استقبال فراوان از كنسرت اركستر سمفونيك تهران در اوسنابروك / گفتگويى با نادر مشايخى

مصاحبه‌گر: شهرام احدى

دويچه وله: آقاى مشايخى شور و مستى تشويق و کف زدنهاى شب گذشته از سرتان پريده، يا همچنان ادامه دارد؟

نادر مشايخى: من خودم باورم نمی‌شد که مردم در اين کنسرت چقدر ما را تشويق می‌کردند. براى من غيرقابل باور بود، چون فکر نمی‌کردم که موسيقى مدرن و موسيقى اصيل ايرانى تا اين اندازه براى شنوندگان جالب باشد که حتى بلند شوند و اينطور براى ما کف بزنند.

دويچه وله: از کنسرت ديشب راضى بوديد؟

نادر مشايخى: خيلى، ارکستر سمفونيک در خارج کشور ظاهرا ارکستر ديگرى می‌شود. خيلى عالى بود. اين صداى ارکستر را شما در ايران نمی‌شنويد! خود بچه‌ها هم راضى و خوشحال بودند، به خاطر اينکه هيچ اتفاق غيرمترقبه‌اى پيش نيامد. همه چيز خوب و درست پيش رفت و اشتباهات پايه‌اى پيش نيامد. بچه‌هاى ارکستر سمفونيک در کنسرتهاى خارج کشور طور ديگرى می‌شوند. اصلا فرم و حالت ديگرى می‌گيرند، چون می‌گويند ما بايد خودمان را در خارج نشان دهيم.

دويچه وله: انتخاب قطعات و تنظيم برنامه به چه ترتيب بود؟ چرا اين قطعات را براى کنسرت افتتاحيه فستيوال موسيقى شرقى در اوسنابروک انتخاب کرديد؟

نادر مشايخى: چون می‌خواستم که از اهدافى که دارم و در تلاشم که در فصل آينده به آن برسم؛ چکيده‌اى ارائه کنم. در برنامه ما سمفونى بود، به هر حال ما يک ارکستر سمفونيک هستيم و در رپرتوآر ما بايد آثار سمفونيک هم باشد که در برنامه ديشب بتهوون و چايکوفسکى را در برنامه قرار داده بوديم. يکى ديگر از اهداف من اين است که در هر کنسرت حداقل يک اثر از يک آهنگساز معاصر ايرانى اجرا کنيم که در کنسرت افتتاحيه اوسنابروک قطعاتى از آقاى حسن رياحى بود. موسيقى تلفيقى سومين هدف ما است. يعنى تلفيقى از موسيقى سمفونيک با صداى سمفونيک و موسيقى اصيل ايرانى که در اين زمينه هم قسمتى از ساخته خودم «فيه ما فيه» را اجرا کرديم.

دويچه وله: اتفاقا «فيه ما فيه» يکى از قطعات جالب و تا اندازه‌اى غافلگيرکننده کنسرت بود، چون اکثر کارهاى ارکسترى که از موسيقى ايرانى ارائه می‌شود، در آواز بيات اصفهان است، يا در دستگاههاى ماهور و همايون. اما در ساخته شما، از جمله آواز بيات ترک کنار موسيقى ارکسترى قرار گرفته است؟

نادر مشايخى: ببينيد، من خودم تا به حال هيچگونه الگويى نديده‌ام که عمل کند در مورد اينکه ما موسيقى اصيل ايرانى را با موسيقى ارکسترى تلفيق کنيم. به نظر من تنها امکانى که وجود دارد، همين چيزيست که در کنسرت اوسنابروک در «فيه ما فيه» عرضه کردم. به نطر من اين دو موسيقى بايد در کنار هم وجود داشته باشند. اگر اين دو موسيقى در مقابل هم واکنش سيستماتيک نشان دهند، يکى از اين دو ناگزير است که از برخى عناصر و قابليتهاى خود صرف نطر کند و معمولا هم اين موسيقى اصيل ايرانيست که اين کار را می‌کند. به همين دليل نمونه‌هاى خوبى وجود ندارد. مجبور می‌شوند، زيباترين و ظريفترين نکات موسيقى ايرانى را حذف کنند تا اين دو موسيقى همخوانى داشته باشند. و اين دقيقا کارى است که من نکرده‌ام و اين دو را همانگونه که هستند کنار هم گذاشته‌ام.

دويچه وله: لازمه اين تلفيقى که به آن اشاره کرديد، استفاده از سازهاى ايرانى است يا می‌توان با سازهاى غربى فضاى ايرانى به وجود آورد؟

نادر مشايخى: بدون شک می‌توان با سازهاى غربى هم اين فضا را توليد کرد. تمامى سازهاى زهى اين توانايى را دارند. دقيقا به اين خاطر است که می‌گويم ارکستر سمفونيک تهران تک است، چون تنها نوازندگان اين ارکستر هستند که می‌توانند بيات ترک و فواصل آن را با ويلون بنوازند. البته مسئله فقط اجراى اين فواصل نيست. وقتى ما بيات ترک را اجرا می‌کنيم، در واقع داريم يک فرهنگ را اجرا می‌کنيم و اگر يک نفر بيات ترک بخواند و در جايى دچار اشتباه شود، شنونده شايد عليرغم آشنايى سطحى با موسيقى اصيل فورى متوجه می‌شود. من تمام بيات ترک را با آن فرهنگ تداعى می‌کنم. براى من اذان تداعى می‌شود. اين تجربه اول ما با ارکستر سمفونيک در اين زمينه بود. ما اين کار را حتما ادامه خواهيم داد، چون واقعا موفق بود. مسئله تلفيق يکى از مهمترين اهدافى است که براى فصل آينده دارم. تا کنون صحبتهايى انجام شده است با هنرمندان موسيقى اصيل از جمله حميد متبسم، حسين عليزاده و محمدرضا شجريان.