالف بود.
در عین حال حاکمان عربستان سعودی نیز از نزدیکی شیوخ قطر به نیروهای افراطی، همچون ایران، سوریه و جنبش اسلامی حماس نگران هستند.
علاوه بر این، مرکز شبکه تلویزیونی الجزیره نیز در قطر قرار دارد. در بسیاری از کشورهای عربی، به دوحه، "الجزیره سیتی" گفته می‌شود. برخی از کشورهای عربی با این شبکه تلویزیونی مشکل دارند. این شبکه‌ای است که در آن از عاملان انفجار‌های انتحاری به‌نام شهید نام برده می‌شود و تنها شبکه‌ای است که به پیام‌های ویدئویی گروه‌های تروریستی و اسامه بن‌لادن دسترسی دارد.
پایان جنگ سرد؟
عبدالله الشیخی، کارشناس امور سیاسی در دانشگاه کویت، اخیرا در مقاله‌ای در روزنامه "گلف نیوز" نوشت: «سایه اختلاف نظر و انشقاق بر سر سیاست اعراب سنگینی می‌کند. این اختلافات به کشورهای غیرعرب همانند اسرائیل، ایران و ترکیه اجازه داده است تا علائق و برنامه‌های خود را با روش‌های آرام اما با قدرت تمام به پیش ببرند». شیخی در این مقاله از کشورهای عرب خواسته است به «جنگ سرد» بین خود پایان داده و در جبهه‌ای مشترک به مقابله با دولت جدید آمریکا برخیزند.
با این حال از عمق شکاف بین کشورهای پراگماتیک و طرفدار سیاست غرب از یک سو، و کشورهای دارای ایدئولوژی اسلامی یا ناسیونالیستی از سوی دیگر، نه تنها کاسته نشده، بلکه بر آن افزوده نیز شده است. کارشناسان جهان عرب بر این باورند که اختلافات بزرگ‌تر از آن هستند که اتحادیه عرب بتواند بر آنها فائق آید.
در سومالی هرج و مرج حکم‌فرماست، مذاکره بین گروه‌های فلسطینی بر سر تشکیل یک دولت ائتلافی بدون دستیابی به نتیجه مشخصی درجا می‌زند، در اسرائیل نیز دولتی قدرت را به‌دست می‌گیرد که بر اصل تشکیل دو دولت (اسرائیل و فلسطین) وفادار نیست.
اما تنها منطقه‌ای از جهان پرمناقشه عرب که اخبار مثبت از آن به گوش می‌رسد، عراق است که از هنگام اجلاس گذشته اتحادیه عرب در دمشق تا به امروز، وضعیت امنیتی آن رو به بهبود گذاشته است. با این حال، جلال طالبانی، رئیس جمهور کرد عراق، در اجلاس دوشنبه حضور ندارد و این نوری المالکی، نخست وزیر عرب این کشور است که عراق را در اتحادیه‌ی عرب نمایندگی می‌کند.