اربعین، مرزهای پر ازدحام و "ظرفیت تکمیل" عراق

مرز مهران، کوتاه‌ترین راه به کربلا، بسته شده است. تاکنون بیش از۳۰ اتوبوس حامل مسافرانی که به قصد زیارت وارد شهرهای کوت و بدره عراق شده بودند، به ایران بازگردانده شده‌اند. خبرگزاری‌ها از ازدحام جمعیت در پایانه مرزی مهران، پل زائر و گیت خبر داده‌اند و این که «لایه های جمعیتی به شدت بالاست و ترافیک در محور صالح آباد به مهران نیمـه سنگین.»

قاسم رضایی، فرمانده مرزبانی ناجا امروز (۲۷ آبان/۱۷ نوامبر) گفت که حتی از ورود گروهی از زوار که شب گذشته و بامداد پنجشنبه از مرز مهران راهی عراق شده‌اند، به داخل خاک عراق جلوگیری شده است.

هرساله در روزهای نزدیک به اربعین جمعیت میلیونی از شهرهای شیعه نشین عراق و از ایران به سمت کربلا و نجف براه می‌افتد. حمدی ملک تحلیلگر مسایل عراق  به دویچه وله می‌گوید که «نه جاده‌های مرزی کشش تردد اتوموبیل‌هایی را دارد که می‌خواهند وارد عراق شوند و نه تعداد پست‌های بازرسی به قدری است که بتواند به سرعت زائران را راه بیاندازد. وقتی مرزی گنجایش محدودی دارد، آن‌گاه حتی یک بازرسی ساده و زدن مهر دردسرساز می‌شود.»

"زیارت قبول"

گروهی از زائران هم بدون روادید راه می‌افتند، به این امید که هرطور شده به مقصد برسند. حسین ذوالفقاری، فرمانده مرزبانی به خبرگزاری صداوسیما گفته است که «جمع قابل توجه زائران فاقد ویزا و گذرنامه در مرز مهران تاحدود زیادی مشکلاتی را ایجاد کرده است.»

روز چهارشنبه ۲۶ آبان، سعد معن، سخنگوی وزارت کشور عراق در بیانیه ای اعلام کرد که تاکنون بیش از یک و نیم میلیون زائر وارد عراق شده‌اند و شمار آن‌ها در حال افزایش است. او گفت افرادی را که به شکل غیرقانونی وارد این کشور شوند بازگردانده خواهند شد.

بیشتر بخوانید: ازدحام زائران ایرانی در مرز مهران و انتقاد عراق از ایران

 وضع سال گذشته هم به همین منوال بود طوری که وزارت کشور عراق در بیانیه‌ای گفت که هزاران زائر ایرانی بدون ویزا با حمله به گذرگاه مرزی “زرباطیه” (مهران)، تخریب تاسیسات آن و زخمی کردن مرزبانان عراقی، وارد خاک عراق شدند. وزارت کشور عراق همچنین مسئولان ایرانی را متهم کرده بود که به هزاران نفر اجازه داده است که بدون ویزا وارد این کشور شوند. امسال سخت‌گیری‌ها بیشتر شده و حتی آیت‌الله مکارم شیرازی گفته است که سفر بدون ویزا به عراق "حرام" است.

حمدی ملک می‌گوید: «در گذشته سختگیری چندانی نمی‌شد. معمولا اگر به مامور پست بازرسی در مرز می‌گفتی قصدت زیارت است، کاری به کار ویزا و پاسپورتت نداشتند. یک بار در اتوبوسی از عراق راهی ایران بودم، وقتی از مرز مهران رد شدیم، ماموران برای بازرسی آمدند. یکی از آن‌‌ها از مردی پاسپورتش را خواست. مرد گفت ندارم، مگر زیارت این چیزها را می‌خواهد. مامور هم گفت "زیارت قبول" و رفت سراغ بعدی.»

او اضافه می‌کند که در یکی دو سال اخیر وضع عوض شده است: «سخت‌گیر‌ی‌ها بیشتر شده و حتی مراجع هم دخالت کرده‌اند. با این همه هنوز خیلی‌ها راه می‌افتند به این هوا که می‌رویم بالاخره یک‌جوری رد می‌‌شویم.».

مرغ و میوه فراوان، وضع بهداشت اسفبار

امسال که امکان سفر به مکه هم برای ایرانی‌ها منتفی شد، چشم زوار به سوی کربلا و نجف دوخته شده بود. مقام‌های ایرانی هم تلاش خود را کرده‌اند تا جبران مافات کنند و خدمات لازم را بدهند؛ از جمله تسهیل گرفتن ویزا، ایجاد امکاناتی برای متصل شدن به اینترنت و برقراری ارتباطات، فرستادن نظافتچی و یا سرویس‌های درمانی سیار.

اگرچه عراق زیرساخت‌های لازم برای پاسخگویی به هجوم جمعیتی میلیونی به سمت عتبات را ندارد، اما در سال‌های اخیر شهرهای کربلا و نجف به سرعت گسترش پیدا کرده‌اند. با این همه نارسایی‌ها بسیار است. 

حمدی ملک درباره وضع بهداشت، سکونت و غذای زائران می‌گوید: « بسیاری در صحن‌ها، کنار بلوارها و خیابان‌ها می‌خوابند اما مواد غذایی، به وفور هست. انواع غذاهای نذری، مرغ و میوه و آشامیدنی به زوار می‌دهند. ولی وضع بهداشت، از جمله بهداشت همین غذاها اصلا تعریفی ندارد. امکانات درمانی و سایر امکانات بهداشتی هم خوب نیست. یعنی اصلا امکانی برای تامین بهداشت این جمعیت وجود ندارد.»

فرق کربلا و نجف با قم و مشهد

زیارت کربلا و نجف کمی با شهرهایی مانند قم و مشهد فرق می‌کند و مهم تنها دادن خدمات به زوار نیست. عراق قبل از هرچیز باید بتواند امنیت زائران را تامین کند و این کار ساده‌ای نیست. همین یازده روز پیش یعنی۱۶ آبان بود که دستکم ۲۱ نفر، در میان‌شان شش ایرانی، در شهرهای تکریت و سامرا بر اثر دو انفجار انتحاری کشته شده‌اند.

حمدی ملک می‌گوید «کربلا هم‌مرز با استان انبار است و در چند روز اخیر چندین انفجار انتحاری از جمله در شهر عین تمر در ۵۰ کیلومتری کربلا رخ داده است. هزاران نیروی عراقی به شکل لایه لایه کنترل امنیتی بسیار سنگینی را در مرزهای صحرایی و و بیابانی هم مرز با انبار می‌کنند. دولت عراق چاره‌ای ندارد، جز آنکه توانش را روی حفظ امنیت زائران کند.»

بیشتر بخوانید: برگزاری مراسم اربعین در عراق با شدیدترین اقدام‌های امنیتی

با همه این‌ها همه تور کربلا و نجف هرسال پر رونق است و آژانس‌های مسافرتی مربوطه از جمله سازمان حج و زیارت آگهی می‌دهند که «وقتی در تور کربلا با ما همراه می شوید دیگر نگران اخذ ویزای عراق و یا نگران تهیه بلیط و یا رزور هتل در کربلا و نجف نباشید تمام کارهای مربوط به مسافرت به عتبات را ما انجام می دهیم شما فقط به زیارت امام حسین علیه السلام فکر کنید.»

بیشتر بخوانید: تدارک پیاده‌روی اربعین؛ هشدار علیه ویزای جعلی عراق