«ارث‌بری زن از زمین گام بزرگی‌ست در جهت برقراری عدالت»
۱۳۸۷ آذر ۱۲, سه‌شنبه
در صورت تصویب این قانون در صحن علنی مجلس و تایید شورای نگهبان، از این پس زنان بعد از فوت شوهرشان نه تنها از خانه و اشجار بلکه از زمین نیز ارث خواهند برد.
البته میزان سهم زنان تغییری نکرده و همچنان یک هشتم اموال شوهر در صورت داشتن فرزند و یک چهارم در صورت نداشتن فرزند است.
این در حالی است که مرد در صورت فوت همسرش صاحب تمامی اموال او خواهد بود.
دویچه‌وله: خانم مقدم، طرحی که اخیرا در کمیسیون قضایی مجلس در مورد ارث‌بری زن از شوهر بعد از فوت او به تصویب رسیده، آیا به نظر شما چیزی هست که بشود از آن به‌عنوان برابری ارث زن و مرد یاد کرد؟
خدیجه مقدم: طرحی که در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس فعلا تصویب شده و حالا در صحن علنی مجلس خواهد رفت، قدمی در راه برابری ارث زن و مرد است. این یک قدم بزرگ است. به‌خاطر این که شرایط اقتصادی امروز و وضعیت زمین و قیمت‌های ملک و زمین و درخت و اینها با دورانهای گذشته خیلی تفاوت کرده است و ارث‌بری زن از زمین گام بزرگی در جهت برقراری عدالت در موضوع ارث است. ولی به‌هرحال این اول راه است و موضوع‌های خیلی زیادی در مواد قانونی مربوط به سهم‌الارث وجود دارد که امیدواریم یک یک این قوانین تغییر کند و حتما نیز تغییر خواهد کرد. مثلا زمانی که زلزله آمد و خانه‌ها خراب شد و زنها از زمین ارث نمی‌بردند، واقعا این یک معضل بزرگی شده بود که هنوز هم این مشکل طبیعتا باقی‌ست و با تصویب این قانون یک مقداری زنان به حقوق خودشان نزدیک‌تر می‌شوند.
با توجه به این که این طرح یک‌بار در صحن علنی مجلس ششم به تصویب رسیده بود، ولی توسط شورای نگهبان رد شده بود، چقدر امیدوار هستید که این‌بار شورای نگهبان این طرح را تصویب کند؟
مبنای قانونی ارث‌بری زن از زمین، دین اسلام است که البته در بین فقها سه نظر وجود دارد. یک نظر این است که زن از همه‌ی اموال ارث می‌برد. یک نظر این است که اگر فرزند داشته باشد، از همه‌ی اموال ارث می‌برد و نظر دیگر این است که زن چه فرزند داشته باشد و چه نداشته باشد، اصلا از زمین ارث نمی‌برد. متاسفانه نظر سوم در تدوین قانون مدنی ملاک قرارداده شده است. در سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۱ که قانون مدنی ایران تدوین شد و این چیزی نیست که مربوط به این دوره باشد. آن نظری که بیشتر به ضرر زنان است مد نظر آن کسانی قرار گرفته است که این قانون را تدوین کرده‌اند. ولی الان نظرات متفاوتی وجود دارند. مهم‌تر از همه این که الان نظر آقای خامنه‌ای هم بر این است که زن می‌تواند از زمین ارث ببرد و من فکر می‌کنم توافق‌هایی هم صورت گرفته و این بار دیگر در شورای نگهبان هم تصویب خواهد شد. به‌هرحال این حداقل خواسته‌ی ماست، حداکثر خواسته‌‌مان نیست. این برابری نیست، ولی یک قدم به سمت جلو است.
خانم مقدم، شما چندی پیش با همکاری عده‌ی دیگری از دوستان و یاران‌تان در کمپین یک میلیون امضا، کمیته‌ای را تاسیس کردید به نام «کمیته‌ی ارث». اگر ممکن است در مورد این کمیته و فعالیت‌هایی که تا به حال در این زمینه انجام داده توضیح بدهید.
در کمپین، کمیته‌های مختلفی وجود دارد که کارهای اجرایی انجام می‌دهند. ولی با توجه به این که دو سال و اندی از فعالیت کمپین گذشته، ما، یعنی تعدادی از اعضای کمپین، البته در جاهای مختلف ایران، به این نتیجه رسیدیم که به هرحال آگاهی‌های عمومی در زمینه‌ی این که تبعیض قانونی بین زن و مرد وجود دارد، تبعیض جنسیتی وجود دارد، تقریبا خوب کار شده است. البته کافی نیست و جمع‌آوری امضاها باید ادامه پیدا کند. ولی نیاز تشکیل کار−گروه‌های تخصصی در کمپین کاملا احساس می‌شد، که اولین کار−گروهی که تشکیل شد همین کار−گروه ارث برابر بود که می‌توانید مطالب را در وبلاگی که ما داریم بخوانید. برای نمونه، ما در مورد ارث، کارهای تخصصی انجام می‌دهیم، این که در ادیان مختلف و در کشورهای مختلف چگونه است. این موضوع موضوعی است که در کمتر رسانه‌ای شده است و اگر ما بتوانیم در هر مورد از این قوانینی که مد نظر ماست به صورت تخصصی کار کنیم، بهتر به نتیجه می‌رسیم. استراتژی‌مان هم همان استراتژی کمپین است، آگاهی‌سازی مردم از یک سو است و از طرفی هم فشار به نهادهای قانونگذاری و حکومتی است. ما در این مدت نامه‌هایی به مجلس و به کمیسیون حقوقی نوشته‌ایم که خواهان تغییر قوانین ارث هستیم و در قدم اول، خواهان همین ارث‌بری زن از زمین هستیم. ما مثال‌های کاملا روشن و مستندی برایشان آورده‌ایم در این زمینه که واقعا چه اجحافی دارد در حق زنان بم می‌شود، در حق زنان روستایی و حتی در حق زنان شهری؛ چرا که الان قیمت ملک به ساختمانش نیست، به زمین‌اش است، قیمت زمین خیلی خیلی بالاتر از قیمت ساختمان است و واقعا نمونه‌ها و قصه‌های فراوانی داریم که زنانی که پنجاه سال با شوهرانشان زندگی کرده‌اند، بعد ازفوت شوهرانشان از خانه‌های شخصی به خانه‌های اجاره‌ای و مناطق دورافتاده منتقل شده‌اند، به‌خاطر این که یک هشتم اعیانی که سهم زن است، حتا کفاف اجاره‌خانه یا رهن یک خانه در همان منطقه‌ای که این زن زندگی می‌کرده را هم نمیدهد. اینها را ما در این مدت منتقل کرده‌ایم، مصاحبه‌های زیادی کرده‌ایم و سعی کرده‌ایم این مسئله را بیشتر رسانه‌ای کنیم. و خوشحالیم که به‌هرحال این قدم اول برداشته شده و امیدواریم هرچه زودتر این قانون به تصویب برسد.
با توجه به این که تعداد قوانینی که در مورد زنان تبعیض‌آمیز هستند بسیار زیاد است، قوانینی مثل سنگسار، قصاص، دیه، حق حضانت، حق طلاق و غیره، چه شد که شما به این فکر افتادید که در مورد قانون ارث کار کنید؟ آیا به نظر شما این قانون الان نسبت به قوانین دیگر برای زنان در اولویت قرار دارد؟
مسئله‌ی ارث چون یک به اصطلاح حق اقتصادی است، یعنی به مسایل اقتصادی و معیشت زندگی زنان ارتباط مستقیم دارد، الان خیلی اهمیت دارد. شما الان به بم بروید ببینید چه خبر است! برادرشوهر یا پدرشوهر از دولت وام گرفته، دارد خانه می‌سازد، و این زن بیچاره که شوهرش را ازدست داده و خانه‌اش خراب شده، حیران و سرگردان مانده تا ببیند آیا این پدرشوهر یا برادرشوهر یک اتاق به او می‌دهد یا نمیدهد. یا زنان روستایی، یا زنان شهری. ما هر روز می‌بینیم که اگر بچه‌ها حمایت نکنند، قانون از اینها حمایت نمی‌کند. بنابراین واقعا این ارث‌بری زن از زمین قدم بزرگی است. الان یک قسمت از معضلات زنان در بخش اقتصادی را همین مسئله‌ی ارث می‌تواند حل کند. من واقعا فکر می‌کنم که زنها اگر به استقلال اقتصادی نرسند، هرگز به برابری دست پیدا نمی‌کنند. ما خوشحال هستیم که به‌هرحال قدم اول حداقل در مورد ارث برداشته شده است.