از نقد فرهنگی تا مجله‌های پورنو
۱۳۸۹ شهریور ۱۷, چهارشنبه
رامون گارسیا زیمنس منتقد کتاب و خبرنگار فرهنگی رادیوهای دولتی آلمان می‌گوید:« در کشورهای اروپایی و شمار دیگری از کشورهای جهان، اصل بر این است که تمامی شهروندان از آموزش و روشنگری مناسب برخوردارند و خود در موقعیتی هستند که می‌دانند "صحیح" کدام است. در نتیجه هیچ کس حق ندارد برای دیگری تعیین تکلیف کند که چه بخواند، چه فکر کند یا چه بگوید.»
آزادی بیان و مطبوعات در قانون اساسی آلمان تضمین شده است. در اصل پنجم قانون اساسی این کشور آمده است "هر کس حق دارد نظر خود را با سخنرانی، انتشار نوشته و عکس آزادانه بیان کند، آن را گسترش دهد و از منابع عمومی قابل دسترسی همگانی آگاهی کسب کند. قانون اساسی، آزادی مطبوعات و تهیه‌ی گزارش رادیویی و تلویزیونی را تضمین می‌کند و سانسور مطبوعات ممنوع است."
رسالت خبرنگاران: به چالش کشیدن نظرات مختلف برای حفظ و بسط دمکراسی
در آلمان هرساله حدود ۶۰ هزار کتاب با موضوع‌های مختلف منتشر می‌شود. فروش خوب این کتاب‌ها تا حد زیادی به نام انتشاراتی که کتاب را چاپ کرده است و همینطور نظر منتقدانی که در روزنامه‌های مختلف قلم می‌زنند بستگی دارد.
ناشر کتاب، پیش از آن که کتابی را وارد بازار کند با منتقدان کتاب و خبرنگارن تماس می‌گیرد و نسخه‌هایی از کتاب را برای نقد مطبوعاتی در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد. آنچه در روزنامه‌های آلمان نیز منتشر می‌شود، در چهارچوب اساسنامه‌ای است که شورای مطبوعات این کشور تعیین کرده است.
رامون گارسیا زیمنس می‌گوید هر مطلبی که مغایرتی با این اساسنامه نداشته باشد چاپ می‌شود. او به مثالی در این مورد اشاره می‌کند:«آخرین نمونه کتابی است که تیلو زاراتسین منتشر کرده است.(جنجال اظهارت "نژادپرستانه" مدیر بانک مرکزی آلمان) آقای زاراتسین هم می‌تواند مانند هر شهروند دیگر نظر خود را بیان کند یا کتاب بنویسد. وظیفه خبرنگاران یک جامعه دمکرات اما این است فرضیه‌های مانند فرضیه تیلو زاراتسین را به نقد و چالش بکشند.»
"استانداردهای هر جامعه چهارچوب کار مطبوعاتی را تعریف می‌کند"
مطبوعات آلمان نقش پررنگی در تحولات سیاسی اجتماعی این کشور بازی می‌کنند. با این حال کم نیستند کسانی که معتقدند در دنیای آزاد و دمکرات نیز خبرنگاری بی‌طرف مفهومی ندارد. تاتیانا بروکوفسکی که که در مورد دیدگاه مطبوعات آلمان در مورد انقلاب‌های مخملی در کشورهای تازه استقلال یافته اتحاد جماهیر شوروی پژوهش کرده می‌گوید:« هر جامعه‌ای قاعده و استانداردهای خود را دارد. این قاعده مانند عینکی می‌ماند که روی چشم خبرنگاران است. این عینک حاصل تاریخ و تجربه یک ملت است که نسل به نسل منتقل می‌شود.»
نمونه روشن این فرضیه بازتاب اظهارات ضداسراییلی رئیس‌‌جمهور ایران در مطبوعات آلمان است. انکار هولوکاست یا "محو اسراییل" از نظر جامعه‌ای که تجربه تلخ سلطه نازی‌ها را در تاریخ خود دارد قابل درک و پذیرش نیست. در چنین فضایی روزنامه یا حتی خبرنگاری، سخنان محمود احمدی‌نژاد را "تحریک غرب و حرف‌های بی‌پایه و اساس تکراری" تعبیر نمی‌کند.
تاتیانا بروکوفسکی، ضمن اینکه معتقد به نژادپرستانه بودن نظرات تیلو زاراتسین در مورد مسلمانان مهاجری است که خود را با جامعه میزبان دیرتر تطبیق می‌دهند، می‌گوید: «ساختارشکنی حتی اگر بجا باشد در هیچ جامعه‌ای با استقبال و آغوش گرم روبرو نمی‌شود. تفاوت ساختارشکنی در جوامع دمکرات و کشورهای استبداد زده این است که در کشورهای آزاد به دلیل کثرت مطبوعات، فضای بیشتری برای اظهار نظرات مختلف فراهم است. یا به تعبیری، چهارچوبی که استانداردهای جامعه تعریف می‌کنند فضای بازتری دارد.»
بیش از نیم‌قرن تلاش پر بار روزنامه‌نگاران آلمانی برای حفظ استقلال
تاتیانا بروکوفسکی می‌گوید در دنیای آزاد نیز مهم این است که از کدام جنبه به یک موضوع نگاه می‌کنید و بر اساس کدام ارزش‌ها به آن می‌پردازید؟ و البته در کدام روزنامه قلم می‌زنید. به نظر او خبرنگاری بی‌طرف یا خبرنگاری آزاد تنها یک توهم است.
رامون گارسیا زیمنس در این مور نظر دیگری دارد او به تلاش روزنامه‌نگاران آلمانی برای حفظ استقلال و خبررسانی بی‌طرف اشاره می‌کند. این تلاش با تشکیل شورای مطبوعات آلمان در سال ۱۹۵۶ آغاز شد. هدف ازتشکیل این شورا، پیش‌دستی بر طرحی بود که دولت وقت تهیه کرده بود. دولت در پی تدوین قانونی برای مطبوعات بود که نظارت بر کار رسانه‌های چاپی را در حيطه اختيار دولت قرار می‌داد.
برای جلوگیری از دخالت دولت در فعالیت‌های مطبوعاتی، خبرنگاران و ناشران مطبوعات، شورای مطبوعات آلمان را پايه‌گذاری کردند. این شورا اساسنامه‌ای (در انتهای مقاله) تدوین کرده است که تا کنون بارها تصحیح و تکمیل شده است. رامون گارسیا زیمنس که علاوه بر مطبوعات آلمانی با مطبوعات کشورهای انگلیسی و اسپانیایی‌زبان نیز آشنا است می‌گوید:«من باور دارم که ما در آلمان آزادترین و پربارترین مطبوعات را داریم. کافی است نگاهی به روزنامه‌های مختلف آلمان بیندازید. »
اساسنامه شورای مطبوعات آلمان
· احترام به حقیقت، پاسداری از شأن انسان و آموزش مناسب برای همگان مهمترين وظيفه مطبوعات است.
· برای انتشار اخبار مشخص و اطلاع‌رسانی گفتاری و تصويری بايستی از صحت اخبار اطمينان حاصل کرد، در معانی و مفاهيم اين گزارش‌ها هنگام چاپ، حتی در تيتر و زيرنويس عكس‌ها نبايد هيچگونه دخل و تصرفی صورت گيرد. صحتاسناد و مدارك بايد احراز شود. گزارش‌های تأييد نشده، شايعات و گزارش‌های احتمالی بايد با همين عنوان چاپ شود. استفاده از عكسهای تزئينی بايد كاملاً مشخص شود.
· زمانیكه صحیح نبودن خبر يا ادعايی منتشرشده ثابت شود، موسسه منتشركننده موظف است به هر طريق ممكن نسبت به چاپصحيح خبر اقدام نمايد.
· بر ای تهیه خبر، تصوير و اطلاعات، استفاده از روش‌های غيرقانونی مجاز نيست. اعتماد متقابل در تهیه خبر یا گزارش و پایبند بودن به مجوز نشر مطلب شرطی اساسیاست.
· انتشار اخبار و اطلاعات نمی‌بایست تحت تأثیر علايق شخصی خبرنگار یا شخصی ثالث قرار گیرد. مدير مسؤول و سردبير بايد توجه‌خود را به جداسازی شفاف میان متن‌های ويرايش‌شده و كارهای‌تبليغاتی معطوف كنند و نسبت‌به ويرايش مطالب توجه ویژه داشته باشند.
· مطبوعات‌بايد به حريم شخصی افراد و روابط صميمانه و دوستانه بين‌افراد توجهات ويژه‌ای داشته باشند. درصورتی كه رفتارهای شخصی با منافععمومی در تضاد باشد اين مسأله بايد در مطبوعات ذكر شود و مورد ارزيابی قرار گيرد كه آيا با انتشار اين‌گونه موارد حقوق شهروندی نقض می‌شود.
· انتشار ادعاهای بی‌‌پايه و اساس و اتهام‌های بی‌‌جا و به‌ويژه هتك آبروی افراد، متناقض با اصول و آداب روزنامه‌نگاری است.
· جریحه‌دار کردن احساسات مذهبی و اخلاقی گروه‌ها و افراد از حيث شكل و محتوا با چاپ تصاوير و متون غيراخلاقی، اساساً با حس مسؤوليت مطبوعات منافات دارد.
· مطبوعات بايد از انتشار اظهارات جنجالی و نامعقول در حمايت از قدرت و خشونت خودداری نمايند.
· نمی‌‌توان به حيثيت افراد به خاطر جنسيت يا وابستگی نژادی، قومی، مذهبی، اجتماعی یا گروهی و ملی لطمه وارد نمود.
شبنم نوریان
تحریریه: بهمن مهرداد