افزایش تردید و انتقاد نسبت به مذاکرات هسته‌ای
۱۳۸۹ آذر ۲۰, شنبه
دور تازه‌ی گفتگو درباره‌ی پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی که ۱۵ و ۱۶ آذر ماه ۱۳۸۹ در ژنو برگزار شد در برخی از رسانه‌های غربی "گفتگو برای گفتگو" خوانده شده است. ظاهرا یکی از مهمترین دستاوردهای این دور از مذاکرات نیز توافق بر سر ادامه‌ی گفتگو در ماه ژانویه در ترکیه بوده است. سعید جلیلی سرپرست تیم مداکرکننده ایران پیش از سفر به ژنو مدعی شد "فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی" در این گفتگوها مطرح نخواهد بود. او پس از دو روز گفتگوی فشرده در ژنو نیز مذاکرات را موفقیت‌آمیز خواند و ادعا کرد مبنای گفتگوهای دور بعدی "همکاری حول نقاط مشترک" خواهد بود.
"مبنای کار" و استراتژی جمهوری اسلامی
سخنان کاترین اشتون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا که کشورهای ۵+۱ (پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان) را نمایندگی می‌کرد حکایت از آن داشت که برخلاف ادعای جلیلی بخش بزرگی از گفتگوها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران ارتباط داشته است. نمایندگان برخی دیگر از کشورهای غربی که در این گفتگوها شرکت داشته‌اند نیز این موضوع را تایید می‌کنند.
در روایت‌های رسمی گفتگوهای ژنو دستاورد بزرگی برای جمهوری اسلامی توصیف می‌شود. مطابق این روایت تهران خواست خود مبنی بر خودداری از گفتگو بر سر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور را به نمایندگان کشورهای ۵+۱ قبولانده است. علی لاریجانی، رئیس مجلس، بیستم آذر ماه در یک نشست مطبوعاتی گفت «اصل مسیر مذاکرات در مسئله هسته‌ای و اینکه استراتژی جمهوری اسلامی مبنای کار قرار گیرد بسیار خوب است اما اگر نگاه طرف مقابل به موضوع ابزاری باشد، بار بی اعتمادی را در مذاکرات به‌وجود می‌آورد.»
اماشواهدی نشان می‌دهد که "استراتژی جمهوری اسلامی مبنای کار" نبوده. این موضوع اکنون در رسانه‌های داخلی نیز مطرح و بعضا با انتقاد روبرو می‌شود.
آمریکا: تحریم‌های جدید در راه است
سایت خبری "آینده"در روز ۲۰ آذر نوشت «در حالی كه برخی مسئولان و رسانه‌های خوشبین داخلی، به صورتی شتابزده موفق بودن مذاكرات ژنو را بلافاصله اعلام كردند، دولت آمریكا از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران خبر می‌دهد.» این سایت خبری به سخنان گَری سیمور، مشاور ارشد باراك اوباما اشاره می‌کند که یک روز پیش گفته بود «در چند هفته آینده تحریم‌های جدیدی برای وادار ساختن ایران به توقف روند تولید سوخت هسته‌ای به اجرا در خواهد آمد.»
بنابر این گزارش، كمارك لیال‌گرانت، سفیر انگلیس در سازمان ملل متحد در جلسه روز جمعه شورای امنیت با اشاره به گفت‌وگوهای پیش رو با ایران گفت: «ما در این باره تردیدی نداریم كه گفت‌وگوهای بعدی باید شامل مذاكراتی صریح و شفاف درباره نگرانی‌های بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران باشد، لازم است كه ایران نشان دهد در مورد پرداختن به این گونه نگرانی‌ها پیشرفت واقعی داشته است.» اشتون نیز پیشتر تصریح کرده بود با ایران به صراحت و روشنی در مورد ابهامات فعالیت‌های هسته‌ایش گفتگو خواهد کرد.
محور گفتگوها، "نگرانی‌های غرب"
اندکی پس از خاتمه‌ی گفتگوهای ژنو فیلیپ كراولی، سخنگوی وزارت خارجه آمریكا گفته است، دو سوم مذاکرات درباره فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی بوده و "این مسئله كماكان در كانون اصلی نگرانی‌های ما باقی خواهد ماند." کاترین اشتون نیز که حاضر نشد پس از مداکرات در یک کنفرانس خبری مشترک با جلیلی حاضر شود به خبرنگاران گفته بود محور گفتگوهای ترکیه "نگرانی‌های" موجود در مورد برنامه‌ی اتمی ایران خواهد بود.
سعید جلیلی سه شنبه ادعا کرد ادامه گفتگوها "در چارچوب همکاری" تنها توافق نشست ژنو بوده است. او در مورد همکاری‌های مورد نظر توضیحی نداده است. جلیلی همچنین گفته بود «ما فكر می‌كنیم امروز آن چه كه ما بیان كرده‌ایم برای گفت‌وگو و همكاری حول نقاط مشترك یك فرصت برای جامعه بین‌المللی است، فرصتی كه می‌تواند تلاش‌ها را در جهت نگرانی‌های اصلی جامعه جهانی و جامعه بشری سوق دهد.»
بی‌اعتنایی به دعوت احمدی‌نژاد
جمهوری اسلامی اصرار دارد محور گفتگوها به جای ابهامات برنامه‌ی هسته‌ای این کشور بر "مسائل جهانی" متمرکز شود. محمود احمدی‌نژاد روز سه شنبه ۱۶ آذر خطاب به کشورهای غربی گفت از شما «دعوت می‌كنیم تا بعد از این فراز و نشیب‌ها دست از بد اخلاقی‌ها بردارید و فرهنگ نجات بخش علوی، مهدوی و انسانیت را تجربه كنید.» به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا او که در جمع مردم اراک سخن می‌گفت اظهار داشت ایران ادامه‌ی گفتگوها را در صورتی می‌پذیرد که «جهت حل مسایل پیچیده دنیا باشد.»
ظاهرا کشورهای غربی چنین اظهاراتی را جدی نگرفته‌اند و در هر فرصتی بر الزام تهران به رعایت مفاد قظعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل تاکید می‌کنند. محور اصلی قظعنامه‌های تحریمی توقف غنی‌سازی به منظور "اعتمادسازی" نسبت به عیرنظامی بودن فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی است.
انتقاد از اظهارات مبهم و متناقض مسئولان
روزنامه‌ی "تهران امروز" در تحلیلی که روز پنج شنبه ۱۸ آذر منتشر کرد ضمن انتقاد از آنچه " اظهارات مبهم و گاه متناقض" در مورد روند و نتیج مذاکرات خوانده نوشت «اگر مسئله هسته‌ای یك مسئله ملی و همگانی است كه بدون شك اینگونه است، افكار عمومی نباید آخرین بازیگری باشد كه از محتوای مذاكرات باخبر شود.»
اظهارات مقام‌های آمریکایی نشان می‌دهد برخلاف ادعای تهران در این مورد که حاضر نیست به سیاست دوگانه‌ی "فشار و مذاکره" یا "تنبیه و تشویق" تن دهد، رویکرد آینده‌ی غرب در برخورد با ایران بر همین مبنا ادامه خواهد یافت.
آمریکا معتقد است اگر هدف ایران از ادامه‌ی مذاکرات صرفا وقت کشی و کاهش فشار تحریم‌ها باشد در این کار موفق نخواهد شد. نیویورک تایمز در شماره ۲۰ آذر خود به نقل از گری سامور مشاور هسته‌ای کاخ سفید نوشت «با توجه به نشست ژنو ما و متحدانمان مصمم هستیم اعمال فشار را ادامه داده و حتی بر آن بیفزاییم.» او تاکید می‌کند باید این پیام به ایران منتقل شود که اگر از مذاکرات جدی خودداری کند تحریم‌ها شذت خواهد گرفت و تا برطرف شدن نگرانی‌ها هیچ تحریمی لغو نخواهد شد.
ترکیه میزبان است، دخالت نمی‌کند
مشخص نیست که با توجه به اظهارات صریح کشورهای ۵+۱ که با ادعاهای مسئولان ایرانی تناقض دارند تکلیف دور بعدی مذاکرات در ترکیه به کجا خواهد رسید. برگزاری مذاکره در ترکیه به اصرار جمهوری اسلامی انجام می‌شود. به اعتقاد برخی تحلیلگران تهران امیدوار است از این طریق و با وارد کردن کشورهای "دوست" به مذاکرات موضع خود را در مقابل کشورهای غربی تقویت کند. برخی دیگر معتقدند تهران با طرح مسائلی مانند اضافه شدن کشورهایی به مذاکرات هسته‌ای قصد مخدوش کردن اصل مناقشه را دارد.
انگیزه‌ی ایران از برگزاری دور تازه‌ای از مذاکرات در ترکیه هر چه باشد اظهارات اخیر سخنگوی وزارت خارجه این کشور نمی‌تواند خوشایند تهران باشد. خبرگزاری ایلنا عصر شنبه ۲۰ آذر گزارش داد «سلچوك اونال، سخنگوی وزارت خارجه تركیه در جمع خبرنگاران با تاكید بر این‌كه كشورش میزبانی گفت‌وگوهای آینده ایران و گروه ۵+۱ را بر عهده دارد، گفت كه تركیه یكی از طرف‌های این مذاكرات نیست.» او گفته است «چنانچه از این كشور خواسته شود هر اقدامی كه در توان داشته باشد در جریان گفت‌وگوها و بعد از آن انجام می‌دهد.» به رغم این، ظاهرا کشورهای غربی علاقه‌ای به دخالت ترکیه نشان نداده‌اند.
BK/FW